Alþýðublaðið - 09.05.1987, Blaðsíða 5

Alþýðublaðið - 09.05.1987, Blaðsíða 5
Laugardagur 9. maf 1987 •5 mmm :buröina í Póllandi sem leiddu ni var smyglað út úr Póllandi, dq kemur út á dönsku í haust. Handtökur í þeim svifum kom flokksritar- inn á vettvang. Hann notfærði sér óvissuástandið sem ríkti og kom föngunum umsvifalaust í skjól inn í húsið. Þeir sem áður voru í nokkr- um vafa, sannfærðust nú um það með hverjum flokkurinn stæði í þessum átökum. Samtímis bárust upplýsingar um handtökur verka- manna og um það að þeir hefðu fengið hraksmánarlega meðferð. Þótt afstaða stjórnvalda lægi ekki ljós fyrir í upphafi átakanna, var nú ekkert lengur um að villast með hverjum þau stóðu, eftir frelsun lögreglumanna, sem höfðu sannan- lega ráðist á kröfugöngufólkið. Síðdegið komu tveir stríðsvagnar frá hernum keyrandi inn í port skipasmíðastöðvarinnar, eftir að hafa kramið tvo menn til bana á leið sinni þangað. Þeir voru herteknir á augabragði, eins og i kvikmynd. Strákarnir klíndu leir á framrúður vagnanna, sem urðu að nema stað- ar þegar ekkert sást út lengur. Öku- maðurinn neyddist til að opna topplúguna og þar voru mennirnir fiskaðir upp. Það voru fleiri aðferðir til að stöðva skriðdreka. Ruslatunnur höfðu verið pressaðar saman í þykkar járnstengur og væri þeim skotið undir beltin og lyft, snerust hjólin í lausu lofti. Þeir sem höfðu gegnt herþjónustu kunnu á þessi farartæki og vissu hvernig átti að meðhöndla þau. Vopnum útdeilt Ég hélst ekki lengi við heima hjá mér, en hélt aftur áleiðis til lög- reglustöðvarinnar. Lögreglunni hafði tekist að dreifa mannfjöldan- um. Margir höfðu snúið frá af sjálfsdáðum. Byggingin stóð í Ijós- um logum. Ég sá að búið var að brjótast inn í veitingahús og versl- anir og fólkið iét greipar sópa. Ég sá að þetta var að verða hættulegt ástand. Ef mennirnir yrðu drukknir yrði auðvelt að æsa þá til ofbeldis- verka. Eitthvað varð að gera. Ég fór til lögreglustöðvarinnar og gaf mig á tal við einn af yfirmönn- unum, spurði hvað yfirvöld hefðu hugsað sér að gera. Mér var vísað frá einum til annars og sagði ég þeim hvað ég hefði séð og að ástandið væri orðið mjög eldfimt. „Við ráðum fram úr því“, var svarið sem ég fékk. Einn af foringjunum benti mér á byssur og skotfæri sem verið var að útdeila. „Hvað hafið þið hugsað ykkur?“ spurði ég. „Pólverjar að skjóta á Pólverjaí* „Hvað annað? Hefur þú aðra lausn?“ sagði hann. „Já, alveg örugglegaþ sagði ég. „Hvaða lausn?“ Ég reyndi í örvæntingu að finna upp á einhverju. „Það er hægt að komast hjá bar- daga með því að gera skipulega áætlun. Það þarf að fara um bæinn og tala við fólkið. Þeir sem það gera þurfa að vera vinnufélagar eða aðr- ir sem fólkið þekkir. Það á að segja verkamönnunum að fara á vinnu- staðina og kjósa í nefndir, sem síð- an yrði hægt að ganga til samninga við.“ „Ég hætti við þetta allt saman“, sagði foringinn. Og það gerði hann reyndar, afturkallaði skipanir sínar og hætti vopnadreifingunni. Skiptu þér ekki af þessu Ég hélt af stað, áleiðis til skipa- smíðastöðvarinnar. Á leiðinni mætti ég vinnufélaga, sem tók til fótanna þegar hann sá mig. Og ann- ar sem ég mætti skömmu áður hafði gert slíkt hið sama. Ég elti hann uppi og spurði hvað þetta ætti að þýða. Þá sagði hann mér að það væri altalað að ég væri dauður, hefði verið skotinn þegar ég yfirgaf lögreglustöðina fyrr um daginn. Ég stakk upp á því að hann gengi með mér um bæinn til að safna saman félögum okkar. „Það getur þú gert sjálfur", svaraði hann fyrt- inn. „Þú ert ekki með réttu ráði. Ef þú ávarpar einhvern færðu flösku í höfuðið. Nei, í alvöru talað, skiptu þér ekki af þessuý Ég fór einn til skipasmíðastöðv- arinnar. Enginn vildi slást í förina. Engu að síður hafði tillaga mín ver- ið tekin til greina á lögreglustöð- inni, því það var tilkynnt í hátölur- um að það ætti að kjósa í samn- inganefndir. Ég var kosinn í samninganefnd og ásamt samninganefndum ann- arra vinnuflokka hittumst við á stjórnarskrifstofunni til að mynda verkfallsstjórn. Ég var einn þeirra þriggja sem var kosinn í þá stjórn. Ég man ekki lengur hverjir hinir voru. Allir þurftum við að gera grein fyrir sjónarmiðum okkar, áð- ur en ákveðið yrði hver skyldi vera formaður. Þegar ég hafði lokið máli mínu fór kliður um salinn. Ég hafði sagt það sem félagarnir vildu sagt hafa og ég var sem sagt kosinn formaður. Traust Ég ákvað að samþykkja kjörið, en þegar ég ætlaði að standa á fæt- ur og þakka traustið, hélt foringinn sem næstur mér sat aftur af mér og hvíslaði að mér varnaðarorðum. Hann sagði að ég vasri ungur og óreyndur og myndi verða á mistök. Betra væri að deila ábyrgðinni jafnt milli allra þriggja. Einn myndi ég ekki valda ábyrgðinni. Hann hékk í erminni á jakkanum mínum á með- an hann talaði. Kurr fór um salinn. „Hann þorir ekki að taka við þess- ari ábyrgð“, var sagt. „Hann getur ekki einu sinni staðið upp og þakk- að fyrir sig“ Loks stóð ég á fætur og þakkaði fyrir það traust sem mér hafði verið sýnt. Síðan lýsti ég því yfir, sem rétt áður hafði verið hvíslað að mér, að betra væri að við skiptum ábyrgð- inni jafnt, allir þrir. Ég væri ungur og óreyndur o.s.frv. Glappaskot Þetta var mitt fyrsta glappaskot. Ég var hræddur við að taka ábyrgð. Ég þorði ekki. Gamli refurinn hafði tekið eftir að ég hikaði eitt augna- blik og notfærði sér það. Fyrir bragðið var þetta verkfall leitt af hópi manna sem sifellt nýir einstak- lingar voru í, með mismunandi skoðanir og sem reyndust alltof lin- ir í samningunum. Þessi nefnd lifði aðeins i nokkra klukkutíma. Það var á leiðinni til stöðvarinnar sem ég heyrði fyrstu skotin. Æstur mannfjöldinn varð sem steinrunn- inn. Enginn vissi hvað var að gerast. Ég taldi víst að þetta væru aðeins púðurskot, en sneri við til stjórn- stöðvarinnar aftur. í gegnum reyk og brælu sá ég eitthvað sem líktist sauðahjörð á flótta, sumir féllu, aðrir skriðu á fjórum fótum. Frásagnir þeirra sem urðu vitni að þessum atburði voru hrollvekj- andi. Enginn vissi þó nákvæmlega hvernig það byrjaði. En á meðan fundurinn var haldinn í stjórnstöð- inni flykktist fólk að til að fá fregnir af fundinum. Einhverjir höfðu gerst nærgöngulir og forvitnin hafði rekið þá nær og nær bann- svæðinu umhverfis bygginguna. Einn verkamaður hafði gefið sig á tal við hermann á vakt og aðrir tróðust að til að heyra hvað þeir sögðu. það leit út fyrir að allur hóp- urinn væri kominn fast að afgirta svæðinu. Það var gefin aðvörun, en mannfjöldinn kom nær og nær. Þá gaf einn liðsforingi skipun um árás. Vélbyssuskothríð Óttaslegnir og ringlaðir þokuðu menn sér fjær, en í sama bili kvað við vélbyssuskothríð. Þetta var það versta sem gat komið fyrir. Pólskir hermenn og pólskir lögreglumenn skutu á landa sína. Við vissum ekki hve margir höfðu verið skotnir til bana. Ég heyrði að einn af vinnufé- lögum mínum hefði látist og fleiri sem ég kannaðist við. Særðir og látnir lágu hér og hvar. Sjúkrabílar komu og sóttu þá. Það var blóð út um allt. I ljós kom að þrír höfðu verið drepnir, sá fjórði Iést í sjúkrabíln- um. Þeir voru i um það bil sex metra fjarlægð frá hliðinu. Við drógum svartan sorgarfána að húni og heiðruðum minningu hinna látnu með einnar mínútu þögn. Því næst sungum við þjóð- sönginn og lögðum sérstaka áherslu á orðin: „Með sverðinu munum við vinna aftur það sem fjandmennirn- ir hafa rænt okkur.“ Hátalarar voru settir á girðing- arnar, til að þeir hermenn sem yfir- völdin höfðu látið vinna fyrir sig gætu heyrt hvað við höfðum að segja við þá. „Morðingjar! „Morð- ingjar!“ Eftir átökin milli verkamann- anna og hersins voru stofnaðar verkfallsnefndir sem reyndu að koma kröifum verkamannanna á framfœri. En nefndirnar voru inn- byrðis ósammála og að lokum yfir- gáfu verkamennirnir stöðina, sem þeir höfðu tekið á sitt vald. Stuttu síðar var Lech Walesa handtekinn í fyrsta skipti. Hann var látinn laus fjórum dögum síðar, eftir að hafa undirritað nokkurs konar trúnaðareið. Hann er ekki hreykinn af því í dag. Hann lítur á þessa atburði sem mikinn ósigur. (Þýðing Ása Björnsdóttir)

x

Alþýðublaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Alþýðublaðið
https://timarit.is/publication/2

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.