Tíminn - 15.10.1967, Blaðsíða 10

22
2 ára ábyrgð
RCAVtCTOR^^...
O M
bjoSum við á R C A siónvarpstækjum sem ein-
göngu eru ætluð fyrir íslenzka sjónvarpið-
Allar nánari upplýsingar veittar hjá
R C A - umboðinu,
Georg Ámundason & Co., Suðurlandsbraut 10-
Símar 35277 og 81180
Sovézk bókasýning
Sýning á sovézkum bókum að Laugavegi 18, —
dagana 17.—30. október.
MÁL OG MENNING
MEZHDUNARODNAJA KNIGA •

Þar sem háir
Skólabörn í síldarvinnu?
FrajnhaW af bls. 24.
kynningu ráðuneytisins að leyfið
sé bundið því að hlutaðeigandi
skólanefndir og skólastjórar æski
þess.
Kristján Ingólfsson, skólastjóri
á Eskifirði. sagði Tímanum í dag
ag skólastjórar fyrir austan hafi
rætt þessi mál sín á milli og kom
ist að sameiginlegri niðurstöðu.
Fundur þessi hafi farið vel fram
og æsingalaust. Kvaðst hann
harma þann anda sem fram kem
ur í frétt um fundinn sem birtist
í Þjóðviljanum i morgun, þar
sem verið sé að gera þetta að
æsingamáli. Samþykktin sem gerð
var á fundinum er ekki árás á
menntamálaráðherra, eins og látið
er í veðri vaka. Líta má á þetta
vandamál frá tveim hliðum og
ekki komi til mála að skólastjórar
á Austurlandi gerist frumkvöðlar
að því að loka skólum, og segi
þeir i þvi efni eingöngu þá skoð-
un sína.
Skólastjórar framhaldsskóla á
Austurlandi héldu með sér fund
á Reyðarfirði í gær, þar sem til-
kynning menntamálaráðuneytisins
var til umræðu. Samþykktu skóla
stjórarnir eftirfarandi ályktun.
Vegna tilkynningar menntamála-
ráðuneytisins, þar sem það heim
ilar fyrir sitt leyti, að skólanem
endur framhalds- og unglinga-
skóla á þeim stöðum, sem skortur
er á starfsfólki til síldarsöltunar
getur fengið leyfi frá skólavist til
vinnu, ef hlutaðeigandi skóla
nefndir og skólastjórar æskja þess
vilja skólastjórar unglinga- og
framhaldsskóla á Austf jörðum
taka það fram, að með tilliti til
velferðar stofnana þeirra, er
menntamálaráðherra hefur falið
þeim að stjórna, sjá þeir sér ekki
fært fyrir sitt leyti að æskja þess
við hið háa ráðuneyti að heimild
fyrrgreindar tilkynningar komi til
framkvæmda.
Á það skal bent, að möguleikar
austfirzkra unglinga til framhald
andi náms að loknu unglingaprófi
hafa farið þverrandi undanfarin
ár sökum framhaldsskólaskorts
fjórðungsins. Prófárangur hefur
verið*látinn ráða um skólavist í
framhaldsskólum. Skerðing skóla
tímans hlýtur að þýða lakari náms-
árangur og þar með lá'kari sam-
keppnisaðstöðu. Enn skal á það
bent að hæstvirtur menntamála-
ráðherra, svo og ýmsir aðrir
framámenn skólamála, hafa oft-
lega látið í ljós þá'skoðun að
menntunin sé bezta fjárfesting
sem völ er á. Fundurinn lýsir sig
samþykkan þeim skoðunum og tel
ur því hvers konar truflanir á
skólahaldi óæskilegar.
Það hefur löngum verið siður
á Norðurlandi að gefa skólanem
endum frí á síldarsöltunarstöðum,
þegar mikill afli berst að og fólk
vantar til söltunar. Enn virðist
þessi siður í góðu gengi fyrir norð
an. Tíminn hafði í dag tal af skóla
stjórum unglingaskóla. á nokkrum
síldarstöðum á Norðurlandi og
gefa þeir allir frí í skólum sín-
um þegar þörf er á vegna síldar
söltunar.
Guðmundur Eiríksson, skóla-
stjóri Barnaskólans á Raufarhöfn,
en við þann skóla eru tvær ungl
ingadeildir, sagði að kennsla i
barnadeildunum hafi byrjað á
réttum tíma, en hann sæi sér ekki
fært að hefja kennslu í unglinga
deildunum fyr en eftir vikutíma.
Unglingarnir eru allir í síldar-
vinnu, en það verður ekki lengur
en fram að veturnóttum, sagði
Guðmundur, og vil ég láta ungl
ingana koma í skólann um næstu
helgi. Annað er það að hér skort
ir kennara og er ekki hægt að
hefja skólahald í framhaldsdeild-
unum fyr en hann kemur.
Sigurjón Jóhannesson. skóla-
stjóri Gagnfræðaskólans i Húsa-
vík, sagði að þar hafi síldarsöltun
verið heldur dræm undanfarið og
TÍMINN
Framhald af bls. 14.
brekku , bjó sáðast Jón Brynj
ólfsson. Þar litlu ófar er Þver-.
brekkuvatn og í því er silung
ur. Bæjarlækur rennur við bæ
inn í Þverbrekkú. Gróf hann
frá sér, og komu þar upp
mannabei.n, m.a. mjög heilleg
hauskúpa. Kristinn Gíslason,
sem þar bjó þá, sagði, að ekki
hefði maður sá haft tannpínu,
svo heilar voru tennurnar.
Mun hann hafa komið haus-
kúpunni í vígða mold. Hrauns-
fcófði, þar var síðast bóndi
SteindórPétunsson.
Frammi í Öxnadal austan-
verðum ,,eru þessi eyðibýii tal-
ið frá Bægisá: Neðstaland, og
mun Jólíannes Öm Jónsson,
síðar á Steðja, hafa búið þar
síðast, Miðland, þar bjó síðast
Sigurður Eggerts frá Hrauni,
nú á Efstaiandi, Geirhildar
garðar, en þar bjó síðast Krist
jan Kristjánsson, Fagranes og
Gloppa. Friðjón Rósantsson bjó
síðast i Gloppu, en þeir
feðgar Haraldur og Tryggvi
siðast í Fagranesi eða ef
til vill maður að nafni Frið-
rik um skéið áður en jörðin
fór í eyði. Að síðustu má svo
nefna bæinn í Vaskárdal. Hans
saga er dularfuil og á þá leið
að þangað hafi strokið maður
og kona úr Eyjafirði, yfir fjöll
ín. En þau engu ekki að eig-
ast. En pilturinn hét Vaskur
og segir frá þessu í gömlum
ritum.
Mér skilst að þú hafir á
mörgum stöðum búið?
— Já, fýrst á Skjaldarstöð-
um, méð'móður minni ug
sysiruim 1910—1913. En 1910
var )ón bróðir lengi ve-ikur.
Síðan fluttist ég til Theodors
prests á Bægisá og var þar í
fjögur ár, fyrst ráðsipaður eða
vinnumaður en síðast bjó ég á
parti af jörðinni. í millitíðinni
var ég þó eitt ár á MöðruvöB-
u:n. Ég kvæntist árið 1915.
Við bjuggum 1920—1921 í
Hallfríðarstaðakoti og eftir
það í Miðlandi í sjö ár, síð-
an níu ár í Hraunshöfða. Það
var 1928—1937. Þaðan flutt-
ist ég svo til Akureýrar og fór
ekki glaður úr Öxnadal segir
Óiafur og hefur nú haldið fyr-
írlestur bæði mikinn, langan
og einkar fróðlegan, þótt ekki
sé hann allur skráður. En eins
og sjá má af framansögðu er
byggðin orðin gisin i fram-
Öxnadalnum. Fremstu byggð-
ir bæir eru Engimýri og Háls.
Vi® Ólafur ökum hægt og
rólega heim dalinn. Upp eru
rifjaðir atburðir bæði gamlir
því ekki þörf á að gefa frí í skól
anum til þess að nemendur geti
farið í söltun nema rétt einstaka
sinnum. Hitt væri annað að sjálf
sagt væri að hlaupa undir bagga
ef síldarhrota kemur og gefa frí
dag og dag þegar þörf er á vinnu
krafti. Þó yrði ekki gefið frí
nema í eldri bekkjunum en stúlk
ur þar eru flektar alvanar síldar
söltun. Hins vegar kæmi ekki til
mála að gefa landsprófsdeild frí
til síldarsöltunar.
Skólastjgri Gagnfrieðaskólans á
Siglufirði, óJóhann «iJóhannesson
sagði, að síldarsaltendur hafi farið
fram á að skólanum yrði lokað
um tíma meðan síldársöltun stend
ur yfir. Ekki kemur það þó til
mála, en sjálfsagt er að reyna að
liðka til í þessum efnum eins og
hægt er, og gefa frí til söltunar
þegar mildð berst að/jSuma daga
eru allt að 60 skólanemendur á
Siglufirði í fríi og vinna þá við
söltunina. Engin söltun var í
gær eða í dag svo að allir nem
endurnir eru í skólanum.
og nýir. Stór tíðindi hafa oft
geizt í dalnum, bæði ill og
góð. Til .hi.nna válegri teljast
t.d. þjm er þar urðu 1871, er
bóndínn á (Jili, með aðstoð
drengs frá Bakkaseli rak hross
í Grjótárdal og fórust þau.
Hrossin voru úr Skagafirði og
leituðu mikið í tún og engjar
Gilsbóndans. Af þessu er mik
il saga og hefur margt veri®
um þetta skráð. Em um það
bil hálfri öld fyrr dó unglings
piiturinn Þorkell Pálsson, að
eins 16 ára, smali á Þver-
brekku af mannavöldum. Mála
ferli spunnust af þessu eins og
von var, og þó einkum 15 ár-
um síðar, er málið var á ný
tekið fyrir.
— Þú varst að sögn góður
glímumaður, Ólafur, en hvern
ig mátti það vera þar sem þú
ert svo hailtur og annar fótur-
inm mun skemmri en hinn?
Von er að þú spyrjir, maður.
Ég fókk illt í fót er óg var
innan við fermingu og þá gekk
bein út úr ristinni á vinstra
fæti. En sama veturinn veiktist
ég í mjöðm, hægra megin.
Þetta olli miklum þjáningum
sjúkrahúslegum og _ æfilangri
föflun að nokkru. Ég glím^i
þegar ég skreið samain úr
mestu veiikindunum og þrosk-
aðist. En mikill glímumaður
varð óg auðvitað aldrei, sem
ekki var von. Lítið gat ég
hlíft mér við vinnu, þótt ég
væri haltur. Við glimdum í
Strákafélaginu, sem var stofn
að 4. júní aldamótaárið og síð
at váf gefið nafriið Ungmenna
félag Öxndæla og enn lifir.
Stelpurnar komu fljótlega í
félagið, þótt nafnið benti ekki
til þess, að það væri þeim ætl-
að.
— Komstu nokkru sinni í
bland við tröll eða huldufólk?
— Ekki trölil að minnsta
kosti. Og skyggn hefi ég aldrei
verið. Hinsvegar sá ég einu
sinni þá sýn, sem mér líður
seint úr minni og hefi ég
aldrei skilið. Við vorum þrjú
að snúa heyi sunnan og neð-
an við Ytri-Bægisá. Þá verður
mér Litið í Miðhálsstaðaháls. Sé
ég þá að Kristmundur Kláus
son óg Kristín kona hans eru
að taka upp mó og þar
skammt frá eru börn að leik.
Segi ég þá við konurnar, sem
með mér voru, konu mína og
Sigríði prestsdóttur, að nú sé
Kristmundur heppnari en Lár
us (bóndi, sem bjó þar áður)
og hafi fundið mó í Litlaflóa.
Þær litu þangað og sáu það
sama og ég. Litlu síðar hvarf
sýnin. Þessi sýn var svo skýr
og glögg, að við sáum þetta
fólk margfalt skýrar en þótt
þessi hjón hefðu þarna verið.
En bangað höfðu þáu ekki
komið. jafnvel litina á fötum
Kristínar man ég og sá þá
eins, glöggt og ttún stæði ör-
skammt frá méi Á hálsi þess-
um vex nú skógur, sem nú
býr sig undir vetrardavla.
Drauga hefurðu þó séð, eða
ekki trúi ég öðru, segi ég nú
við Ólaf. O, það getur varla
heit-ið. því mér var aldrei sú
gáfa ge-fin, að sjá nokkurn
9kapaðan hlut, sem aðrir sáu
ekki. Og svo var ég aldrei
myrkfælinn. '‘Auðvitað sá ég
bæði eitt og annað, en mér
var venjulegast ann-að ofar í
huga en draugar, ef ég skyldi
ekki hvers kyns var. Ég man
það c.d. ein-u sinni, að ég sá
vofu a Bægisá og það höfðu
reyndar fleiri séð og sumir
orðið hræddir. Já, svo sá eg
vofuna einu sinni. Hún leið
inn í kirkjugarðinn og hv-arf
SUNNUDAGUR 15. október 1967.
hólar
j>ar. Ég sá bana á eftir henni.
Ég varð meira en lítið hugsi
og þótti illt aö missa þessar-
ar veru, ef hún ætti við mig
eitthvert erindi, því ekki ótt-
aðist ég, að hún færi að troða
við m-ig neinar ilisakir. En
sem ég stend þarnia og brýt
heilann, í stað þess að hlaupa
i-nn og segjia frá dularMlmn
atburði, fékk ég skýringuna.
Það hafði ve-rið færður til olfu
lampi með ljósi á, inni í hús-
inu og það var Ijósgeisli en
ekki vofa, sem ég sá. Þannig
hefur það oftar verið. IHns-
vegar er ég ekki frá því, að
eitthvað hafi forðað mér frá
því nokkrum sinnum að týna
lífinu, og þetta eitthivað kann
ég ekki að skýra. Ég fneástað-
ist t.d. eitt sinn til að stökkya
yfir árspræn-u milli kletta. Ég
gerði mér ekki grein fyrír bvi
fyrr en á eftir, a® þetta var
hreinn kjánaskapur eða óðs
manns æði, því lengra var á
milli klettanna en ég hugði.
Það var eins og stutt væri við
bakið á mér í stökk-inu og yfir
komst ég heill á húfi.
Við Ó-lafur höfum nú öðru
hvoru farið sporliðugt, en oft
numið staðar. Nú minnist ég
þess, að eitthvað er til drykkj
ar í gftursætin-u og seilist í
kaffihrúsann. Þá erum við
komnir að Jóna-sarluindi. Það
er sjálfsa-gt að fara þangað og
drekka kaffið. Það er ofur-
lítil hlý sunnangola, la-ufvind-
arnir. Víða eru lyngbrekkur
orðnar rauðbrúnar á litinn,
gna-sið farið að fölna í byggð,
en geir-ar enn fag-urgrænir upp
til fjallanna, þar sem gróður
inn hefur verið að vaxa fram
á haust og þar sem sauðféð
hefur gætt sér á ný-græðingn-
um fram að gön-gum. Við velj-
um okkur skjól við beinvax
in birkitré inni í lundinum.
Punturinn nær okkur í mitti,
Ólafur v-aldi þennan stað á
sín-um tíma, ásamt öðrum á
hugamönnum, þegar ákveðið
var að búa tii Jónasarlund.
Ljóð Jónasar renna nú af vör-
um hans í hrifningu. Þá stund
og aðra á skammdegiskvöldi,
er Davíð S-tefánsson frá Fiagra-
skógi las mér miidum rómd
n-okkur ljóð Jóniasar, hefi ég
komizt næst þ-eim töfrasprota
Jónasar Hallgrimssonar, er
hann lauk upp augum fólks-
ins með og gerði það sjáandi
á dásemdir náttúrunnar og
unnendur hennar fram á þenn
an ^ag.
D'egi hallar óðum og ég vík
talinu að bændum sveitarinn-
ar og fræðist enn um menn
og málefni daisins nú og fyrr,
sem væri efni í heila bók, frern-
ur en blaðagr-ein. Og ég fræð-
ist um það um leið, án þess
•að orði sé að því vikið, að
þ-essi öldnngur, sem komdnn
er yfir áttrætt og bjó löngum
við fremur þröngan hag í
þessari sveit flest sín mann
dómsár, fatlaður maður frá
æsfeu eða ein.s og hann sjálf-
ur sagði „haitur o-g skakkur,
eins og hvert annað viðund-
ur veraldar," skuli bregða ann
arri eins birtu á frásagnar
efni sitt. Að þar skuli ebki
votta fyrir kaia tii nokkurs
manns eða neitt skorta á fulla
virðingu og vinsemd. Hdn
erfiða ganga hans sjálfs hef-
ur hvorki smækkað hann eða
gert hann bitran í lund. Öxna-
salurinn er honum kær, sam-
ferðafólkið vinir hans og efcki
þanf daiurinn að bera kinn
roða fyrir þennan aldna en
síunga fóstursyni
BJD.
$