Alþýðublaðið - 16.04.1988, Qupperneq 21

Laugardagur 16. apríl 1988
21
Á SVIÐl OG
UTAN
Eyvindur Erlendsson
skrifar
BANNSETTIR NÖLDRARAR
Menn eru skömmóttir.
Einkum jagast þeir úti
pólitíkusa og „helvítis vit-
leysuna í fjölmiölunum". Vit-
leysunni er skipt í þrjá
flokka: Bannsett gjammiö í
hinum „frjálsu“ svokölluðu,
„nöldriö" í þeim óánægðu og
„þvaðrið“ í þeim opinberu.
Auk þess eru hasarfréttir og
kjaftasögur. Þetta tvennt er
þó skammað með hangandi
hendi vegna þess að allir
hafa skömm og gaman af
hvorutveggja. Meirihluti
manna er hættur að taka
mark á fjölmiðlum yfirleitt
nema sem tímadrápstæki,
segja þeir.
Tveggja manna tal
íslensk menning hefur um
stund, að mestu, flúið í það
náðarskjól sem heitir tveggja
manna tal. Menn treysta ekki
útvörpum til að bera ólogin
boð um neitt sem máli skipt-
ir. Þótt skrifað sé í blöð og
viðraðar alvarlegar meiningar,
þá sér þess engan stað. Þeir
eru fáir sem leita skynsam-
legra greina I blöðunum og
þótt þeir rekist á slíkt þá er
þess ekki minnst við náung-
ann.
Blaðagreinar lesa menn
aðallega til þess að finna
höggstað á þeim sem skrifar.
Leikhús sækja menn til að
skemmta sér, eða bara til
þess að fara í leikhús (hópur-
inn fer hvort sem er). Mein-
ingu leggja menn í hvorugt
og Ijá höfundinum óhljóðs-
eyra.
En ef maður nefnir alvöru-
mát við kunningja sinn á
tveggja manna tali, þá er
hann óðar allur eitt eyra.
Oftast kemur ( Ijós að hann
hefur svipaðar áhyggjur, — af
landinu, þjóðinni og listinni.
Já ólíklegasta fólk. Og þessi
skoðanaskiptí dreifa sér ört.
Takirðu menn tali, í ferming-
arveislu, af því þér leiðist hið
almenna snakk, og spyrjir:
„Hvernig líst þér á skáld-
skapinn?“ þá er ekkert lik-
legra en að milli ykkar hefjist
hið fjörugasta tal og að í
báðum heilabúum, hressandi
brak. Og verði þér nú, við
þennan kunningja, eitthvað
snjallt á orði, þá er næsta
víst að það verði komið til
þín, til baka, frá einhverjum
öðrum, strax i næstu ferm-
ingarveislu, — náttúrlega án
þess að höfundar sé getið.
Spyrjir þú aftur á móti álits á
einhverju af því sem þú hefur
lesið eftir ágæta og alvöru-
gefna greinahöfunda, þá hafa
menn ekki lesið það.
Sem sagt: Menningarum-
ræðan er fyrst og fremst háð
í tveggja manna tali.
Tveggja manna tal er elsta
menntastofnun mannkynsins
og sá háskóli þess sem síð-
astur liður undir lok, þótt
andinn kunni að gufa upp úr
öllum hinum og þeir að breyt-
ast, allir sem einn, í þjón-
ustustofnanir fyrir iðnaðinn.
Árni Bergmann,
Ellert og fleiri
Ég hef fylgst með því sem
Árni Bergmann skrifar í sitt
blað og á ætíð einhvers af
honum von. Menn hafa
heyrst kvarta undan því að
hann „segi aldrei neitt“, hvað
sem nú er átt við með því.
Sennilega það að hann tekur
aldrei neinn ákveðinn fyrir að
velta upp úr skömmum. Hann
fullyrðir heldur aldrei um
Sovétríkin, sem hann þekkir
hérlendra manna best, hvort
hann er „með þeim eða móti“
heldur reynir að sepja mönn-
um deiti á þetm eftir sínum
skilningi og kunnáttu. Þetta
kalla menn v(st að segjaeKki
neitt. En Árni er þö eirm sá
hinna fáu sem reynir að spá i
hvað sé að gerast i verötdinni
i raun og veru, — við hverju
megi búast.
Jónas Kristjánsson segir
„ákveðna hlutj“: Búskapur er
of dýr, bændur of margir,
sauðfé of margt, niður-
greiðslur of dýrar. Og selur
blaðið út á þessar ákveðnu
meiningar. Állir vita samt að
þær eru einskis virði. I fyrsta
lagi vegna þess að þær koma
allar of seint. Vandinn var
þegar orðinn Ijós þegar hann
byrjaði að tala um hann,
meira að segja þegar byrjað
að ráða bót á honum. Auk
þess er landbúnaðarvandinn
alþjóðlegur en ekki íslenskur,
— partur af þeim friðsama
hernaði sem efnaðar þjóðir
reka sín I millum. íslenskur
landbúnaðarvandi verður ekki
leystur I Dagblaðinu. Þetta
veit Jónas sjálfur mætavel.
En hann treystir því að les-
endur hans og kaupendur
blaðsins séu „ignorant" i
þessu efni — og gerir það
gott af „Beittur penni“!
í Dagblaðinu hljómareinn-
ig önnur rödd, — hljóðari og
sýnu þekkari: Ellert Schram.
Ég hef lagt eyrun við henni.
Hef raunar grun um að hún
smjúgi víðaren menn ætla.
Ellert rekur mál sitt hægt og
af einlægni, sumpart af sinni
eigin reynslu, sumpart af
annarra — stundum spyr
hann spurninga sem varða
veröldina alla.
Þótt þeir Árni séu menn af
ólíkum félagslegum uppruna,
menntun og (ef til vill)
reynslu þá eru þeir báðir það
sem mest er um vert; traustir
drengir sem trúa má að leiti
sanns á meðan aðrir halda
fram „heppilegum og arð-
vænlegum skoðunum" og
þótt þeir viti ekki svör alla-
jafna, þá vita þeir spurning-
arnar.
Sigríður
Halldórsdóttir
Já, það er gaman að rekast
á þær raddir I miðjum öskur-
og gjammarakór hinnar opin-
beru umræðu sem eru
eyranu þekkar. Um það leyti
sem menn fóru að espa sig
vegna „kjaftaslúðursins“ í
Helgarpóstintim, för ég að
rekast á greinarkom þar eftir
fólk sem ég hafði ekki áður
Séð á bera. Ein þessara var
Sígrlður Halldórsdóttir.
Átakslaus ræða, kliðmjúk
með björtum tón, — líkt og
niður tærrar lindar innanum
kaótískt puðr blikkbeljanna I
verslunaröngþveitinu. Hver er
hún nú þessi? hugsaði ég.
Seinna komst ég að því að
hún á kyn til þess að kunna
með orð að fara en það er
sama. Góöur uppruni er harla
lítil stoð á rugluðum tímum.
Stundum til bölvunar. Siöaði
hundurinn fer oft verst út úr
slagnum, þegar þvögunni
slær saman.
Freyr Þormóðsson
Hann skrifar mikið en samt
er ekkert af því þunnt. Hon-
um er lagið að hugsa og
skrifa og i textum slíkra
manna verður alltaf eitthvert
gott vit og skemmtan, eins
þótt þeir skrifi hratt og án
mikilla andlegra umbrota.
Orð eru nefninlega sjálf-
stæðir einstaklingar og bera
merkingu hvenær og hvernig
sem maður raðar þeim sam-
an. Séu menn á annað borð
orðhagir þá verður texti
þeirra haglegur, hvort sem
þeir ætla sér eða ekki. Freyr
skrifaði raunar ágæta grein
um leikhús og gagnrýni í
síðasta Helgarpóst og mun-
aði minnstu að ég eyddi
plássi mínu hér í blaðinu í
hana. Þar fer maður sem vert
væri aö karpa við. Honum
varð á einhver hvatvísi á
dögunum, varðandi Pinter á
íslensku leiksviði. Fullyrti
víst að stóru leikhúsin sýndu
þann merka höfund aldrei.
Slikt mistök eru ýmsum, jafn
hvatvísum, nóg til að ákveða
að viðkomandi ungur maður
sé asni. Mig truflar það ekki
neitt. Menn athugi að fyrir
ungum manni eru atburðir
eldri en 10-15 ára, eðli sam-
kvæmt, „frá því í gamla daga“
og ekkert að marka. Menn
geta verið jafn greindir þótt
þeir geri axarsköft, — oftast
eru það þeirjskörpu einir sém
gera áberandi miþtök. Séu
menn, sífellt að tryggja sig
fyrir mistökum og þar með
hæibitum ótuktanna, þá gera
þeir aldrei neitt af viti.
Hugsun er áhætta.
Illugi Jökulsson
Hæðni og forakt er ekki
hrósvert allajafna en lllugi
skopast meistaralega að
hinni litríku tilgerð og sterti-
mennsku mannfélagsins.
Hún á það skilið. Og ritfimi
og gáfur llluga eiga það skil-
ið að þeim sé gefinn gaumur.
Einhverjir segja að hann sé
„svo neikvæður"! Nú, hvað er
að undra það? Það sem hann
gagnrýnir er fjárakornið ekk-
ert til að hrósa. Og er það
ekki bara þveröfugt: Að það
sem hann skammar sé hið
neikvæða og hann sjálfur,
þar af leiðandi jákvæður? Og
sé einhver ekki sammála
honum, þá spyrji sá sig
sjálfan hvort það gæti nú
ekki verið hann sjálfur sem
hefur rangt fyrir sér en lllugi
rétt. Það væri sanngjarnt.
Sigurður Hróarsson
skrifaði ágæta grein um leik-
ritið Hamlet og fleira i Les-
bók Morgunblaðsins aðra
helgina hér frá. Hann skrifar
sjaldan en ævinlega alvar-
lega með góðri greind og í
þeim tilgangi einum að gera
verðugt viðfangsefni Ijósara
en ella. Ungur maður, tiltölu-
lega nýkominn úr skóla i
sinni grein. Samt tekur hann
þannig á máli aö honum eldri
mönnum þykir sér vera
menntun að lesa hann.
Heim, kálgarðana
Nú er ég búinn að gera
nokkuð sem seint verður
fyrirgefið: skrifað heila blaða-
grein sem ekkert er, nema
hrós um náungann. Meira að
segja með fullu nafni. Þetta
þykir trúlega heldur klént í
landi skammanna. Maður
þorir ekki að láta sjá sig á
torgum næstu daga og verð-
ur að laumast heim kálgarða-
megin á kvöldin. Ég þekkti
mann sem, á almennum
borgarafundi, stóð upp og
hrósaði öllum hreppsnefndar-
mönnum. Hann vareftir það
uppnefndur, Jón kærleikur,
og komst aldrei til nnanvirð-
inga. Dó í fátækt. Eh ég hef
mér til afsökunar I þessu
máli að þetta er ekjci skrifað
til þess áð blaða undir þær
persónur sem að otan eru
nefndar sérstaklega, (mætti
nefna marga fleiri) heidur til
þess að hugga jafnl sjálfan
mig og aðra við það áð jpótt
tímarnir séu rislitlirog fjöL
miðlar að mestu leyti innan-
tómur kjaftakór og jafnvel
háskólarnir gengnir i lið með
fjölföldunariðnaði fánýtisins,
þá má víða innanum finna
raddir manna sem tala til
okkar alvarlega með góðri
greind, líkt og komið sé með
góðum kunningja á einlægt
tveggja manna tal. Það er
verðmætt og slíkt fólk verð-
skuldar að því sé léð eyra.
Frá því er þess orðs að
vænta sem treyst gæti til-
verurétt okkar i landinu.