Alþýðublaðið - 26.04.1988, Blaðsíða 7

Þriójudagur 26. apríl 1988
7
UTLÖND
Umsjón:
Ingibjörg
Árnadóttir
Sovétmenn hata mikil áhrif í
Afganistan, einkum og sér i lagi
í sambandi viö menntunarmál.
HERMENNIRNIR FARA
EN SOVÉT FER HVERGI
Bandarískir fréttaskýrendur telja, að Sovétmenn muni halda áhrifum sinum í Afganistan,
þó að hermennirnir 115 þús. hverfi á hrott
Ef svo skyldi fara, ad viö-
ræðurnar milli Afghanistan
og Pakistan myndu leiða til
þess, að Sovétmenn kölluðu
hermenn sína heim frá
Afghanista, hefðu Sovét-
menn samt sterk ítök í land-
inu. Þeir hafa komið upp kerfi
á breiðum grundvefli, sem
gerir þaö að verkum aö
Moskva mun áfram hafa áhrif
í pólitík, í efnahagsmálum og
samfélagsmálum.
Þessu halda vestrænir sér-
fræðingar fram, og segja að
Sovétmenn gætu stjórnað
ýmsum málum í gegnum yfir-
menn I her Afghanistan, en
þeir hafa veriö þjálfaöir af
Sovétmönnum. Ennfremur, að
þeir hafi mikil áhrif gegnum
sovéska ráðgjafa i hinum
ýmsu ráðuneytum ríkisstjórn-
arinnar í Afghanistan. Æsku-
fólk i Afghanistan, allt frá
leikskólaaldri að háskóla-
menntun, gætu áfram hlotið
almenna og hernaðarlega
menntun sína ( Sovétríkj-
unum.
Bandaríska utanríkisráðu-
neytið gerði nýlega könnun á
ástandinu í Afghanistan. Þar
kom berlega í Ijós hin hefð-
bundnu sterku tengsl milli
Moskvu og Kabul — í mál-
efnum hersins, í viðskiþtum
og menntunarmálum.
Ráðuneytið telur, að um
það bil 10.000 þús. afghönsk
ungmenni séu nú við nám I
Sovétríkjunum, og að mörg
þeirra muni í framtíðinni
gegna ábyrgðarmiklum störf-
um í afghönsku samfélagi.
Siddieq Norrozoy,
afghanskur prófessor i hag-
fræði við háskólann í Alberta
í Kanada, telur skuldir
Afghanistan viö Sovétríkin,
vera yfir tvo milljarða dollara.
Sovétríkin hafa samið um að
nýta ýmis hráefni í
Afghanistan svo sem, jarö-
gas, járn og kopar og sá
möguleiki er fyrir hendi aö
framlengja þessa samninga
og þá sem greiðslur uþp i
skuldirnar.
Aðrar aðferðir
Bamett R. Rubin, sérfræð-
ingur í málefnum suðurhluta
Asíu við Yale-háskólann, telur
að þrátt fyrir þau mistök Sov-
étríkjanna að blanda sér i
hernaðarátök í Afghanistan,
muni þau halda áfram aó
reyna að hafa áhrif í þessum
heimshluta.
„Það eru til aðrar aðferðir
en herseta og hermenn",
segir hann. „Þeir hafa það
sem til þarf, og munu reyna
að hafa áhrif í Afghanistan
eins og þeir höfðu á árunum
fyrir 1978, vegna legu lands-
ins.“
Við síðustu umræður um
málefni Afghanistan, létu
sovétmenn það opinberlega í
Ijós, að það væri þeim ekkert
áhyggjuefni hverslags rikis-
stjórn væri við völd í Afghan-
istan, eftir að sovéskir her-
menn hefðu yfirgefið landiö,
þeir segja það vera vandamál
Afghanistan.
Eitt af aðal skilyrðum sov-
étmanna fyrir því að draga
herfylki sín frá Afghanistan
er, að Bandaríkjamenn og
aðrir hætti aðstoð við and-
kommúnistísku uppreisnar-
mennina. Nokkrir fréttaskýr-
endur telja aö sovétmenn vilji
fyrir alla muni kalla hermenn
sína heim, jafnvel þó þeir
hafi ekki tryggt sér algjör
yfirráð yfir Afghanistan, því
herseta þeirra hafi verið al-
gjör mistök.
Jonathan Sanders hjá W.
Averell Harriman — stofnun-
inni um málefni Sovétríkj-
anna, telur, að við brottför
sovéskra hermanna frá
Afghanistan, muni ýmsar
ríkisstjórnir annarra ríkja sem
studd eru af Sovétrikjunum
t.d. í Víetnam, fara aö endur-
skoða afstööu sína í því að
vera háð Sovétrikjunum.
Önnur sambönd.
Bamett R. Rubin, telur aö
ríkisstjórn Afghanistan eigi
auövelt með aó draga úr sov-
éskum áhrifum. Til dæmis
með því að auka viðskipti við
önnur nágrannaríki, leysa
upp öryggislögregluna og
senda sovésku ráðgjafana
heim.
Rubin telur mesta vanda-
málið vera hernaðarlegt,
vegna þess að yfirmenn
afghanska hersins hafa hlot-
ið menntun sina og þjálfun i
Sovétríkjunum.
Skólabókardœmi
Bandarísku mannréttinda-
samtökin „Freedom House“,
segja í bók að Afghanistan
„sé skólabókardæmi um sov-
éska efnahagsþólitík í þróun-
arlöndunum".
Þar sem efnahagslíf í
Afghanistan er í molum
vegna striösins, hafa Sovét-
ríkin og fleiri lönd í austur-
blokkinni, veitt Afghanistan
ómælda aðstoð. Afghanistan
flytur inn hveiti frá Sovétríkj-
unum, sem svo kaupa eða
selja öðrum stærstu útflutn-
ingsvöru afghana, jarðgasið.
Ennfremur fá sovétmenn
járn, kopar, króm, úran og
önnur hráefni, oft í skiptum
fyrir vörur framleiddar í Sov-
étrikjunum.
Á síðastliðnu ári veittu
sovétmenn Afghanistan 220
milljónir dollara í þróunar-
hjálþ og loforð um meiri
hjálp á ýmsum sviðum.
Menntunarkerfið í Afghan-
istan heldur áfram að vera
besti vettvangur fyrir sovésk-
an áróður, segir í skýrslu
bandaríska utanríkisráðu-
neytisins frá því í desember. í
júni á síðastliðnu ári var
skrifað undirsamning milli
Sovétríkjanna og Afghanistan
um „Kennslu til handa ým-
issa persóna", og hjálp sov-
éskra ráðgjafa.
Þrátt fyrir að flestir vest-
rænir sérfræðingar telji, að
hernaðarlega séð hafi
Moskva tapað hinu óhemju
kostnaðarsama og óvinsæla
stríði í Afghanistan, eru þó
nokkrir sérfræðingar sem
halda því fram að nú hafi
Sovétríkjunum endanlega
tekist að koma hinu óstýri-
láta Afghanistan undir áhrifa-
svæði sitt.
Þarmeð hafa Sovétríkin
unnið „leikinn mikla og erf-
iða“ um Afghanistan, eins og
Rudyard Kipling sagði í
kringum aldamótin 1800.
(Det fri Aktuelt.)