Alþýðublaðið - 17.06.1988, Blaðsíða 8

8
Föstudagur 17. júní1988
„Framsókn hefur alltaf
veriö tilbúin aö mynda stjórn
meö hverjum sem er. Eins og
góður Alþýðubandalagsmað-
ur sagði við mig: Þið buðuð
maddömu Framsókn i dans
núna og hún dansar hægri
tangó — eftir næstu kosn-
ingar komum við til með að
vinna á og þá dansar hún við
okkur vinstri vals.
í næstum 18 ár frá lokum
viðreisnar 1971 hefur Fram-
sókn stigið dansinn í ríkis-
stjórnum, en þetta hefur ver-
ið mesta óstöðugleikatímabil
sögunnar frá lýðveldisstofn-
un..............
Litlar einingar (slensks
efnahagslífs hafa vissa kosti.
Mér hefur t.d. fundist eftir-
tektarvert hversu vel við höf-
um getað tekið við áföllum,
en þá megum við ekki
gleyma því að eigendur litlu
fyrirtækjanna hafa sjálfir tek-
ið á sig skelli meðan erfið-
leikar ganga yfir. Síðast þeg-
ar þetta gerðist hrundi kerfið
ekki, en spurning erhvað
gerist núna?
Þjónustustigið hefur auk-
ist gífurlega, sérstaklega er
fjölgun í verslun rosaleg.
Stór hópur þeirra sem vinnur
við verslun fær ekkert út úr
því, er jafnvel að tapa. Sam-
band íslenskra samvinnufé-
laga tapar 1 milljón á hverj-
um degi sem þeir hafa opið
hjá sér. Fólk skilur ekki
hversu stórt þetta hlutfall er,
en tökum dæmi. Húseignir
SÍS við Sölvhólsgötu í
Reykjavik þessar miklu eignir
eru jafnvirði (Dess sem Sam-
bandið tapaði fyrstu fjóra
mánuði ársins í ár. Og átta
menn sig á því að Samband
íslenskra samvinnufélaga er
dálítið eins og þjóðfélagið í
hnotskurn. Það hefur þá
stærð. Gangi rekstur SÍS illa
fær efnahagskerfið kvef og
jafnvel lungnabólgu.
Það var fróðlegt að hlusta
á Val Arnþórsson formann
stjórnar Sambandsins tala
um það í síðustu viku hversu
gengisfellingin kæmi sér illa
fyrir Sambandið, og rifja það
upp að nokkrum vikum áður
var forstjóri þessa sama fyrir-
tækis að tala um það að
Sambandið yrði ekki rekið
öllu lengur, ef gengið yrði
ekki fellt. Samband íslenskra
samvinnufélaga er svo stórt
fyrirtæki að það er eins og
íslenska þjóðfélagið i hnot-
skurn. Það sýnir líka aö þjóð-
félagið þarf gengisfellingu en
það þolir hana ekki.
Þarna held ég að við séum
komnir að ákveðnum kjarna.
Hvorki hópar stóratvinnurek-
enda né verkalýöshreyfingin,
hvorki stjórnarflokkarnir né
stjórnarandstaöan hafa
nokkrar lausnir eða eru að
pæla í lausnum á þessum
hlutum. Hvernig sjáum við
þjóðfélagsþróunina verði svo
að við getum boðið upp á
svipaða velmegun og nú og
haldið í efnahagslegt sjálf-
stæði þjóðarinnar?
Hvers vegna geta engar
stofnanir þjóðfélagsins
svarað grundvallarspurning-
um í okkar þjóðfélagi?"
— Mér finnst þú lýsa skip-
broti flokks — eöa hvaö?
„Eigum við ekki að segja
frekar, Þorlákur, að þetta sé
skipbrot þeirra stjórnmála-
flokka, sem eru starfandi í
dag. Þeir hafa ekki passað
upp á það að gæta sín á
prinsíppum. Þeir sem stjórna
flokkunum hafa þróast út í
að verða stýrimenn fyrir
embættismannakerfið í stað
þess að ráða áttum. Stjórn-
málamenn gera sér ekki
grein fyrir því að fólk fylgir
þeim, ef þeir taka ákvarðanir
og eru samkvæmir sjálfum
sér.............
Ég hef starfað i Sjálf-
stæðisflokknum frá 16 ára
aldri og ég geri mér grein
fyrir því að skoðanir Sjálf-
stæðismanna í Reykjavík eru
allt aðrar í mjög mörgum og
mikilvægum málaflokkum en
skoðanir þingflokks Sjálf-
stæðisflokksins. Þá spyr
maður sig hvernig standi á
því að skoðanir þingmanna
fara ekki saman við skoðanir
sjálfstæðisfólks.
Þaö eru margar skýringar á
því m.a. að menn eru að ná
samkomulagi við aðra. En
svo gleyma menn því oft að
venjulega eru 7 af hverjum 10
atkvæðum flokksins úr
Reykjavík og Reykjanesi, en
meirihluti þingflokksins kem-
ur úr öðrum kjördæmum. Ef
kjördæmaskipanin telst
óraunhæf í dag, þá kemur
hlutfallið ennþá fáranlegar út
fyrir Sjálfstæðisflokkinn.
Þannig aö ég sem sjálfstæð-
ismaður í síðustu kosningum
og kosningum þar áður, er i
raun að tryggja það að Egill
Jónsson komst á þing ... og
ég hef engan áhuga á því að
hann verði talsmaður flokks-
ins. Enda ætla ég ekki að
berjast fyrir hann í næstu
kosningum.
Ef Sjálfstæðisfiokkurinn
getur ekki markað ákveðna
stefnu i atvinnumálum, þar
með talið byggðamálum, og
tryggt lýðræðislega kjör-
dæmaskipan, þá ætla ég
ekki að tryggja það að þeir
sem eru algjörlega á önd-
verðum meiði við mig í þess-
um mikilvægu málaflokkum
— þá ætla ég ekki að leggja
mitt lóð á vogarskálina til
þess að þeir komist áfram í
pólitík."
Pólitísk amaba
— Ertu á leið út úr flokkn-
um?
„Nei, ég er ekki að segja
það.
Ég vil fá hreinni línur í ís-
lenska pólitík.
Ef flokkaskipanin á að hafa
einhvern tilgang á fólk að
geta gengið að þvf að í ein-
um og sama flokkinum sé
fólk með svipuð viðhorf. Ef
það er rangt, þá er flokkurinn
ekkert annaö en kosninga-
bandalag. Ég hef velt því fyrir
mér hvort Sjálfstæðisflokkur-
inn eigi ekki einmitt að bjóða
fram sem kosningabandalag
næst. Ég er ekki frá því að
það væri skynsamlegt, vegna
þess að þá reyndi á hvaða
fylgi mismunandi skoðanir
hefðu í flokknum. Þá kæmi í
Ijós hvaða styrkur er á bak
við hvert sjónarmið.
Þegar ég tala um kosn-
ingabandalag, þá er auðvelt
að misskilja það. Ég er að
tala um það að náist ekki
pólitísk samstaða í mikilvæg-
um málaflokkum innan
flokksins fyrir næstu kosn-
ingar, þá er eðlilegast að þeir
sem sætta sig ekki við
flokksstefnuna fái að bjóða
fram t.d. DD eða DD lista
eins og kosningalög heimila.
Þá bjóða þeir í raun fram inn-
an vébanda flokksins, en sér
vegna þess að meiningamun-
ur er á þeirra skoðunum og
annarra. Mér fannst t.d. að
Albert Guömundsson hefði
átt að fara fram á að bjóöa
fram DD lista í Reykjavík síð-
ast í stað þess að stofna
stjórnmálaflokk. Þá hefði þró-
unin orðið önnur og betri
fyrir Sjálfstæðisflokkinn.
Ég er að benda á þetta,
vegna þess að þessi leið
kann að vera nauðsynleg nú,
þegar verulegrar uppstokkun-
ar er þörf í flokknum. Nýtt
fólk með nýjar hugmyndir og
baráttukraft í þingflokk Sjálf-
stæðisflokksins og annars
staðar í flokksstofnanirnar er
nauðsynlegt til þess að Sjálf-
stæðisflokkurinn nái aftur
fyrri styrk. Þessi uppstokkun
verður ekki í gegnum lokuð
prófkjör með formerkjum for-
ystu flokksins í víðasta skiln-
ingi þess orðs.
Þú kynnir að spyrja: Hvað
þá með prófkjörin?
Prófkjörin ná ekki nema til
takmarkaðs hluta kjósenda,
og eftir að forysta Sjálfstæö-
isflokksins lokaði prófkjörum
með þeim hætti sem hún
gerði, þá er þetta ekki nema
brot sem velur þingmennina.
Ég held þvi fram að eftir þvi
sem hópurinn sem velur
kandídata veröur minni, er
meiri hætta á því að þeir sem
eru ekki geirnegldir á stefnu
forystunnar hverju sinni, detti
fyrir borð.
íhaldsamari hlutinn kýs í
lokuðum prófkjörum, en eftir
því sem hópurinn er stærri
nærðu marktækari viðmiðun
meö fjölbreyttari einstakling-
um.“
— En gerðist nokkuö ann-
að við kosningabandalag en
að sömu menn næðu kjöri
sem nú?
„Þá kæmi í Ijós hvaða fylgi
Bændaflokkurinn hefði í
Sjálfstæðisflokknum, íhalds-
mennirnir og frjálslyndir
menn í flokknum hefðu með-
al þjóðarinnar.
Það sem ég er að vekja
athygli á er að meðan þessi
stóri flokkur nær ekki hreinni
línum innan sinna vébanda,
þá sé ég ekki möguleikana
að hann bjóði fram í einu lagi
sem eins konar pólitísk
amaba. Til þess að kjósendur
átti sig á því fyrir hvað flokk-
urinn stendur, þá er miklu
eðlilegra að mismunandi
fylkingar bjóði fram.“
Það á að strengja
öryggisnet
„Ég velti því stundum fyrir
mér hvaða samleið ég á í
flokki með t.d. þó nokkrum
fjölda þingmannanna. Ég er
t.d. á móti auknum ríkisút-
gjöldum og vil draga úr þeim,
ég vil setja ákveðin ákvæði i
stjórnarskrá, sem takmarkar
möguleika stjórnmálamanna
að hafa afskipti af tekjum og
eignum þegnanna.
Ég held að það séu fáir
eða nokkur þingmaður Sjálf-
stæðisflokksins sem vill fara
þessa sparnaðar og ráðdeild-
arleið í ríkis- eða borgarbú-
skap sem ég vil fylgja.“
— Hvað áttu viö?
„Ég vil ganga út frá frelsi
og réttindum einstaklingn-
anna. Það þarf að skilgreina i
hverju þetta frelsi og réttindi
eru fólgin. Það er sá öryggis-
og varnaðarrammi sem við
setjum í þjóðfélaginu. Ég vil
takmarka mjög svið ríkisins.
Með aukinni skattheimtu
ertu að takmarka frelsi borg-
aranna en fram yfir öryggis-
netið sem á að strengja í
samfélaginu og sem á að
vera í stjórnarskránni, á ein-
staklingurinn að vera frjáls
um að ráðstafa sínum fjár-
munum.
Félagsleg þjónustan var
fullnægjandi á 7unda ára-
tugnum, en útgjöld ríkisins
miklu minni en í dag. Er þá
ekki eðlilegt að við reynum
að svara því hversu stórt hlut-
fall sé eðlilegt að ríkið taki til
sín í dag? Ég held að skatta-
kerfiö hafi þróast öfugt i
þjóðfélaginu. Að þeir tekju-
minnstu beri hlutfallslega
mestu byrðarnar. Það er
sömuleiðis skrýtið að flokkur
sem kallar sig jafnaðar-
mannaflokk áttar sig ekki á
því að matarskattur, þyngir
skattbyrði þeirra sem bera
hlutfalIslega minnst úr být-
um. Ef við skoðum kerfið
okkar í dag, bera þeir likleg-
ast hlutfallslega léttustu
byrðarnar sem hafa mest
milli handanna. Og svona er
um fleira í samfélaginu. Við
hirðum ekki um að skoða
hvað við greiðum t.d. til
verkalýðsfélagsins og hvað
við fáum í staðinn."
— En hvar ertu sjálfur
staddur? Ertu frjálshyggju-
maöur?
„Ef maður á að staðsetja ■
sjálfan sig í pólitísku kerfi,
sem er meira og minna
arfleifð frá siöustu öld, þá er
ég inni á félagslegu öryggi
eins og sósíalistar síðustu
aldar, og líka fylgjandi frelsis-
hugmyndum manna frá síð-
ustu öld, og skilgreini sjálfan
mig sem frjálslyndan mann.
En ég vil ekki ganga eins
langt og frjálshyggjumenn
vildu upphaflega ganga."
— Ég gæti fundið sömu
raddir og hljóma hjá þér, Jón,
meðal fólks víða í dag: gegn
stofnunum samfélagsins fyrir
opnara samfélagi.
„Gerir þú þér grein fyrir því
að sömu skoöanir eru í öllum
flokkum, en eru ekki ofan á í
neinum flokki. Meðal annars
þess vegna held ég að það
sé gott að hafa kosninga-
bandalag til þess að það
mætti reyna á þessi viðhorf
innan Sjálfstæðisflokksins í
næstu kosningum."
Lausn
byggðastefnunnar
„Við höfum keypt núver-
andi byggðastefnu með land-
búnaði sem í er milljarða gat
og meö allt of dýrri fram-
leiðslu. Það væri hægt að
gera skynsamlegri hluti ódýr-
ar og öllum til hagsbóta. Vilj-
um við halda byggð í hverjum
flóa og firði? Það má lika
spyrja sig hvaða gagn við
gerum landinu með því?
Byggöastefnan brestur fyrr
eða síðar. Þetta er ekki bara
spurning um peninga. Þú vilt
senda börnin þín til mennta
og þú vilt hafa ákveðið fé-
lagslegt og menningarlegt
atlæti. í dreifðum byggðum
er þetta ekki fyrir hendi.
Samgöngur sem við héldum
að leystu byggðavandann er
t.d. að leggja dreifbýlisversl-
un niður. Frá Vík í Mýrdal í
austri til Snæfellsness í
vestri kemur fólk til höfuð-
borgarinnar til að versla og
njóta menningar í leikhúsum
og víðar.
Þegar talað er um byggða-
vandamál gleyma menn þvi
aó 7 af hverjum 10 íslending-
um býr í Reykjavík eða í um
klukkutíma aksturs fjarlægð
frá borginni. Á þessu svæði
eru engin vandræði að koma
upp atvinnustarfsemi, stunda
menningarstarfsemi vegna
fjarlægðar. Á Akureyrasvæð-
inu búa síðan rétt innan við
10% íslendinga, þannig að
„byggðavandinn" nærtil um
20% þjóðarinnar. Þarna á að
taka á byggðavandanum með
þvi m.a. að bæta samgöngur
milli byggðakjarna i héruðun-
um. En við eigum ekki að
ætlast til þess að landbúnaö-
urinn leysi byggðastefnuna.
Ein afleiðing vitleysisstefn-
unnar í landbúnaðinum er að
bændum er haldið of lengi í
vonlausum atvinnurekstri, í
stað þess að byggja upp
lánasjóð sem gerir þeim
kleift að bregða búi.“
— Ætlarðu aö láta reyna á
þín sjónarmið innan Sjálf-
stæðisflokksins?
„Ég er ákveðinn í því að
láta á það reyna hvort flokk-
urinn vill starfa sem pólitísk-
ur flokkur eða félagsmála-
hreyfing."
— Hefurðu aldrei látiö
reyna á það i aldarfjórðungs
vist í flokknum?
„Jú, t.d. einu sinn fékk ég
samþykkt á Landsfundi að
flokkurinn beröist fyrir því að
allir borgara þessa lands
hefðu jafnan atkvæðisrétt, en
þegar séð var að menn gátu
ekki staðið við það sem þeir
höfðu samþykkt, var sam-
þykktinni kippt til baka. Það
var sagt að þetta hefði verið
samþykkt fyrir mistök.
Á næsta Landsfundi verð-
ur aö taka á málinu."
— Þú hefur ekki fengiö
þetta fram í flokknum. Er þá
einhver ástæða til að reyna
að fá það samþykkt einhvern
tíma næsta aldarfjóröung?
„Það er svolítið annað að
„Utgerðarmaðurinn á Vestfjörðum á ekkert meira í
fiskinum í sjónum en ég og þú. Kvótakerfi í land-
búnaði er andstœtt öllum lögmálum heilbrigðs við-
skiptalífs. “