Alþýðublaðið - 17.06.1988, Blaðsíða 21

PöAludaguf1.17.'.)ýni' dS88i
Á SVIÐI OG
UTAN
Eyvindur Erlendsson
skrifar
..stefnir einmitt aö
þvi aö mylja þaö
fegursta og besta
sem viö eigum i
æsku landsins..
II N G A I S L A N D
Slys?
„Svona fer þegar áfengið
er annars vegar,“ segja menn
með samanblandaðri andakt
og sjálfbirgingshætti þegar
slys henda á borð við það
sem varð á Skúlagötunni,
þegar drukkinn ökumaður á
stolnum bíl ók framan á ann-
an, á hundrað kílómetra
hraða, með þeim afleiðingum
að ein sú fegursta og besta
unga kona sem starfaði í ís-
lenskum listum beið bana.
Eftir áfall þessu líkt verða
menn ekki samir, nokkurn
tíma. Og hér eru líka fleiri
sem eiga um ógræðandi sár
að binda.
Þótt ástæðulaust sé að
bera sök af þessum ógæfu-
sama manni sem olli slysinu,
eða af drykkjuæðinu sem í
landinu ríkir, þá liggja hér að
fleiri þræðir. Þjóðlíf vort allt
er sýkt af örvita æði á öllum
sviðum, æði sem beinlínis
og óbeinlínis stefnir að
mannfórnum, stefnir einmitt
að því að mylja það fegursta
og besta sem við eigum í
æsku landsins undir sina
djöfullegu, hraðgengu og
ofurefliskenndu vél. Enginn
sá sem tekur þátt í að efla þá
vél getur firrt sig ábyrgð á
því.
Drykkjuæðið er aðeins eitt
af mörgu. Auk þess er bíla-
æðið, byggingabrjálæðið,
framasýkin, hagvaxtaræðið,
framleiðsluaukningaræðið (í
offramleiðslunni), það var
rokið í að fjölga sauðfé og
þegar það strandaði á ofbeit
og kjötfjalli þá var rokið í
kjúklinga, enda þótt allir
sæju (hlýtur að vera) að of-
framleiðsla á matvælum
verðurekki læknuð með
aukningu matvælafram-
leiðslu. Þegar strand verður í
þeirri grein þá er rokið í tófur,
rokið í eldislax, rokið i verð-
bréf, kaupleigulán, plast-
kortakaup og síðast þegar
hvergi gengur er rokið í að
sturta í sig brennivíni,
strunsað upp í aflmikla bíla
og þeyst útí rauðan dauðann.
Þeir sem verða fyrir þessum
hamagangi og troðast undir í
honum eru einmitt þeir sem
helst hefðu getað einhverju
bjargað, hægláta fólkið og
íhugula, það sem ver og hlúir
að hinum raunverulegu og
eilifu verðmætum.
Við sem unnum við gerð
kvikmyndarinnar Foxtrott
(sem virðist ætla að gera sig
sæmilega), við munum harla
vel hver best vakti yfir því
liði. Kyrrlátum en sívökulum
og glöggum augum fylgdist
hún grannt með líðan allra og
þótt hennar hlutverk væri
það eitt að sjá um búninga
þá tók hún, eins og af sjálfu
sér, einnig að sér gæslu
þess að menn héldu þolin-
mæði sinni í allri þeirri þreyt-
andi bið sem kaldsömu norpi
við kvikmyndatökur fylgir,
ásamt eilífum töfum og
óhöppum. Og hver var ævin-
lega tilbúinn með teppi og
úlpur og svo hlýjan faðm að
halda yl á leikurunum sem
biðu þess fáklæddir og á
mörkum þess að sleppa sér
af þreytu, að láta til sín taka
á kvikmyndatjaldi heimsins?
Anna Jóna. Þetta var hennar
kvikmynd.
Þessi þögla og vel verki
farna stúlka hafði orðið að
sætta sig við að standa stöð-
uga bakvakt, þrátt fyrir fá-
gæta hæfileika sína, vegna
þess að, jafnvel í listunum
einnig, ná þeir einir fram sem
mesta tyrirterðina hafa, þeir
'sem bruna, strunsa, blása sig
út og hafa hátt. Engu að síð-
ur var orðið fyrirsjáanlegt að
hennar afstaða til lífsins og
vinnunnar var rétt og var farin
að skila árangri fyrir hennar
eigin veraldlega gengi. Hún
var stödd á þeim mörkum,
einmitt á þroskatindi ævinn-
ar, 31 árs, að fólk var fariö að
meta hana hátt. Vinnutæki-
færi og þroskatækifæri í list-
inni biðu hennar hvarvetna
með opinn faðm. En íslands
óhamingju verður margt að
vopni. Það virðist svo sem
hin fræga „hamingjá1 þessa
lands, sem mér skilst að lýsi
sér ekki síst i dýrri og hrað-
skreiðri bílaeign, hegðunar-
frelsi og gleðiveigum, beri
sjálf vopn gegn sjálfri sér í
hendi.
Leikhúsið unga
Hér lægi beinast við að
fjalla um allt hitt unga fólkið
sem bíður með auð sinn,
hæfileika og þrek, eftir
stundargriðum í straumkasti
okkar tíma, til að kveðja sér
hljóðs og láta f einhverju til
sín taka. En það gengur hratt
á plássiö á þessari siðu, svo
og, ef tilvill, á þolinmæði
hins önnum kafna lesara.
Minnumst þó á eina sýn-
ingu: Gulur, rauður, grænn og
blár, sem leikflokkurinn
Þíbylja sýnir í Hlaövarpanum.
Þetta er dæmigerð sýning
ungs fólks sem óþreyjufullt,
hlaðið margflóknum hug-
myndum, þeim sem tíminn
þrengir uppá það, fálmar eftir
taki á þessum sama tíma,
hugmyndum og sjálfs sín
stöðu gagnvart þvi. Fyrir
þessu liði fara Þór Tulinius
og Ása Hlín Svavarsdóttir en
með þeim eru Egill Árnason
Ijósameistari, Guðrún
Jarþrúður Baldvinsdóttir
hljóðstjóri í trúlega mjög
samtvinnuðu verki með
Björgvini Gíslasyni höfundi
tónverks og svo fjórar ungar
leikkonur: Inga Hildur
Haraldsdóttir, Ólafía Hrönn
Jónsdóttir, Ingrid Jónsdóttir
og Bryndís Petra Bragadóttir.
Aðferð þeirra hefur verið
sú að hefja æfingar með takt
og hrynjandi, sem er grunnur
og útgangspunktur allrar list-
ar, en láta svo, hreyfingar, til-
svör, persónur og viðbrögð,
— síðast einfalda atburðarás
og skáldlega meiningu, —
myndast eins og af sjálfu sér
útfrá því. Úr þessu verður
ekki mikilvirkur skáldskapur
eins og hjá hinum stóru höf-
undum sem hafa menntun
sína og sniömiklar meiningar
á hreinu fyrirfram ásamt rit-
leikni; nefnum Kamban,
Ibsen og Brecht, — en að-
feröin skilar árangri, ekki síst
er hún vænleg til þess að
laða fram það sem einmitt er
það verðmætasta i vinnu
ungra listamanna; þær til-
finningar sem þeir sjálfir
bera, innst inni, fyrir sjálfum
sér og fyrir veröldinni sem
þeir lifa í og hjálpar þeim til
að finna hvað er hið sérstaka
sem þeir hafa við það að
bæta sem þegar hefur verið
sagt. Samvirkni allra þátta;
leiks, tóna, Ijósa, myndar etc.
var með ágætum en helsti
galli þessa verks er sá að
ekki var hætt alveg á réttum
punkti. Sá punktur hefði ver-
ið í lok atriðisins úr Ijóðaljóð-
um Salómons konungs, þar
sem stúlkan lætur sig
dreyma hinn mikla elsku-
huga. Þannig hefði allt orðið
rökrétt og fullnægjandi: úr
hinum frumstæða taktslætti
og hrynjandi hjartans, yfir í
veruleik hversdagslífs venju-
legs hversdagsfólks í ein-
semd og leiðindum og aftur
þaðan yfir i hinn hreina, sæla
skáldskap hins eilifa meist-
ara.
Afgangsfiskarnir hans
Kjarvals
„Listin er þeir fiskar sem
afgangs eru af aflanum þegar
allir eru búnir að fá nóg,“
hafði ég eftir Jóhannesi
Kjarval í grein á sjómanna-
daginn hér í blaðinu. Þar
saknaði ég þess einnig
hversu treglega gengur að fá
þessa afgangsfiska til listar-
innar hversu ákaft þeir leita í
byggingar einskisverðra
halla, sligandi fólk með
skuldum, í kaup á mann-
drápstækjum til þess að
rjúka og æða á um þjóðveg-
ina, — blint og í brennivín til
þess að magna enn offors og
trylling vors tima.
Og ef þeir lenda „í listinni",
þá mest í því sem rikt er af
fyrirferð og sýndarmennsku,
en fátækt af skapandi leit
eða sannleik.
Ég get ekki annað en beð-
ið þann sem æðstur er að
stilla svo til, með aðstoð
góðra manna, að eitthvað af
þeim afgangsfiskum sem'
samtími vor skóflar ájand fái
runnið til þess Unga íslands
sem leikflokkurinn í Hlað-
varpanum og aðrir þeir þvílík-
ir sem eftir lifa eru fulltrúar
fyrir og von mín öll, úr þessu,
er bundin við, i stað þess að
þessi sami samtími strunsi
framhjá þeim í æðibunu-
gangi sínum, þegar best læt-
ur, en yfir þau þegar lætur
verst.