Tíminn - 14.12.1967, Blaðsíða 6

FEHMTUDAGUR 14. desember 1967.
TfMINN
MINNING
Frú Jdnína Tdmasddttir
Útför frú JóníniU Tómasdóttur,
sean andaðist að kvtöldi 5. þ.m.,
er gerð í dag. Tæpam miánuð vant-
aði á, að hiún yrði 92 ára, fædd
31. dés 1875 á Hvanneyri í Siglu-
firði, dóttir séra Tómasar Bjarna-
sonar, sem fyrst var prestur á
Hjvanneyri, en síðar á Barði í
FljótiUim og konu hans Inigihjarg-
ar Jatetsdóttur. Séra Tómas var
sonur Björns Kristjámssonar, Jóns
sonar, bóndia á IMjuigaistöðuim í
Fnjóskadal, en frú Ingibjlörg var
dóttir Jafets gullsmiðs Binarsson-
ar í Reykjavík, föðurbróðir Jóns
Sigurðssonar, forseita.
Við burtflör þessarar elskulegu
vinfconu minnar þyrpaist minning
arnar að, alla leið frá bernsku
minni og frá fúMrar hálfrar ald-
ar samstarfe og samfylgd okkar
— minningar óteljandd gleði-
stunda, þegar sol skein í heiði
og öllum skuggum var burtu
sveiflað — en líka minningar
sorgar og saknaðar. En þó, þrátt
fyrir allt — allaT nieð hugljúfum
tegurðarlblæ, írvafðar trausti og
forsjá „hims mikla eiflifa anda“,
sem í öliu og aMs staðar býr.
Á bernskuárum rnínuim var í
niokfcur ár á heimiild foreldra
minna frænka móður minnar, 10
ámm eldri en ég, sem mér þótti
ætíð mikið til koma. Það miun
hafa verið veturinn 1892-93, sem
hún fór í Kvennaiskólann á Ytri-
Ey (nú Blöadósskóli). Mér fannst
hún ákaflega „flonfrömuð“ um
vorið, þegar hún kom heiim aftur
og fór að segja finá sbólalífinu:
kennsluíkonunum, sem óg þóttist
skilljia, að væru hver annarri
virðulegri, þótt náttúrlega bæri
forstöðukonan, ELín Briem, aí
þeirn öltan að vitsimuimum og þekk
ingu. í nærveru hennar mundi
enginn leytfa sér neinn gáska né
glettnislhjial. Skólastúlkunum, mis
jöfinum að atgerfi, en nofckuð at-
hyglisiverðar hver á sinn hátt. Þó
Sjónvarpstækin skila
afburða hljóm og mynd
FESTIVAL SEKSJON
Þetta nýja Radionette-sjón-
varpstæki fæst einnig me3
FM-útvarpsbylgju. — Ákaf-
lega næmt. — Með öryggis-
læsingu.
ÁRS ÁBYRGÐ
Radionette-verzlunin
Aðalstræti 18, sími 16995.
m IDI©NEHE

eykur gagn og gleði
urðu þær aðeins tvær, sem fest-
uist mér í iminmi: Guðbjörg frá
Broddanesi, síðar rithöíundur,
sem mér fannist að mumdi hafa
staðið næist kennisiukanunum í
virðingaistiganum og 17 ára ungl-
ingsstúilka, sem frænka min ball-
aði alidrei annað em Nirnnu, og
sagði, að væri fósturdóttir lækn-
isims í Siglufiirði. Um hana varð
henni tíðrœddara en nobkra aðra,
enda fanmst mér það engin furða.
Það var ekki einasta það, að hún
spillaði svo vel á gítar, að um
hana hópuðust allar hinar stúlk-
urnar, þegar frístundir gáfust til
sömgiðkana — en hún var ætið
miiðdepiH allrar glaðværðar. Hvers
manns raddlblæ og tilburði gat
hún leifcið eiftir og varð oft hið
mesta gaman atf. Hinyttin tilsvör
henmar og oflt neyðarileg voru
hent á loíti og fkngu á mJlli og
enginn var óhultur iyrir glettum
hennar. Ja, þviíMfct og annað eins!
Hún hatfði jatfnivel leytft sér smá-
gaimansemi við florstöðukonuna
og búin bara brosað. Eg var srvo
hnifin atf þessum frásögnum, að
hin óþefcbta Ninna varð mér ,8
ára telpulkniátumni, nokkurs kon-
ar draumadís. Mikið langaði mig
til þess að geta líkzt henni, en
þar sem ég hafði enga von um,
að það gæti tekizt, iflann ég
nokkra fróun í að láta uipipáhaMs
brúðuna mlíina heiita í höfuðið á
henni og kalaði hana Ninnu. Var
ég þess fúllviss, að hún mundi
njóta matfmsins hjá öliu heimilis-
faidð mjúfcari höndúm u.m hana
ea onmur leikföng ohkar krakk-
anna.
Árin liðu. Eg var hætt að hugisa
um brúður og draumadísir, en
tekin að kenna við Kvennaskói-
anm á Blönduósd. Það þótti nokkr-
um tíðindum sæta sumarið 1906,
að bóndi úr Vatnsdal tók að reisa
stórhýsi á Blönduósi til verz!uú-
ar og fbúðar og fákk til þess
byggingarmeiistara frá Akureyri.
Ekki veitti ég þvi þó neina sér-
staka athygli, en miklu fremur
hinu, að þá um haustið kom nýt
héraðslæbnir til Blönduóss, Jón
Jónsson frá Hjarðarbolti 1 Dölum,
en áður hafði hann verið liæknir
í Vopnatfirði. Það var orðið álið-
ið haiusts, svo fjölskyiida hans gat
ebkj korniið vegna samgöngu’eys-
is, fyrr en næsta vor. Honum hef-
ir vá'st fiundizt einmanalegt, svo
að þegar hann hatfði komið sér
fyrir og lokið sjálfsögðustu skyldu
heimsóknum, var gott að nota
tækiíærið til þess að sinna gömlu
áhugamáli. Á skólaárum sínum í
Reykjiaivík, hatfði hann bekið mik-
inn þátt í sbarfi GóðtempLara og
nú viMi hanin taka þráðinn upp
að nýju. Þegar hann kom í kurt-
eisisheiimsókn í Kveninasfcólann til
þess að heiisa forstöðubonunni,
gerði hann liifca boð fyrir mig.
Hann mun hatfa viitað um ætt
mína og að ég væri úr Vatns-
dálnum, flrétt um öfiu,ga bindind-
isstarflsemi þar, unddr hamdieiðsiu
séra Hjörleifls Einaresonar, að ég
hetfði verið þátttakandi í henni
og þvií diottið í bug að leita til
mín um aðstoð við undirbúnáng
stúkustofnunar. Hann kvaðst hafa
talað við Ólaf Möller, verzlumar-
mann á Biönduósi, sem áður hefði
verið ágæbur Góðtemiplari. og við
vini siína, Kjartan Jónssom, bygg-
inganmeistara, og bonu hans. Þau
væru nú á Blönduósi, nýflutt
þangað, en hann hetfði kynnzt
þeim í Voipn,atfirði, þaðan væri
Kjarban ættaður. Þau hetfðu lofað
að hjálpa sér, það sem þau gætu,
og leyft sér að korna með þá
heim til þeirra, sem yrðu sér
hjálplegir tíl Uindirbúnings. Ég
loflaði minni þátttöku og var þó
ekfci laust við, að ég væri dáltið
hikandi og fleimin, að fara heim
til ókunnugra með manni, sem
ég þekkti sama sem ekk: neitt.
En feimnin hvarf fljótlega. Mér
leizt strax vel á umgu hjónin. Þar
flór allt avo vel sama-n: hispurs-
laus alúð, glaðværð . og glæsi-
mennska. Lítinn, fallegan dreng
áttu þau, tæplega ársgamlan,
Helga að nafni.
ræðu og urðum við vel ásátt um
meðferð ‘aMa. — Þegar að kaiflf-
inu kom, var slegið út í aðra
sálma. Hafði húsmóðirin nú femg-
ið að vita deil á mér og segir
við mig, að hún hafd einu sinni
kynmzt frænbu minni, Ingibjörgu
Sigurðardóttur, sem sér hafi þótt
mjög vænt um. Hún hafi verið
skólasystir sín á Ytri-By. Og nú
skýrðist miáMð aRt. Þarna var þá
Ninina komin, sem mig hafði mest
langað til að kynnast og líkjast
á bernsbuánum minum. Þetta þarf
ebki frefcaæ að orðlengja. Með
mér og þeim hjónum tóbst hin
bezta vinátta, enda gaf star-fið í
stúlkunni tílefni til tíðra sam-
funda. MikiM áhugd og fjör var
rifcjandi í flélagsstartfinu þennan
vetur. Eitt brýnasta viðfangsein-
ið var að koma sér upp húsnæði
og var byggingameistarinn auð-
vitað sjáltfkjörinn formaður hús-
byggingarnefndar, en ég átti einn
ig sæti í henni. Eitt hið fyrsta, sem
gert var . fjáröflunarskyni, var að
efna til sjónieikja. Má ég segja að
bæði „háa C-ið“ og „Nei-ið“ væru
tekin til meðferðar. Kjartan tók
að sér aðalhiutverkið i Neiin.u,
hringjarinn, en frú Jónína. sem
víst var balin fær um að leika
fleistum betur, treysti sér ekki
tól þess að binda sig, vegna litla
drengisdns sdnis. En alltaí, þegar
hún gat því við komið, mætti hún
á leibætfdngum til þess að leið-
beima, Eikki þótti ég Ikleg til
leiklistarafreka, en vinir mínir
í leikaraflokknum vildu þó endi-
lega láta mig hljóta eitthvert virð
ingarstarf með sér, og duhhuðu
mig upp í það, sem þeir kölluðu
„sminkara“- hlutverkið. Samstarf-
ið var aillt hið ánægjulegasta, og
áttu þau hjónin Jónína og Kjart-
an beztan þátt í þvi enda voru
þau samwalm um að vera hrókar
alls fagnaðar og eyða hverri mis-
klð, ef á henni bólaði. Ég hænd-
ist æ meira að þeim efltir þvi,
sem ég kynntist þeirn lengur, og
var mér það þvj mikið saknaðar-
efni. að emgar vonir stóðu til að
fólkinu og væri af þeim

þau íienituist í Húnavatnissýslu.
Frá upplhafli var fyrirhugað, að
þau flyttu til Siglufjarðar á æsku-
slóðir JóníniU, að því veriki loknu,
sem Kjartan hafði tekið að sér
að vinna á Blönduósi. Á þeim ár-
um var langur vegur og torsótt
ledð úr Húnavatnssýslu til Sdglu-
fjarðar, svo vatfasamt fannst mér
að ég sæi vini mína nokkru snni
tframar, eftir að þau flyttu þang-
að. Skilnaðurinn varð þó skemmri
en mig hatfði órað fyrir.
Haustíð 1909 böguðu örlögin
því svo, að ég tóbst á hemdur
skólaistjóm bamaskólans á Siglu-
firði. Þá v.ar það ekki ónýtt fyrir
mjg að eiga þar aðra eims „Hauka
í homi“ og þau reyndust mér
jafman, Jónímia og Kjartan. Ég
kom tl Siglufjarðar aðeins 25
ára gömul, reymsJuMtffl og að
mörgu óviðhúin ýmsum örðug-
ledkuim, sem mættu mér þar
vegna gerólíkra staðhátta og sjón
armiða, þeim sem ég hafði áður
kynnzt. Margvísleg hofflráð og upp
örvanir þessara vina voru mér
því ómetanleg. Ég var lika svo
heppin að búa í sama tósi og þau
fyrstu tvo veturna, svo aðstoð
þeirra var bæði auðsótt og auð-
fengin. Á þeim árum áittu þau
þó um sárt að binda. Þá irisstu
þau litla dóttur, yndislegt barn
á öðru ári. Vel man ég bjarta
brosið hennar og hrofcbna lokk-
ana og þá ekki sízt gleði foreldr-
anma ytfir þwí hvað tón virtist
hraust og datfna vel. Nokkru áður
höfðu þau misst kornungan
dreng. En Þuriður Mtla rann upp
eins og tífiffl í túini og var aldrei
lasin. Veikindi hennar — skamm-
vinn, en heiftarleg — .líklega
lungnahólga — komu alveg að ó-
vönum og urðu foreOidrunum o-
skaplegt reiðarslag. Æðruorð
heyrðust þó aldrei, en eitthvað
brast og varð öðruvísi. Móðirtn
varð flölart og heilsa hennar stóð
v.alitara fæti en áður. Þess vac þó
vandlega gætt að láta ekki skugga
falla á leið samferðamannanna.
Glaðværð og gamanyrði voru tek
in upp að nýju, þótt vafalaust hafi
það kostað nokkur átök að láta
á emgu hera.
Strax þegar ég kom til Siglu
fjiarðar kynntist ég læknishjónun
unum, fóstuirforeldrum Jónínu og
Mka foreldrum hennar og systkin
um, en séra Tómas var þá hættur
prestskap fyrir nokkru og hafði
fjöl'skyldan þá flutt frá Barði til
Siglufjarðar. Allt reyndist þetta
fólk mér hið bezta. Helgi læknir
var Reykvíkingur að uippruna. Að
loknu kandidatsprófi hafði hon-
um verið veitt Siglufjarðarlæknis-
hérað og eigi alMöngu síðar kvænt
ist hann bóndiadótturimni í Hötfn
en hún þótti þá efnilegasta heima
sætam á Siglufirði. Á fyrstu hjú-
skaparárum sínum höfðu þau
eignazt dreng, sem dó kornungur
og varð þeim ekki barna auðið
úr bví. Var það þeim mikið harms
efni. Séra Tórnas og kona hans
voru góðvinir l'æknishjónanna.
Prestshjónin áttu mörg börn, en
fjiárhagur þeiirra nokkuð þröngur.
Nú buðu læknishjónin þeim harn
fóstur. Svo góðu boði þóttust þau
séra Tómas ekki getað neitað.
Fyrir valinu varð lírtil 7 ára stúlka
— Jónína. Það var henni tfflhlökk-
unareflni í fyretu að fá að fara
í terðalag, boma á hestbak og
ríða alla leið ytfir Siglufjarðar-
skarð. En gleðin var skammvinn
og óyndið greip hana heljartök-
um. Fóstra hennar var hin mæt-
asta boma, en hafði samkvæmt
gaimla skólanum mjög ákveðnar
sboðanir um strangar uippeMis-
rieglur. Viðbrögðin voru mikffl fyr
ir litiu stúlkuna. Áður hafði hún
að mestu verið frjáis ferða sinna
og ledikið sér í glöðum systkina-
hópi. Nú var tón eina barnið á
heimfflinu. Ytfir henni var stöðugt
vakað, því um var að gera að
vanda uppeMi hennar sem bezt,
og svo fljótt sem auðáð vœri, átti
að kenna henni ýimsar fagrar,
kvenlegar Mstir. Hún átti að byrja
á því að læra krosssaum. Hún
fébk garn og stramma og átti að
sauma stafriótfið. En hana langaði
ekkert til að sauma, hana langaði
hara tffl að fara út að leika sér.
Tárin fyffltu augum og runnu nið-
ur kinnarnar í þögulM örvænt-
imgu, svo tón gat ekki greint
nein þráðaskii. Þá bom fóstri
hennar glaður og hýr á svip og
spnrði, hvað hún ætti nú að fara
að gera. Hann skoðaði stafaklút-
inn og sagði, að þetta héMi hann
að væri ákaflega gaman, að búa
tffl svona fafflega Mtastafi. Þetta
langaði sig til að reyna líka Og
hanm lét efcbi sitja við orðin
tóm. Þetta famnst Htlu stúlkunni
svo sfcrýtið, að fóstri bennar
skyMd vfflja fara að saurnia, að
hún þerraði tárin og bæði tóku
nú tffl við saumaskapinn. Svona
gefck þetta dag eftir dag: Læfci-
irinn og litía fósturdóttirin tóku
saiumatóma daglega við sívaxandi
átoga og skemmtu sér vel. En
þetta var upphatíð að atfbragðs
fjölbreyttri og flaMegni handa-
vdnnu Helga læfcnjs. sem hann
varð síðar landsbunnmr fyrir.
Vöktu munir, sem hann hafði gert
— saumaðir, hekLaðir og pnónað-
ir — sérstaka athygM á hátíðar-
sýningnnni 1930 — Gleðistund-
irnar urðu smámsaman fleiri.
Önnur fósturdóttir — ungbam
— kom á heimiMð, og sú þriðja
æði löngu sdðar. Vinkonur eignað
ist Jónína líka, þegar húa eltist
meir og bar þar sérstaklega ein
af, Lovísa Ágústdóttir verziunar-
SLjóra, Gránufélagsverzlunarinn-
ar, er sdðar giftisi Lárusi Fjeld
sted. hæstaréttariögmanni. Með
Þessum cveim unzo sti'nk-um COKst
órofa vinátta, sem endurnýjaðist
siðar, þegar Jóntna kom til
Reykjavikur til íramha.dsnáms.
Iiélzt sú vinátta meðar. lífið ent-
jst, og hefir genj'ð að erfðurn til
aíkomenda beggja
Þaö kom eðlilega mest á Jón-
ínu, sem elztu heimasætuna í
læknishúsinu, að aðstoða fóstru
sína við heimilisstörfin, en þau
voru oftast nokkuð umfamgsmikil.
SjúkMngum og gestum þurfti að
sinna og lengst af höfðu læknis-
hjónin nokburn búskap. Allt varð
að gera, af stökustu vandvirkni,
svo æfingin var góð. enda var
Jónína ætíð talin fyrirmyndar
húsmóðir og stúlkum. sem hjá
henni unniu var það góður skóli.
Rétt eftír aMamótin urðu þátta
skffl í líifi Jónínu. Móðursystir
hennar, Guðrún Jatfetsdóttir. sem
lengi hafði átt heima í Hjarðar
holti í Dölum og verið nörnun-
um þar að nokkru leyti önnuj
móðir, fluttist tffl Vopnafiarðar
með prcstssyninum, fóstursyni
sínuni, þegar hanu fékk veiungu
..fyrir Vopnafjai'ðarlæknisliéraði.
Þar undi hún svo illa, að gripið
var tffl þeirra úrræða að biðja
systurdóttur hennar Jónínu, að