Tíminn - 16.12.1967, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
LAUG VRDAGUR 16. desember 1967
Hlutlæg mynd
af Sovétríkjunum
ið né of Mtið og birtist í svip-
fögru látleiysi og samtöðun, sem
jaðrar við hrynjandi. Br sú hrynj
andi felst ekki í hljiómi orðanna
eða samstöfun, heldur tóni og nt
í því rúmi, sem þau fylla í heild-
armynd ljóðsins. Og þessar ljóð-
myndir eru iithreinar og skýr.ar.
Sumar glitra einis oig periur m.eð
slípuðum flötum. Orð eru gömul,
en samt verður skáldið að geta
sagt þau sem ný. Það er gaild-
urinin..
Ég vdl ekki segja við þig:
Ég elska þig,
. því að orðin haf.a glatað
merk'.ngu sinni.
En ef ég segi við þig: Ég
vil fara frá þér
til að boma til þín aftur,
skiiurðu mig ef tii vill.
En það er erfitt að skilja
þá, sem tala mál vindsins
og seiður hafsins leiðir.
Mlál vinidsips, seiður hafsins:
gamalt skáldamál
til að blekkja þá, sam lítið sjá.
Þests vegna er réttast að ég
segi við þia:
Ég eiska þig,
eins og ég haffi aldrei sagt
þessi orð fyrr.
Yimsdr kvarta uin það, að örð-
ugt sé að skiljia og finna fegurð-
ina í ljóðum ungra skálda — at-
ómljóðunum svoieíadii. Rétt er
að sjálfsögðu, að fegurðin er oft
torfundin á þeim le idum, og fyr-
ír það þreytast menn í leitinni
og gerast ófundvisir, að þeir
þekkja ekki landislagið. Ég held,
að ljóð Jóhanns Hjalmarssonar
geti leitt menn ale’ðis til bétri
árangurs og þeir, sem lesi þau
með vandvirkni, mum sjá ný lauf,
þar sem áður biöstu við bera"
greinar.
—AK
Riússland undir hamri og sigð
Myndabók með inngangi eftir
Hermann Pörzgen
Bókaforlag Odds Björnssonar.
Þetta er mikil og breið bók með
hartnær tvö hundruð ljósmynda
síðum og alllöngum inngangi eftir
Hermann Pörzgen, sem fæddur er
í Kiel 1905 en gerðist blaðamað
ur að lofcnu háskólanámi við stór
blaðið Frankfurter Zeitung, og
fyrstu árin var hann fréttaritari
þess í Sviss, Ítalíu og á Balkan-
skaga. Síðan varð hanu ritsjóri
utanríkismála við blaðið, en hélt
síðan aftur austur á bóginn til
Prag, Varsjá og Moskvu. Hann vax
búsettur í Moskvu árin 1937—41
en sat um skeið í fangelsi þar
etfir árás Hitlers á Sovétríkin, en
honum var þó fljótlega sleppt, og
hann komst til Tyrklands, en eftir
allmikið flakk handtóku Rússar
faann að nýju í Búlgaríu upp úr
stríðslokum. Sat hann síðan lengi
í haldi og komst lofcs heim til
Þýzkalands 1955 og starfaði eitt
ár heima, en hélt 1956 aftur til
Sovétrí'kjanna og settist að í
Moskvu sem fréttaritari blaðs
síns. Pörzgen þekkir því Sovétríkin
harla vel frá ýmsum hliðum og
hann hefur kynni af mörgu öðru
til samanburðar.
Lnngangurinn að þessari mynda
bók er augsýnilega skrifaður af
þekkingu og víðsýni. Hann er litt
pólitískur, en rekur menningar
slóðir, landshagi og þjóðarein-
kenni skýrt og lipurlega. Ritstjóri
bókarinnar er Gert Riehter og
hefur hann ritað myndatexta
ásamt Giinther Deschner, sem er
hinn pólitíski leiðbeinandi í bók-
inni. Myndatextar eru mjög ítar-
legir, og á myndasíðunum er sag
an sögð og skýrt frá ástandi eins
og það er um þessar mundir.
Einnig er ítarlegt, tímasett at-
burða og heimildaskrá mi'kil.
Bók þessi veitir mikla sam-
þjappaða fræðslu um Rússland
og með samvinnu mynda og máls
skýrast hugmyndir mjög um líf
iþessa mikla þjóðabálks og um feg
urð og kosti þessa landflæmis.
Bókin er prentuð og unnin í þýzkri
og íslenzkri samvinnu, svo sem nú
er títt og gefst allvel.
Hún er frábærlega vönduð og
aðgengileg. Efni, jafnt myndir
sem lesmál, er skipulega flokkað.
Þýðingu inngangsins hefur Kristj
án Karlsson leyst af hendi með
smekkvísi og vandvirkni, og hann
hefur einnig þýtt myndatextana
ásamt Magnúsi Sigurðssyni. Ekki
verður annað séð, en þetta sé hin
hlutlægasta og þarfasta kynning
arbók um Rússland, en eins og nú
er háttað um áróður úr austri og
vestri, er slík kynning harla mikil
væg. AK.
Úlfhundurinn
Amerísk verðlaunasaga eftir
Ken Andersen í þýðingu Benedikts
Arnkelssonar cand. theol-
Ulfhundurinn er hrífandi saga
um dreng, sem á við nokkra föt’
un að búa, en finnur sér athvarf
og þroskandi baráttumál í þvi
að ala upp hvolp, sem varð að
útliti eins og úLfur. í sinni erfiðu
baráttu lærir drengurinn að
treysta Guði, og er notalegt að
finna að einlægni og heiðarleiki
er beittasta vopnið gegn hinni
köldu raunsæi fullorðna fólksins,
sem leggur hundinn hans í ein-
elti og sakax hann jafnvel um
að vera sá vargur sem drepur fé
bændanna um nætur. ’
Það er auðfundið að efni bók-
arinnar á erindi til lesanda sinna.
Þýðingin er vandvirknislega Jnn-
in og bókin hin eigulegasta. Hún
er 199 bls. gefin út af Ægis-útgáf-
unni, Hafnarfirði.
Sigursteinn Hersveinsson.
Fágað Ijóðmál
Jdbann Hjatonarisison er raunar
©niginn lýliði í Ijóðagerð lengiur.
Fyrsta bók hans. Aungul’i í tiim-
ann, komiút fyrir rúmium áratug.
Þctta er sjöunda bókin. Hann hef
ur haldið sitt strik, sinn þroska-
veg, allt frá því að hann festi
öngul sina í timanum. Ferillinn
er j.afn og stígandi þroski, full-
'komnun og fágun Ijóðstílsinis,
hvergi vikið af stefnu. Hann heí-
ur náð æ fastari tökum með bverri
Ijóðabók. Ég virði staðfestu han'-
og fágaðaa málsmekk, og dái
trúleiik'a hans og hvikleysi við að
brjóta nýjiu formi sínu og nýrri
túlkun braut með bvd að beita
listrænni ögun, en ekki fallhömr-
um. Jóhann Hjálmarsson hefur
komizt einaa lengst í því, hinna
j-ngistu ljóðskáilda. scm ekki rírna,
að brjóta hnot sína að kjarna.
Fyrsta ljóð þessarar bókar hef-
ur Jóhann Hj'álmarsson á þessa
leið:
Enginn getur sagt mér að
snúa við
á leið miinai til stjarnanna.
Ferð mdn hefur verið ákveðin,
og ég stend við hlið myrkursins.
Éig sé biáa stjömu, sem
bíður mín.
Hún miinnir á himin draumsins,
seim liggur brot ina við
fætur mér.
Þetta er eins og stefnuyfirlýs-
ing hans sjálffs i Ijóðagerðinni.
Ilamn skynjar lífið djúpum sefa,
cn dreikkir sér ekki i því, er jafn-
an sfcoðandinn, sem heldur stillu
sinnj. og rökrænu mati, og hann
Jóhann Hjálmarsson
þræöir veg þess mundanigs, sem
metur traustain stofn 03 gamlar
rætur til jafns við nauðsyn þess
að tréð skrýðást aýju laufi.
Heilan vetur hef ég lifað
án þess að sjá snjóinn.
Það er kainimski þess vegna,
að hiUig'Sun miín er fátæk
Mkt og eiiliift vor,
tré, sem ekki fellir lauf.
Jðhamn Hjátomarsson aotar ekki
sterk orð, en ætlar þeim fulla og
skýra mierkingu. Hann velur þau
af mikilli alúð sterkrar siálfsgagn
rýni, að þau segi hvorki of mik-
og krítarspeldi
Útsölur
Ameríkanar eru miklir
kaupaihéðaar, eias og allir vita.
Hin mikla og atomenna vel-
meguin fólks leiðir af sór
feiknalega kaupgetu, svo sí-
fellt er verið að kaupa alla
miögulega hluti. Kaupmenn
beita hugviti sínu út í yztu
æsar til að koma vöru sinai
á framfœri og selja haaa. Alls
kyns auglýsimgar, arðmiðar,
fríar vörur, afslœttir og útsöl-
ur eru daglegt brauð, og fólk-
ið er orðiö vant því að lifa
i andrúmslofti sífelldra kjara-
kaupa. /
Oft er það markmið kaup-
manna að láta ka'Upendurna
halda, að þeir séu sífellt að
gera feikigóð kaup. Að láta
fólkið halda. að það hafi leik-
i« á kaupmannina hverju sinai.
Þannig er til dæmis það, að
ég hef emn ekki hitt hér neinn
mana, sem keypt hefir sér
bifreið, að hann haldi því ekki
fram, að gripurinn hafi verið
keyptur á alveg sérstöku verði,
og að bílasalinn hafi Mklega
tapað á sölunni. Sama gildir
oft, þegar keypt eru meiri
háttar heimilistæki. Þau virð-
ast alltaf keypt á sérstökum
útsölum og þá „langt undir
listaverði".
En það eru ekki aiðeins
stóru tækia, sem seld eru á
útsölum, heldur allir möguleg-
ir aðrir hlutir. Hér virðist
vera leyfilegt að halda útsöl-
ur hvenær, sem maani þókn-
ast, og eru þar engar hömlur
á, eins og heima á íslandi.
í New York eru fleiri en ein
verzlun, sem uppi hafa stór
skilti þar sem á stendur, að
þessar búðir séu að hætta
starffrækslu, og allar vörubirgð
irnar séu til sölu á smáoar-
lega lágu verði. Það, sem ger-
ir þetta skrítið er það, a®
sumar þessar útsölur hafa
staðið í eia 5 eða 6 ár!
Svo er það nú ekki verra.
að hér er hægt að fá flesta
hluti út í krít. Þegar maður
heifir sótt um úttekt í reikn-
iag hjá verzlun, og hún hef-
ir samþykkt það, úthlutar hún
manni krítarspeldi (credit
card). Speldið er úr plasti
með nafni og númeri vaöskipta
mainnsins í upphleyptum stöf-
um. Þegar maður verzlar. get
ur afgreiðslumaðurinn, með
einu handtaki, stimplað nafn
og númer á úttektarreikning-
inn og fært þar ian úttekt-
irna. Reikningur er síðan sead-
ur viðskiptavininum um hver
mánaðamót, og er auðvitað
gengið eftir því, a® hann
greiði skuld sína. Háir vextir
og þjónustugjöld eru tekin af
gjaldfcræfum eftirstöðvum. Ef
keyptir eru meiri háttar grip-
ir, er jafaan hægt að semja
um greiðsluiskilmála.
Hér um bil alla hluti er
hægt að kaupa með því að
flíka krítarspeldunum: Flug-
farmiða, benziin, hjóllbarða,
heimilistæki, fatnað, skó, leik-
föng, hótel herbergi, mat- og
vínföng á veitingahúsum o.s.
frv. Miklum vandræðum hefir
það valdið, að þjófaaðir eru
tíðir á speldum þessum, og
hafa þjófarnir oft notað þau
óspariega, þegar til þeirra loks
næst. Lögin mæla svo um, að
eigandi speldis sé ábyrgur fyr-
ir öllum úttektum fram að
þeim degi, sem hann tilkynn-
ir hvarf speldisins. Verði hann
þannig ekki var við hvarfið i
nokkra daga eða lengur, get-
ur hann beðið mikið tjón.
Vegna þess, hve auðvelt er
að fá hér alla hluti með af-
borgunum og út í krít, verður
að fara mjög varlega i þess-
um miálum, svo fjárhagi heim
ila sé ekki stefnt i voða. Marg-
ur maðurinn hefir komizt í
hann krappaan með þvi að
kaupa of mikið með afborg-
unarskilmálum. Hér er mikils
virði að byggja upp lánstraust
og standi maður ekki í skilum,
getur farið svo. a® speldin
verði tekin af manni, og lok-
ast þá margar kaupmannsdyr
Amerískar fjölskyldur, sem
ég þekki, skipuleggja fjárhag
sian, líbt og um fyrirtæki sé
að rœða. Gerðar eru fjái'hags-
áætlanir og ákveðið með fyrir-
vara, hvaða hluti hægt er að
kaupa og hve miklu eyða.
Fasta útgjöld eru fyrirfram
vituð, skattar eru greiddir
jafnóðum af kaupi, svo nokk-
uð glögga grein er hægt að
gera sér fyrir því, hve mik-
ið er eftir, þegar búið er að
gi-eiða föstu gjöldln. Mættu
margar íslenzkar fjölskyldur
læra af hérlendum, hvernig
meðhöndla á heimilisfjármál-
in.
Það má oft gera kjarakaup
á útsölunum. og geta flugþern-
ur Loftleiða þar um vitnað.
því margar þeirra eru orðaar
sérfræðingar að þefa uppi út
sölurnar í New York. En bað
er líka hægt að kaupa kött-
inn í sekknum. og oft er vafa
samt, hve mikið hefir sparazt
á útsölukaupuaum. Getur þar
margt um valdið. eins og sjá
Framhald á bls. 15.