Alþýðublaðið - 12.05.1989, Blaðsíða 3

Föstudagur 12. maí 1989
3
FRÉTTASKÝRING
Hagstofan og Þjóðhagsstofnun á móti Hagstofnun landbúnaðarins:
Bændur fá greilt fyrir að halda bókhald
Stjórnarfrumvarp um sérstaka hagstofnun fyrir landbúnað-
inn fœr kuldalegar móttökur hjá stofnunum: Fellur ekki að
verkaskiptingunni við hagsýslugerð, bœndanna sjálfra að
koma skikkan á búreikningana og það á þeirra kostnað en
ekki ríkisins
Hagstofan og Þjóðhagsstofnun eru á móti
frumvarpi landbúnaðarráðherra þess efnis að
sett verði á fót sérstök „Hagstofnun landbúnað-
arins“. I umsögn sinni um frumvarpið segja full-
trúar þessara stofnana meðal annars að eðlileg-
ast sé að almenn skýrslugerð sé á vegum opin-
berra aðila, að nærtækast sé að gera bændur
bókhaldsskylda og að hæpið fordæmi felist í þvi
að koma upp hagstofnun fyrir einstakar atvinnu-
greinar.
I umsögn sinni segja þeir
Hallgrímur Snorrason
hagstofustjóri og Gamalíel
Sveinsson, forstöðumaður
þjóðhagsreikninga Þjóð-
hagsstofnunar: „Sam-
kvæmt frumvarpinu á að
stefna að því að sem flestir
bændur færi bókhald og
eiga upplýsingar úr því að
vera undirstaða skýrslu-
gerðar Hagstofnunar land-
búnaðarins. Vandamálið
hér snýst iíklega fyrst og
fremst um það, að bændur
eru nú ekki bókhaldsskyld-
ir. Nærtækast virðist hins
vcgar að gera bændur bók-
haldsskylda eða a.m.k. að
þeim verði gert skylt að
fylla út þá landbúnaðar-
skýrslu, sem fylgt hefur
skattframtölum bænda um
langt skeið, en á það hefur
töluvert skort. Telja verður
að það sé mál bændastétt-
arinnar sjálfrar hvernig
bændur koma bókhalds-
málum sínum í það horf að
þeir geti haft sem mest
gagn af eigin bókhaldi og
jafnframt sinnt almennri
upplýsingagjöf til hins op-
inbera. „Eigi það að vera
hlutverk Hagstofnunar að
vera stjórntæki í landbún-
aði auk þess að vera eins
konar yfirbókhaldsstofa
virðist sjálfsagt að hags-
munaaðilar kosti þann
rekstur sjálfir.“
BÆNDUR FÁ GREITT
FYRIR S JÁLFSAGÐAN
HLUT
Þeir taka sérstaklega
fyrir að bændur skuli sam-
kvæmt frumvarpinu fá
greitt fyrir að færa eigið
bókhald. „Ákvæði 7.
greinarinnar um að bænd-
um skuli greitt fyrir að
færa búreikninga er mjög
óeðlilegt og skapar mjög
vafasamt fordæmi. Engin
atvinnugrein eða stétt nýt-
ur nú slíkra greiðslna, þrátt
fyrir að þær skili yfirleitt
brúklegum rekstrarreikn-
ingum auk ýmissa annarra
upplýsinga, sem aflað er
beinlínis vegna hagskýrslu-
gerðar. Ef farið væri að
greiða einni stétt manna
eða einum atvinnuvegi sér-
staklega fyrir svo sjálf-
sagðan hlut sem að færa
rekstrar- og framleiðslu-
bókhald og veita opinber-
um aðilum upplýsingar
gæti þetta haft ófyrirsjáan-
legar afleiðingar fyrir upp-
lýsingaöflun opinberra að-
ila yfirleitt og i raun kippt
grundvellinum undan
henni.“
Með öðrum orðum telja
þeir Hallgrimur og Gamal-
íel að bændur eigi að gera
bókhaldsskylda, þeir eigi
sjálfir að koma þeim mál-
um í kring og kosta rekst-
urinn. Það þurfi enga Hag-
stofnun eða fjármagn frá
hinu opinbera og allra síst
til að greiða bændum fyrir
að færa eigið bókhald. Þeir
virðast hins vegarekki hafa
áttað sig á því að slíkar
greiðslur renna til bænda i
núverandi kerfi og for-
dæmið því fyrir hendi í at-
vinnuveginum!
STÉTTARSAMBANDIÐ
SEGIR GREIÐSLURN-
AR LÆKKA!
Þessum aðfinnslum
svaraði Gunnlaugur Júlí-
usson, hagfræðingur Stétt-
arsambands bænda, i bréfi
til landbúnaðarnefndar
neðri deildar Alþingis.
Hann segir að það kerfi
sem er fyrir hendi sam-
kvæmt búvörulögunum
1985 sé óvirkt og að það sé
alvarlegt mál vegna verð-
lagningar á búvöru. Hvað
þóknun til bænda varðar
segir hann að kveðið sé á
um það í lögum „að ríkis-
valdið geri upp búreikn-
inga fyrir bændur, þeim al-
gerlega að kostnaðarlausu
og ekki settar neinar skorð-
ur á fjölda þeirra reikn-
inga“, sem Búreikninga-
stofunni berast. „Hér er
því í raun verið að færa
70°/o af þeini kostnaði sent
ríkið greiðir í dag vegna
uppgjörs búreikninga á
herðar bænda, en ríkið
myndi á eftir greiða 30°/o af
uppgjörskostnaði þeirra
reikninga sem teknir yrðu
til sameiginlegrar úr-
vinnslu,“ segir Gunnlaug-
ur. Með öðrum orðum seg-
ir hann ríkið ekki með
þessu taka upp á því að
greiða bændum fyrir að
halda bókhald: Það var
gert 100% fyrir og á meira
að segja að lækka niður í
30%!
Hallgrímur og Gamalíel
segja að Hagstofnun land-
búnaðarins, ef af yrði, falli
ekki að núverandi verka-
skiptingu við hagskýrslu-
gerð. Því mótmælir Gunn-
laugur ekki, en segir núver-
andi verkaskiptingu ekki
skila því sem ætlast er til.
Hann segir margt hafa
breyst í landbúnaði og vís-
ar því á bug að skattfram-
töl séu nægjanlegur grunn-
ur til að byggja á hagskýrsl-
ur og hagrannsóknir i land-
búnaði. Hallgrímur og
Gamalíe! benda sérstak-
lega á slæmt fordæmi
frumvarpsins: „...má
vænta þess að í kjölfarið
fylgi kröfur um sérstakar
hagstofnanir fyrir sjávar-
útveg, iðnað, verslun, sam-
göngur o.s.frv. Landbún-
aðurinn hefur hér enga sér-
stöðu eftir því sem best
verður séð“.
ER BÆNDASKÓLINN
STOFNUN BÆNDA-
STÉTTARINNAR?
Þessu síðasttalda mót-
mælir Gunnlaugur. „Hvað
varðar spurninguna um
hagstofnun fyrir hvern at-
vinnuveg ef Hagstofnun
landbúnaðarins verður að
veruleika þá er á þann hátt
verið að drepa umfjöllun
málsins á dreif og er þessi
hugleiðing t raun og veru
málinu óviðkomandi.“
Hann segir ríkisvaldið hafa
tekið á sig ákveðnar skyld-
ur gagnvart landbúnaðin-
um og miði frumvarpið að
því að þeim skyldum sé
sinnt á samræmdan og
skilvirkan hátt. Ekki minn-
ist Gunnlaugur hins vegar
á skyldur gagnvart öðrum
atvinnuvegum!
Þeir Hallgrítnur og
Gamalíel gera síðan sér-
staka athugasemd við þá
tilhögun í frumvarpinu að í
stjórn Hagstofnunar land-
búnaðarins eigi að vera
tveir fuiltrúar hins opin-
-bera en þrír frá stofnunum
og samtökum bænda.
„Þessi hlutföll eru naum-
ast eðlileg þar sem í þessu
felst að fulltrúar atvinnu-
greinarinnar hefðu meiri-
hluta í stjórn. Stofnun sem
lyti meirihluta fulltrúa
hagsmunaaðila yrði hins
vegar vart nægilega trú-
verðug, en það er einmitt í
andstöðu við einn meg-
intilgang frumvarpsins, að
þvi er best verður séð. Á
sama hátt er vafasamt að
heppilegt sé að Stéttarsam-
band bænda eigi aðild að
stjórn stofnunar af þessu
tagi.“
Augljóslega er skilgrein-
ing þeirra á því hverjir telj-
ast fulltrúar stofnana og
samtaka bænda önnur en
hjá Gunnlaugi Júlíussyni.
Gunnlaugur segir:
„Ástæða er til að vekja á
þvi athygli að búvísinda-
deildin á Hvanneyri, viður-
kennd háskólastofnun,
getur hvorki fallið undir
stofnun bænda né samtök
þeirra.“ Með öðrum orð-
unt telur Gunnlaugur að
bændaskólinn á Hvann-
eyri sé óháð stofnun en
ekki stofnun á vegum við-
komandi hagsmunaaðila.
Hallgrímur og Gamalíe!
virðast hins vegar líta á
þetta sem „sama tóbakið“,
skólinn enda flokkaður
undir landbúnaðarráðu-
neytið.
ATVINNUREKENDUR
EÐA KANNSKI OPIN-
BERIR STARFSMENN?
Gunnlaugur segir varð-
andi tilnefningu frá
Stéttarsambandinu að slíkt
tiðkist á Norðurlöndun-
um. „Eðlilegt þótti að hafa
hliðstæðan hátt á hérlendis
til að t.d. rannsóknarþátt-
ur stofnunarinnar yrði
ætið í sem mestu samræmi
við þart'ir og áherslur at-
vinnuvegarins hverju sinni,
svo og verður að gæta þess
að stofnunin njóti trausts
atvinnuvegarins,“ segir
hann. Hins vegar opinber-
ar Gunnlaugur tröllatrú
Stéttarsambandsins á land-
búnaðarráðuneytinu (þar
sem góðir og gegnir fram-
sóknarmenn og sjálfstæð-
isframsóknarmenn ráða
oftast ríkjum): „Þetta
verður tæpast gert að úr-
slitaatriði og mætti t.d.
koma því þannig fyrir að
landbúnaðarráðherra
skipaði mann í stað Stétt-
arsambandsins.“
Steingrímur J. Sigfússon landbúnaðarráðherra:
Verið ad minnka greiðslur til bænda
Sem sé: Ríkið hefur kostað bókhaldið hjá bœndunum hing-
að til, en frumvarpið á að draga úr þeim greiðslum.
Steingrímur J. Sigfússon landbúnaðarráö-
herra sagði i samtali við Alþýðublaðið að hann
vonaðist til þess að frumvarpið um Hagstofnun
landbúnaðarins næði fram að ganga á þessu lög-
gjafarþingi. Alþýðublaðinu sýnist hins vegar
sem þetta sé eitt af þeim stjórnarfrumvörpum
sem ,,fórnað“ hefur verið eða söltuð þar til síðar.
Frumvarpið var enn í landbúnaðarnefnd neðri
deildar, þeirri fyrri, á miðvikudag og enginn
skriður á þvi.
„Þarna er á ferðinni þró-
un i þá átt að færa starf-
semi út um landið, sem vel
getur átt heima þar. Og slá
kannski margar flugur i
einu höggi með því að efla
framhaldsnámið í búvís-
indum á Hvanneyri,“ sagði
Steingrímur um frumvarp-
ið.
Bændur eru margir
hverjir í miklum atvinnu-
rekstri og vöruverslun, en
hafa þó ekki veriö bók-
haldsskyldir fram að
þessu. Er þetta ekki and-
stætt því sem gerist í öðr-
um atvinnugreinum?
„Bændur hafa að sjálf-
sögðu gert full skil á rekstri
sínum i skattframtölum
eins og aðrir. Verið í raun
skyldari einyrkjum í at-
vinnurekstri eða smáat-
vinnurekendum að því leyti
til að þeir hafa ekki rekið
sjálfstætt fyrirtæki, þeir
hafa gert upp sitt eigið
framtal en skilað jafnframt
sérstökum landbúnaðar-
skýrslum. Hins vegar má
segja að atvinnureksturinn
sem slíkur hafi ekki verið
sérstaklega bókhaldsskyld-
ur.“
í urnsögn Hagstofunnar
og Þjóðhagsstofnunar er
m.a. talað um að bændur
fái greitt fyrir að halda
bókhald yfir sinn eigin
rekstur. Hvernig er þetta
réttlætt gagnvart öðrum?
„Þetta lýsir miklum mis-
skilningi. Staðreyndin er
sú, að bændur hafa tekið á
sig þær kvaðir sem fylgja
færslu búreikninga, sem
eru mjög nákvæmar og
sundurliðaðar skýrslur.
Þeim hefur verið greitt
visst framlag fyrir þá þjón-
Steingrimur J. Sigfússon
landbúnaöarráöherra.
ustu og þannig er það í
gildandi lögum. Og það er
einfaldlega vegna þess að
stjórnvöld reiða sig á þess-
ar upplýsingar og nota þær
til grundvallar við ýmiss
konar útreikninga. Það er
gert ráð fyrir að sambæri-
Iegt fyrirkomulag haldi sér,
þó þannig að greiðslur til
bænda myndu lækka mik-
ið ef af þessu frumvarpi
yrði. Það er frekar verið að
skera niður þetta framlag
og hugsunin sú að bændur
eigi að njóta vaxandi hag-
ræðis af því að þessi þjón-
usta verði virkari og öflug-
ari en verið hefur. En það
er eftir sem áður gert ráð
fyrir að það verði heimilt
að greiða vissa þóknun
vegna þessarar upplýsinga-
öflunar.“
En hvers vegna að greiða
bændum þóknun fyrir að
gera nokkuð sem aðrir eru
í flestum tilfellum skikkað-
ir til að gera og á eigin
kostnað. Er einhver munur
þarna á atvinnugreinum?
„Það má kannski deila
um það, en þarna er á ferð-
inni dálítið sérstakt mál.
Verðlagning og almennt
grundvöllurinn í þessari
grein byggir á þessum upp-
lýsingum. En þetta hafa'
ekki verið betri viðskipti en
það, að á undanförnum ár-
um hefur bændum farið
fækkandi sem hafa. Iagt í
alla þá vinnu sem búreikn-
ingafærslunum er samfara,
þrátt fyrir þessa smávægi-
legu þóknun sem þeir hafa
fengið. Það sýnir mönnum
einfaldlega að ef eitthvað,
þá er þóknunin of lág til að
stjórnvöld geti fengið nógu
marga til að gera þetta.
Þess vegna er það augljóst
mál að ef eitthvert fyrir-
komulag af þessu tagi væri
ekki fyrir hendi yrðu
stjórnvöld einfaldlega að
leggja út í kostnað með
öðrum hætti til að afla
þessara upplýsinga; setja á
laggirnar hóp manna til að
gera úttektir eða vinna upp
úr skattskýrslum og svo
framvegis. Ef menn kynna
sér hvernig þessum málum
hefur verið fyrir komið
átta þeir sig á þvi að með
þessu er verið að spara rík-
inu útgjöld.“