Tíminn - 30.01.1968, Blaðsíða 12

12
TÍMINN
ÞRIÐJUDAGUR 30. janúar 1908.
Ólafur Björnsson
F. 14. nóv. 1915. D. 19. jan. 1968.
ÞaS er eklkd á neinn rýrð kast-
að, þegar nú er swo mælt, að ís-
lenzk læknastétt sér nú á bak
einuim sinma beztu manna.
Ólalflur Björnisson var góður
maður. Hann var göfugur maður.
Hiann var framsýnn, íhugull, úr-
ræðag'óður, viniur viina sinrna, læikn
ir s'jútklinga sina. Margir verða
til þess að rita minningu hans.
Hér er aðeins stutt, persónuieg
kveðja.
Þegar Ólaifur Björnisson hóf
læknisstörif sín að Heliu 1S©6,
gerði hann það með þeim hætti,
að nýstárlegt mátti teljast hér á
land'i, þótt ekki sé lengra um lið-
ið. Hann kom þar upp ranmsókna-
og læikningastöð með nýjum hætti
ég má segja frummynd þeSis, sem
nú vakir fyrir þeim, lærðum og
leikum, sem vilja koma upp
læknastöðvum í dreifbýli og
þéttbýli. Þar lýisir sér framsýni
ÓLafs, dugur og samvizkusemi,_ að
þessa stöð sína raik hann ei-nn
sáman um meira en áratug með
því sniði, sem nú er loks að verða
ljóst, að sé úrræðið tiil lausnar
heiilbrigð'i'Síþjónustu drei'fbýlisiins.
Nú skiiija þó allir, að slik starf-
semi verður að vera margra
manna.
í félagsmálum lækna var Ólafur
á HeHu jaifnan sá, sem leitað var
til, er vandi var á ferðúm.
Þaðan fór engin bónileiður, en
aliir bættir. Starf Ólaifls niáði ai-
þjóðavettvan'gi, þótt fáum sé kunn
ugt, og var hann einn af virtustu
starfismiönnum Alþjóðaheilbrigðis-
stofnunarinnar á sínu sviði. Síð-
ustu stórverk Ólafs voru tiilög
hams tii Læknaráðstefnunnar í
niówember s.l., umfangsmikið starf
og skýrsla fyrir Alþjóðaheiiibrigð-
isstofnunina og loks það, sem við
læknar munum ávalit minnast
hans sér-stáklega fyrir: Bmdur-
samininig siðareglna lækna.
Megi sem flestir bera gæfu til
að þekkja starf Ólafis Björnss'on-
ar og láta sér það að leiðsögn
verða: þá er eigi örvænt.
Ásmundur Brekkau.
t
f gær, mánudaginn 29. janúar
var til moldar borinn Ólafur
Björnsson, héraðislæknir, Hellu.
Við óvænt fráfall hans hafa Rangæ
ingar orðið að sjá á bak glæsileg-
um gáfu- og mannkostamanni 4
miðjum starfsaldri. í héraði rikir
sár söknuður og það skarð, sem
orðið hefur, vandfyllt. Margir
eru þeir, sem áttu hjálpar og
huggunarvon, er beðið var komu
læknisins góða að sjúkrabeði og
nutu gæfusamra líknarhanda hans
og hughreystingarorða. Gifta er
það mikil héraðsbúum að hafa
lengi átt við mannheill að búa
þar sem eru hinir mörgu frábæru
læknar, hver af öðrum.
Ólafur Björnsson var fæddur
í Vestmannaeyjum 14. nóvember
1915. Voru foreldrar hans Björn
Hermann Jónsson, síðar skóla-
stjóri á ísafirði og kona hans,
Jónína Þórhallsdóttir, valinkunn
sæmdarihjón. Snemma hneigðist
hugur Ólafs til lærdómsiðkana.
Reyndist þegar hinn ágætasti
námsmaður og jafnvígur á flestar
greinar. Stúdentsprófi lauk hann
við Menntaskólann í Reykjavík
árið 1936. Um haustið hélt Ólafur
til Sivíþjóðar og hóf nám i efna-
héraðslæknir
fræði við Stokkhólmsháskóla, en
árið 1939 kom hann heim. Mun
þar hafa ráðið hvað mest heilsu-
brestur. Varð hann síðar kennari
við gagnfræðaskólann á ísafirði
og iðnskólann þar. Um tveggja
ára skeið kenndi hann í Vest-
mannaeyjum en fór aftur til ísa-
fjarðar og var þar til ársins 1947.
Þá hóf hann háskólanám í iæknis
fræði í Reykjavík og lauk prófi
í þeirri grein árið 1952.
Það var sýnt, að Ólafi lét vel
öll kennsla og þótti honum jafnan
gott að minnast þeirra ára, sem
hann fékkst- við þau -störf. En
hugur Ólafs leitaði lengra og víð-
ara starfssviðs.
Að lokn’u frámha'idsnámili lækn
isfræðum og tveggja ára læknis-
starfi í Súðavíkurhéraði var Ólaf
ur skipaður héraðslæknir í Hellu-
héraði, þegar þinu gámla Stórólfs
hvol®héfaði vár skipt árið 1956.
Áður hafði hann um tíma verið
settur héraðslæknir í Rangárþingi
í fjarveru Helga heitins Jónasson
ar. Var þvi Ólafur kunn-
ur að góðu og það var þeim
er þekktu fagnaðarefni að hann
skyldi setjast að í héraði. Hann
bráist eigi heldur því trausti, se n
í öndverðu var til hans borið.
Ólafur læknir var húmanisti í
'þess orðs beztu merkingu. Mann-
elskur menntavinur. Hatin bjó
yfir mikilli tuingumálaþekkingu,
unni skáldskap og öðrum listgrein
um. íslenzk tungá, bókmenntir og
saga þjóðarinnar var honum hjart
ans mál. Að þræða þá stigu var
honum yndi og þar miðlaði hann
öðrum eftir því sem aðstaða og
atvik leyfðu en færri átti hann
þær stundir, sem gáfu tóm til um-
ræðu og íhugunar í þeim efnum.
En við vinir hans munum ekki
gleyma slíkum samfundum.
f félagsmálum voru skoðanir
Ólafs mótaðar manngæzlu og
næmri samúð með þeim,' ssm
höllum fæti stóðu og vildi efl« |
um hæfileikum til vísindaiðkana.
Nákvæmni hans í hverjum hlut,
ásamt athyglissnerpu og rök-
hyggju hefði dugað homum vel.
Það ætla ég að hann hafi haft
í hyggju að koma fram vísinda-
legri ritgerð um mikilsvert efni
og unnið að henni af og til hin
síðari ár.
Ólafur lét almenn heilbrigðis-
mál heima í héraði og elnnig á
'víðara vettvangi sig miikLu skipta
o;g hafði næmt auga á þeim marga
vanda, sem þar var við að etja.
Taldi hann sjállfsagt, að læknar
færu í fararbroddi um umbætur
á sviði heilbrigðismála og jæknar
hefðu ríkar skyldur að rækja við
þjóð sína. Hins vegar mætti horfa
í nauðsynlegt fjármagn til þeirra
mála. Þess bæri þó að gæta, að
hin ytri aðstaða hlyti að vera
óhægari hjá okkur en auðugri og
fjölmennari þjóðum. Líta bæri á
sérstöðu okkar í því efni ssm
öðru. Hver og einn læknir sem
aðrir yrðu að leggja verulega
meira á sig fyrir þá sök og nýta
aðstæður með sem hagkvæmustum
hætti. Þeirri kenningu fylgdi hann
1 sjálfur fast eftir.
ÞjOnuistustarf héraðslæknis, unn
I ið af kostgæfni, eins og yfirleitt
I öll þau störf. sem unnin eru -í
þeim anda að gleyma eigin hags-
munum i umhyggju fyrir öðrum,
er oft erfitt og krefst mikils
breks og stöðugrar árvekni. Það
.föf eigi framhjá þeirn. sem '11
þek'ktu, að ÓLafur læknir lagði
æði oft hart að sér og vékst eigi
undan skyldunum. Var heilsa
hans þó eigi alltaf svo sterk sem
skyldi. Ferðalög að vetrarlagi f
misjöfnum veðrum og vondri
færð gátu orðið honum þreytandi
og gengu stundum all nærri.
Reyndi þá .á ýtrustu krafta og
unnið framar af ósérplægni og
áhuga en að líkamsiþrekið leyfði
til fulls;
Með Ólafi Björnsisyni er genginn

þar mál mjög til sín taka. Af
stettarbfæðru’m .síriuim vari honum
Un* 4- ' 1____V, „ - LÍK..
hver þau samtök, sem hann taldi hinn bezti drengur, búimn marg-
leiða til framfata og velgengni' slungnum hæfileikum, sem hann
Ólafur var forseti í Rotaryfél'agi beitti af örlæti til að létta öðrnm
Rangæinga og vann þar að hujðar sjiikdóim'S og sorgarbyrði. Var
málum félagsmanna af dugnaði j æt.íð feiðubúinn til hjálpar eigi
og myndarskap. f hagsmunamál-j síður af sjálfsdáð en er til hans
um lækna á Suðurlandi tók hann ; var leitað. Ávann hann sér með
ríflegan þátt og hafði forustu um ; háttpijýði sinmi, drengskap og
að auka veg og aðstöðu félaganna j bekkingu, óskorað traust og vin-
þar svo sem kostur var. Um skeið • áttu allra þeirra, sem af honum
var hann stjórnarmaður í Stúd | höfðu kynni og með honum störf
entafélagi Sunrilendíriga og lét uðu. Á gleðist'Undum var hánn
fremstúr til fagnaðar og lét vel
að hafa forustu um létta glað-
fværð þegar við átti.
! Við Rangæingar söknum óvenju
lég? öðlings og félagá. Efst í huga
okkar á ski'lnaðarstúnd er alúðar
þökk fyrir starf okkar á meðaL
Við eigum þá ósk heitasta, að
héraði okkar og þjóð mætti auðri-
ast að eignast sem flesta slíka
í hópi þeirra, sem forgöngu hafa
um brýnustu hagSTnunamál almenn
ings.
I, allri nn og umsvifum Olafs
læknis var eiginkona hans, Katrín
Elíasdóttur, him styrka stoð. Alla
tíð stóð hún æðrulaus og örugg
við hlið hans, veitti homum þreytt
um hlífð og skj.ól, og vakti yfir
beill hans og heimilisins. Hún
gætti þe\s vandlega að búa svo
í haginn,' að eiginmaðurinn gæti
sem bezt unnið að aðkallandi
skyldustörfum. Hlutur henmar
með ljúflegri framkomu og skiln-
ingsríkri samúð í garð héraðsbúa,
sem1 aðstoðar leituðu, er veglegur
og mun ekki gleymast þeim. sem
fangsefni. Hann bjó yfir auðsæj-' reyndu. Hún á því óskipta þökk
stárfi til dáuðádágs. Er ekki um
að efast að 'þ'ár hefur, harin tek'tð
fast og drengilégá' á málúm
og ókvikull reynt að ryðji braut
til réttrar áttar. En um það munu
aðrir vitna sem hetur til þekkja.
Ólafur hefur sótt margar ráð-
stefnur erlendis þar sem fjallað
var um ýmis verkefni á sviði
læknavísinda. Ætila ég að hanrn
hafi staðið vel að vígi sakir þekk-
ingar sinnar, fjölhæfni og fágaðr
ar framkomu. Ólafur átti bréfa-
skipti við marga erlenda úarfs-
bræður sína og vísindamenn.
Komu honum haldgóð þekking og
margs konar úrræði af þeim vett-
vangi, sem dugði homum vel í dag
legum, ' vandasömum störfum
heima.
í öllú dagfari Ólafs mátti glögg’
lega sjá, að honum ‘ vár rík hörf
að brjóta til mergjar hvert við
og virðing okkar allra héraðshúa.
Nú syrgir hún, ásamt börnun-
um þeirra fjórum, ungum og efni
legum, áistkæran eiginmann og
elskaðam föður. Öldruð móðir hef
ur misst elskulegan og umhyggju
saman son.
í sorg þeirra biðjum við Guð
allrar/huggunar að blessa þau og
yelta þeim sirin styrk. Megi ávext-
irnir af göfugú og gæfuríku starfi
hins veglynda læknis margfaldast
í heijl og hamingju þeim til handa
á framtíðarvegi.
Björn Fr. Björnsson.
Ég kynntist Ólafi Björnssyni
fyrst 10 ára gömhim vestiur á ísa-
firði, á heimili sinna ágætu for-
eildra, Björnis H. Jónssonar skóla-
stjóra og korau hans, Jónínu Þór-
haillsidióttiur kennara. Hann vakti
eiftirbekt. þegar á barnsaldri, —
faillegur dreragur,, diökkur á brún
og brá, glaðlegur og greindarleg-
ur svo að af bar, enda auga-
steinn Iforeldra sinna alla tíð.
G'átfaður. kennari hans kvaðst oft
næsta óviðhúinn að svara spurn-
ingum þessa forvitna drengs,
hann væri síspyrjandi um náms-
efnið oig út úr því, og væri í sí-
feilLdum rannsóiknarhug.
Síðan fór Ólafiur Björnsson í
Menntaskóla og laiuk stúdents-
prófi, lagði fyrir sig nám í eðlis-
fræði og efnafræði, sem honum
þótti sikemmtileg fræðigrein, og
gerðist þá kennari uim stund. Þá
hitti ég hann glaðan og reiifan
og heyrði hann ræða hennsiluimál
af miklum áhuga og djúptækum
ski'lningi. HefLr hann án efa ver-
ið aiflbragðs ke'nnari og efni í
merkan forustuman á því sviði.
En nú sneri hann sér að há-
skólanámi og gerðist læknir. Mun
það m.a. hafa verið að áeggjan
góðra manna, sem þekktu hann
og vissu hvað í honum bjó ,og
bezt mundi njóta sín þar. Þá
hitti óg hinn unga lækni vestur
við Djúp, blossandi af áhuga á
læikni'sfræðinni, sem hann hafði
nú helgað ævistarfið. Og nú
brann homum í brjósti rannsófcn-
arþrá. Að komast til þekkiingar
á ýmsu, sem nú væri í móðu og
miistri vanþekkingar, væri tii-
hlökkunairefni fyrir unga menn,
sem ekki mættu þá liggja á Liði
sínu.
Svo gerðist hann héraðslækriir
á Hellu á Rangárvöllum. Og nú
munu þeir vita það, sem kunn-
ugir eru og geta um dæmt, að þar
hafi Ólafur læknir unnið miikið
og markvert ranmsóknarstarf í
kyrrþey. Og hitt líka, að á erlend-
nm vettvangi var eftir honum tek-
ið, og að hann vann sér þar álit
sem glöggur og ósérMífinm vís-
indaimaður á sviði heLlbrigði'Smáila.
En það er hins vegar víst, að öll
þau störf voru unnin í hjáverk-
um;, Við erfiðar aðstæður í anna-
sömu Læknishéraði. Það eru þvi
viissulega sannmæli um þemnan,
ágæta mann, að hann lá ekki á
liði sínu, öðru mær.
Starf lækniis er m^gþætt. Og
það sem snýr að liinum sjúkiu oft
harla viðikvæmt og vandasamt. En
þar var Ó'lafur Björns'son talinn
í h'ópi hinna hæfuistu. Og hjálip-
samur og skiilningsríkur mannvin-
ur var hann, og miki'll drengtskap-
arm.aður.
Að honum er sár og mikill
mannskaði. En þó sárastur fyrir
eiginkonu hans og börn, oig aldr-
aða og mædda móður, sem nú á
aðeims einn son á Lifi af 4 börn-
um. ÖLlum wotta ég innileigustu
samúð mína og minma. og kveð
þennan gáfaða merkiismann með
dijúpri virðingu og innilieg-
ustu þ'ökk.
Snorri Sigfússon.
Á þeim rúmlega tíu árum, sem
ég nú hefi dvalist samfleytt í
Rangárþingi, hef ég kynnzt mörgu
fólki, flestu að góðu einu. Nú á
fáum árum hafa failið frá nokfcr-
ir forystumenn Rangæinga, nú
síðast Ólafur Björmsson Læfcnir á
Heliu, aðeins 52 ára að aldri.
Hann veiktist snögglega 10. jan.
og var fluttuir í Landsspítalann.
Voru veikindin í hjarta, krans-
, æðastófla, sem nú um sinn hefur
j lagzt með auknum þunga á þá,
sem ýrnsum vandasömmu og á-
byrgðarmikluim störfum sinna. Og
vissulega var Ólafiur störfum hlað-
inn. Fyrir utan sín daglegu lækn-
isstörf, hafði hann undanfarið
unnið að yfirgripkmiki'lli vísinda-
ritgerð á erfendu rnáii. Hann var
um skeið í stjórm LæknaféLags
Islands, sótti læknamót og ráð-
stefnur erlendis og hafði nýlega
sótt eina slíka. Honum var sýndur
mikill trúnaður af stéttarbræðr-
um og hann reyndist verðugur
þess' trausts, sem til hans var
borið.
En hvað var það, sem einkum.
einkenndi Ólaf læfcni í daglegu
starfi og umgengini? Það var hið
létta en þó virðulega fas, og hvað
hann var eins við ailla, fór aldrei
í manngreinarálit. Lagði sig jafn-
vel mest fram, þegar lítilmagnar
og einstæðingar áttu í hlut. Þetta,
ásamt þvi, hvað hann virtist laus
wið aLla aurahyggju, gerði hann
einkar vinsælan, bæði sem lækni
og mann. Og læknir var hann góð-
ur, glöggur að greina sjúkdóma.
Hann hafði gegnt Hellulækniishé'r-
aði í tóili ár, er hann lézt í
Landssp'ítalanum 19. þ.m.
Mér varð það fljótlega ljóst, er
ég kynntist Ólafi lækni fyrst fyr-
ir rúmum áratug, að þar var um
óvenju margfróðan mann að ræða
ekfci sízt í bókmenntum, skáld-
skap og mannfræði. Ættfræðin
átti djúp tök í honum eins og 1
föður hans, Birni Hermanni Jóns-
syni skólastjóra. Bókasafn Ólafs
var nokfcuð mikið að vöxtum en
þó meira að gæðum, — og bar
hugðarefnum hans, sem áður er á
minnzt, fagurt vitni. Hafði hanm
gaman af að sýna þeim safn sitt,
sem góðar og sígildar bækur
kunna að meta. Fagurt útlit bóka
mat hann mikils. Sumar bóka
.hans hafði Björn íaðir hans
bundið, en hann var snilldar bók-
bindari.
Á fimmtugsafmæli Ólafs var
honum og konu hans, Katrínu
Elíasdóttur, haldið samsæti í
Hellubíói og færðar veglegar gjaf.
ir. Var þar xjölmenni saman kom-
ið og mikill fagnaður fram eftir
nóttu. Verður samsæti þetta öll-
um viðstöddum ógleymanlegt.
Þeir mörgu, sem ræður fluttu fyr-
ir minni afmælisbarnsins, rómuðu,
ekki ’aðeins hann sem læfcni, held- f
ur einnig sem fjölgáfaðan mann.
Sá, sem þetta ritar, flutti Ólafi
lækni stutta afmæliskveðju í ljóði,-
þar sem m.a. vac þetta erindi:
Framhald á bls. 15.