Tíminn - 06.02.1968, Blaðsíða 5

MUÐJUDAGUR 6. febrúar 1968 TIMINN
Hugleiðing um
forsetakjör
Floiraetakjörið. á þessu ári
er ofarlega á bauigi, og Land-
fara hefiur borizt bréf frá Sig-
urði ViTihjÉhnissyni á Hláinefls-
stöðuim. Si'gurður ægic:
„Þegar lýðvieldi var stofin-
að á ílslamdi var í stjómar-
skránni álkveðið að lýðveldis-
flonsetinn skyldi vera kosinn
beinni ko&ningu alf atkvæðis-
bærum kjósenduna. Ákvæði
þetta var imijög milkillvaegit oig
miðaði að iþví að autoa lýð-
r-æði í landiinu. í þesisu felst
að, að ioknu kjörtiímabilli skuilu
veia fLeiri framlbjióðenidur en
eáintn í kjiöri, sem vissulega er
nauðlsiyniegit til þeiss að þetta
áikvæði njóti sín til fuiLs.
Reynislan heffuc orðið sú, að
sami maður hefur hvað eftir
annað verið sjálffkjörinn í þetta
mikilvæga og virðulega emb-
ætti. Hlér skal ekki lagður
dómur á, hvennig þebta heffur
geffizt, hins vegar er það ein-.
kenmilegt, að ekki hatfa orðið
aðtrir menin tii að óska eftir
að hljóta eimlbætti þetta og er
það vottur um áhugaieyisi og-
eðá Módrægni.
Nóg til af hæfum
mönnum
Það er þó víist, að nóg er
hiæfra manna til að gegna þess
um starlfa. Elkki ætti að vera
mauðisyniegt, að forseti lýð-
veMfeins haifi vasazt í stjórn-
mláium og frá mlínum bæjar-
dyrum séð, eru það engin
meðimæli, að hann hafi verið
ailþingiismaður eða ráðiherra.
SMkir menn eru oftaist sivo ná-
konKnir stjiórnmiáiaifl'okkunum,
að þeir verða tortryggðir, jaín
vel þó þeir lýsi þvlí hátíðlega
ylfir við framiboð, að þeir hafi
ytfirgetfið fyrri stetfnu sína og
hatfi nú enga flokkisiega stetfnu.
Skoðanalaus forseti væri þó
ekki æskilegur.
Fonsetimn þanf einmitt að
hafa sjiállflstæðar skoðanir og
glögga yfinsýn yifir söguilega
þróum þjióðlegrar menningar
og framfana á öllum sviðum.
Œiann þanf að vera sá brkn-
brjótur, sem stendur vörð
Igegin ailþijóðlegum árásumi á
þjóðina, er Leitazt vdð að
veikja sjálfstæði hennar. í>að
er ekki ætian mín, að getfa
tfonseta neitt erindiisbréf, en
sem kjésandi leytfist mér að
Láta í ljósi skoðun mína á,
hrvaða eiginleika ég óskaði eft-
ir að það ítorsetaefni hetfði,
sem ég getf atkivœði miitt.
Þarf að halda
sjálfstæði sínu.
Forseti íslands hefur það
vandasama hlutverk, að vera
þjóðböfðingi og ftoiystumaður
lítillar og vei mienntrar þjóð-
ar. Hann þartf því að vera hóf-
samur O'g tildurslauis á opin-
berum vettvangi með affmark-
aða og virðulega fcaimikomu,
sem vekur traust innan lands
sem utan. Forsetinn verður að
halda sjálfstæði sínu gagnvart
ríkisstjórn og allþmgi og leita
stuðnings þjóðarinnar í vaifa-
sömum löggjaifaratriðum, sér-
stafclega þeim, er snerta við-
skipti við aðrar þjóðir. Ríkis-
stjórn, sem grípur tid að geffa
út bnáðabirgðaiög til úrlausn-
ar dægunmáium, þarf veru-
iegt aðhaid fiorsetans. Eins
O'g hér er nú ástatt í stjórn-
mlálum, að lítiLl meiri-
hluti á alþingi og með'al þjóð-
arinnar fer með völd og beit-
ir þeim einbiliða og tiílitslauist,
kreiflst séristaklega árvekni for-
setans, viljd hann stainda vörð
um þjóðfrelsið einis og hiomum
ber. — Þess er að vænta, að
við forsetafcjör það, sem nú
stendur fýrir dyrum, komi
fraimibioð frá myndarmönci'um,
svo þjóðinni gefist kostur á
vaii.“
Umferðarmálin enn
á dagskrá
Umtferðarmálin, einfcum fyr-
irhuguð breyting í hægri akist-
ur, hafa o.ft verið til umræðu
hér í þáttuinuim. Vaigarð
Briem, Framtovæmdastjióri
breytingarininar, heifur sent
Aff iþví tiiefni og öðrum
vildi ég mælast tii að öHum,
sem rita vilja um þetta miád,
verði beint á, að hafa samband
við skriflstotfu framkivœmda-
netfndar hægri umferðar og
mun hún með ánaágju uppiýsa
öll atriði, sem miáli skipta. Um
ræddum greinarhöfundi vil ég
hér með bjóða í heimsókn og
væri ánægja, að ræða við hann
um þau sjónarmið, seoi. í.ram
koma í grein hanis.
Mig langar nú þegar að gera
etftinfarandi athugaisemdir ,við
greimina:
Þjegar uimtferðariaganetfindin
samdi frumvarp að lögum um
h-ægri handar umferð, var það
gert vegna þess, að Alþmgi
halfði samlþykikt þingsálykitun-
artiilögiu um, að það skyidi
gert.
Þegar flrumvarpið var til um
ræðu í þinginu, var það rætt
með vemjuiegum hœtti, áliits
leitað hijá þeim aðilum, sem
talið var að hetfðu þar helzt
um að segja, og síðam var fruim
vaipið samlþytokt sem lög. Ég
veit ekki um meinar bLekking-
ar í þessu saimbandi, né neinn
þimgmann, 9em telur sig hafa
fengið rangar uppiýsingar, þeg
ar hann f jaliaði uim máiið.
Margir slíkir fundir
hafa verið haldnir
Bændafundur á Suðurlandi,
fjöknennur mjög, mun hafa
samlþykkt að vera á móti H-
uimtferð.
Fjiöflidi slíilcra flunda hatfá ver-
ið haldnir sJL 2 ár. Betfur
framtovæmdianefndin óskað
þess við ýmiis félagssamtök, að
þar sem H-umtferð sé á dag-
skrá, verði nefmdiinmi gefinn
kostur á að toomia og gera
grein fyrir miáli sínu.
Hafa nefmdarmienin og st'arfs
menn meffndarinnar nnætt á tug
um slíkna fumda, sumum mjög
fjölmeinnum og það hefur etoki
brugðizt, að þar sem við hiöíf-
um komið og flutt mál hægri
umiferðar, hafa engar sam-
þykktir, svo sem bændafund-
anns, verið gerðar, þótt fund-
armenn væru fyrirtfram vinstri
sinnaðir, og leyffi mér að ful'l-
yrða, að ef okkur hefði
verið gefinn kostur á að koma
og ræða við fundarmeinn á
bændafundinum, hefði at-
tovæðagreiðsla þar farið á ann
an veg. Ekki vegna þess, að
við séam svo mœLskir, heldur
af þvi einu, að þá fá menn
að heyra fluttar báðar hlið
ar á málinu, sem er nauðsyn-
leg forsenda þess, að komast
að réttri niðurstöðu.
Það er t.d. ekki lifclegt tii
að aufca vinsældir H-tiimferðar,
að halida því að bændum á
Suðurlandi, að eina ástæðan
Æyrir breytingunni, sé sú, að
þá eigi íslenzkir auðjöfinar auð ,
veildara um að aka skrautvögn
um sínum í lúxusiflakki erlend-
fe, eins og fram kemur í girein
inni. Þetta er mesti misskiin-
ingiur oig þótt við óiskum þess-
uim ríkiu mönnum góðrar ferð-
ac, þá eru þær ferðir engin
hötfuðástæða flyrir upptöku H-
umferðar hér á landi.
Hitt vegur meir, að mffli ís- :
lands og annarra lanida fára
sannanlega 57 þúis. mianins á
ári hverju, auk ábafna sikipa
og ftagvél'a. Þetta fódk tefcur .
þeiim umferðarreglum að henm
an og sama er að sjálflsögðu
að segja um þann mifcla og
vaxandi fjöLda iflerðamanna,
sem Land okkar heiimsækir ár
hvert, hvort sem við svo er-
um með eða mióti aufcnimgu
tferð'amannastraums til landis-
irns.
Kostnaðaráætlun
stenzt í aðalatriðum
Ef Guðmundur vildi vera
svo vænn að koma tii mín á
skriifstotfuna, þætti miér gam-
an að sýna honum tödur, er
sýna, að kostnaðaráættamin um
H-tbreytinguna mun standast í
öllurn aðalatriðum, ef frá er
ski'liin hæfckun ca. 2 miJlj. ivegna
gemgiisbneytinigar og ca. 8 milílij.
sem átoveðið hefur verið að
verja sénstaklega til umfierð-
arfræðsilu og áróðars, vegna
þess að vegtfanendur séu nú
sórstakfleiga móttækiiegir fyriy
sllilca frœðslu. Það er óþartfi að
jagast um það, sem hiægt er
að sjá svart á 'hiváitu,
Ég hefi ekfci sagt, að kostn-
aður við ILbreytiniguna sé lít
idL Ég hetfi hins vegar sa>gt,
að hann hœkki hratt með
hverju árinu, sem breytingin
dregsit, og ég hetfi gagnrýnt,
þegar menn segja, að nær væri
að mota þessa peninga til
bættra vega, sjúkrahúsa eða
til ánnarra, í sjálfu sér æiski-
'Legra.hiluta. Þetta er ekki hægt.
Umíæddur sjóður er mynd-
aður af sérstökum skatti á eig-
endur öfcutæfcja í þessum til-
gamgi óg það er ömöguiegt að
taka hann til annans, frekar
en aðra sjóði, sem til eru í
þjóðifélaginu. Það er ekki einu
sinni hœgt að endurgreiða
hann, því að nú þegar ér bú-
ið að verja, eða ráðstafa í
breytiniguina veruiegum hluta
aflls sikafctsims.
Á misskilningi byggt
AndBtæðingar breytingar-
innar virðast halda, að í Sví-
þjúð sé ekkert nema fcvibreið-
ir, malbikaðir akvegir. Það er
rétt, að ferðamenm sjá þá veg-
argerð aðailega, en þar í landi
eru líka þröngir malarvegir,
rétt eims og hér og aksturs-
skilyrði engu betri í mið- og
norðurhéruðum landsins og
það er alger misskilningur hjá
Guðmundi, að sá sænski ráð-
gjafi okfcar, sem fór morður
Landifiara eftirtfarandi grein:
■ „LandJfari, Tímanum. f dálk-
um yðar í dag er vikið að þátt í uimiferð þeirra landa,
grein Guðmundar Guðmunds- sem það lueimsækir, og væri
sonar uim hiægri umiferð. betur komið etf það væci vamt
í land, hafi talið vegakerifi þar ®
ó'hætft til hægri afcsturs.
Guðmuindar segir í grein á
sinni, að slysuim fjöigi í Sví- i
þjóð.
Samanburður a dauðaslys- fejj
um þar í landi aif umtferðar- |
ástæðum sýnir, að þar í landi fc
eru í dag ytfir 100 manns á 1
lí'fi, f'leiri en vænta mætti ef 1
vinstri umiferð hefði haldið á-
fram og það þrátt fyrir aukna I
hæt'tu vegna nýrra umiferðar- K
regfln'a. Mat Svía sjáifra er yf-
irleitt það, að breytingin hafi
orðið þeim ti'l góðs nú þegar
og fiyrst svo er meðan hætt-
an af bnéytinganni er rnest,
hvað verð'Ur þá síðar, þegar
sú hætta Mður hjá og kostim-
ir einir. standa etftir.
Það er rétt hjá Guðmundi,
að ég hafi liártið í ljós ýmsar
góðar vonir í samibandi við H-
umíferðina og ég treysti á
hann og aðra ábugannemn um
'Umtfterðamál tii samvinnu, svo
að breytingin takist á þá lund,
að þær vonir rætist.“
Verðlaunakeppni í
tímariti
Norðlenzkur sveitakari sfcrif
ar:
„Heiðraði Landfari!
Það leikur ekki á tveim »
tumigum, að miánaðarritið
„Heimia er bezt“ er eitt áilra §
skemmitiiegasfca tímaritið, sem 1
getfið hetfur verið út hér á ||
landi. Á fyrri hluta þessarar ÉJ
aldar voru þessi tímarit vin- 1
sælust: Tíimaritið Eim.reiiðLn — |
á meðan pTÓfessor Valtýr g
stýrði henni, og Óðinm, sem 1
Þonsteinn GisLasoin gaf út. Síð- I
an hefur ekkert tímarit náð
veruiegum vinsældum, flyrri ern
„Heima er bezt“ toemur tii sög-'
unnar, Það hietfur víst „slegið
öil miet“, eins og það er ball-
að, því ég sá það í blaði, að
|það betfði 6000 ásfcritfemdur.
Árgangurinn kostar kr. 250,00
— svo að brúttó tekjumar eru
ein og hiállf miflljón. Þesis vegna
getur ritið fitjað upp á ýms-
um mýjumguin, til ánægju fyrir |
áskriifendur. Ein þessi nýjung |
var það, að fyrir ári síðan 1
eifmidi ritið til verðliauniasam- |
ke'ppni um rifgerðir eða sög- k'
ur um ísflemzfca hestinn. Þetta s
var vei til funidið og sérlega s|
viinsæi hu.gmynd. Við áskriff- |fj
endur gerðum ráð fyrir, að S'
þátttakan yrði gríðarlega mik-
il — kannske allt að 160 —
og að þarna bærust að veru-
lega góðar ritgerðir. En hér
urðum við fyrir vonbrigðum.
Ritgerðirnar urðu' aldrei fleiri
en á milli 50 og 60, og efftir
verðlauiniaritgerðunum að
dæma haifia þær verið í meira
lagi lélegar. En ritið á ekki
sök á þessu. En hitt er sár-
gnætilegt, að dómmefindin hef-
ur ekki verið startfi sínu vax-
in, bver sem hana hefur val-
ið. Úrskurður nefndarinnar er
neðan við allar hellur, svo að
etoki sé meira sagt. Er niður-
staðan ails ekki samiboðin
þesisu virðulega og vlnsæia
tímariti.
Mistök í verðlauna-
veitingum.
Fynstu verðlaum hlauit mað-
ur í Rvíto (sennilega strákur),
sem hetfur auðsjáanleiga verið
að gabba dóma'efndina. Rit-
gerðin er hreinn þvættingur,
og lesandinm er en-gu nær um
það efni, sem um átti að fj'alla. t
Svona hræðileg mistök m»ga |
etoki eiga sér stað. Og sárast p
er þó, að þessi háu verðlaun
skyLdu fara til Rvítour, því að |
alltounnu'gt er, að Stór-Reykja- |
vi.k vinnur marlcviisst að því, J
Framhaid á bls. 15. H
Kaldar kveðjur og
köpuryrði.
Vísir beinir orðum til AlþýSu
sambandsins í gær og spyr í
forystugrein: „Stefnir ASÍ að
atvinnuleysi“. Og ástæða til
þessarar spurningar er sú, að
ASÍ hefur krafizt þess, að ríkis
stjórnin standi við þá verð-
tryggingu launa, sem hún hét
í samningunum 1964. Að bera
fram svo ósvífna kröfu telur
Vísir sama og að stefna að at-
vinnuleysi. Orsakir atvinnuleys-
is skdgreinir Vísir á þessa leið:
„Atvinnuleysið stafar fyrst
og fremst af deyfð í atvinnú-
rekstri. Það stafar af því, að
eíniahagsástandið neyðir fyrir-
tæki til þess að draga saman
seglin og neyðir sum til að
loka um lcngri eða skemmri
tíma. Um þetta má taka mörg
dæmi, sem flcstir geta skilið“.
Þetta er vafalaust rétt skil-
greining, svo langt sem hún
nær. „Deyfð í atvinnurekstri“,
sem atvinnu veitir, hefur verið
mcira en lítil. Síðustu fimm ár-
in hefur orðið sívaxandi lirun
í íslenzkum iðnaði vegna
beinna ráðstafana ríkisstjórnar-
innar í efnahagsmálum, svo að
þar hefur starfsfólkl fækkað
um nær helming. í sjávarútvegi
var ástandið þannig á árinu
1966 eftir samfelld aflauppgrip
og síhækkandi markaðsverð
árum saman, að þessi atvinnu-
vegur varð að fá beina aðstoð
ríkisihs. Það var því ekki von,
að hann risi undir minnkandi
afla og rýrnandi verði ofan á
það. En það var efnahagsstefna
ríkisstjórnarinnar, sem kom
honum á Iiné í góðærinu.
„Deyfðin í atvinnurekstri"
var meira að segja svo mikil,
að ríkið kippti að sér hendi og
skar opinberar framkvæmdir
niður um 20% þegar á árinu
1966, frá því sem Alþingi hafði
ákveðið, og við sama hlut í því
efni situr enn. Það atvinnuleysi,
sem nú ríkir, er þvi miður að
verulegu leyti bein afleiðing
rangrar stjórnarstefnu, sem
sagði fyrst tU sín í efnahags-
lífinu, breiddist þaðan inn í at-
vinnuMfið og kemur síðast fram
sem atvinnuleysi.
Ábyrgðarmenn
öngþveitisins
Bjarni Benediktsson, forsæt-
isráðherra, Iýsir því hvað eftir
annað sem einstöku afreksverki
og gullvægri ábyrgðarkennd
að sitja og halda sér sem fast-
ast í ráðherrastólana, hvað
sem á gengur, og hvemig sem
allt byltist og botnveltist í
landinu. Hann kallar það þann
vanda, sem fylgi vegsemdinni
að vera í ríkisstjóra, og hann
talar háðulega um þá menn,
sem telja það lýðræðisskyldu
sína að segja af sér, þegar þeir
koma ekki fram yfirlýstri
stefnu sinni, t. d. í efnahags-
og dýrtíðarmálum. Það kallar
hann „aumustu uppgjöf, sem
þekkzt hafi í íslenzkum stjórft-
málum“. Af þessu sést, að það
er ekki í hans augum „vand-
inn sem fylgir vegsemdinni"
að stjórna og ráða við málefn-
in, heldur að sitja, þó að allt
mistakist og fari úr böndum.
Þannig er nú hans hlutskipti
orðið og ríkisstjómarinnar.
Ábyrgð hans nær ekki út fyrir
setulistina. Sú ríkisstjórn, sem
þannig situr, hún hefur gerzt
ábyrgðarmenn öngþveitisins og
Framhald á bls. 15.