Tíminn - 11.02.1968, Síða 2

2____________________________TÍMINN
Theodór Gunnlaugsson frá Bjarmalandi:
SUNNUDAGUR 11. febrúar 1968.
Ohappaverkið mesta, sem aldrei veröur bætt
i.
Þeir, sem bezt hafa kynnt sér
'baráttu í'slenzku þj’óðarinnar í
eLLofu huindruð ár, munu áireið-
anlega þurtfa að hugsa sig vel
jm, áður en þeiir svara oftirfar-
andi spurningu: Hvað telur þú, að
verið haifi örlagadkaista áifaJlið,
sem yifir þjióðina dundi á þessu
tiíimiabili?
Mlörg enu þau orð og stór, sem
tfeður vorir hafa fengið í eiftir-
maeli ó síðustu áratugum í sam-
'baindi við eyðingu sikóganna á
lanidi hér. Séu þeir diómar athug-
aðir gaumgœfilega í lj'ósi stað-
reyndia'nna, eins oig lífsbarátitu
þjióðarLnnar var þá hiáttað,, munu
'fáum dytjast, að þar hefur oft
verið miaelt af litlum skilninigi og
þó enn minni ti'llitssemi. Á þekn
árum varð þjóðin otft að heyja
œigistranga baráttu við n'átitúru-
ötfiliin, drep'sóttir og síðast en ekik-i
sízt erlend’ar aurasálir, swo að
miienstu munaði, að hún laeigi etft-
ir í vailnum. í þeim faniglbrögð-
um gileyimist — því miður — otf
oft að viðunkeana þær fórnir, þá
aðdláanlegu seiglu og það undra-
verða þrek,. bæði andlegt og llk-
amlegt ,sem eitt gat varizt hel-
greipum óttans að verða að gietf-
ast upp — verða uiti f þeim hild-
arLei’k. En feður vorir og mæður
sigruðu í baráttunnl Og því nná
aldrei gleyma, að sá sigrur var
einnig unninn fyrir okkur. Það
virðist því liggja í auigum uippi,
að alir sigrar kosta áreyinslu og
fiómir, sem fynst dg fremst byggj-
ast á kröifum til sjlálfra sín. Um
alla framtið verður það því ómót-
mælanleg staðreynd, að sjálfskap-
arvítin eru verst. Og þó er ég
loks kominn að kjiarna máls míns.
II.
Ég vil fuLlyrða, að aldrei hefur
verið gert eins alvarlegt igtappa-
skoit — af mörgum þó — og þeg-
ar leyift var að flytj'a minfca inn
í Landið. Gagnvart dýralífi þess
var það enrn ægilegni viðburður
en þegar atómsprengjumar félilu
forðum á japanskar bor,gir,fyrir
íbúa þeirna, og mun þó miörgum
þðjþja fuiil langt seilzt með sam-
liikinguna. En þá skal jafnfiramt
haft í huga, að tíminn græðir
þau sór, japönsku þjóðarinnar,
en hann græðir aldrei þau sór,
er minkurinn veldur í hinu fó-
'breytta dýral'ifi þessa lands. Þar
verður alltaf stríð, ekki þrjótíu
óra stríð, heldur svo lengi sem
silungar vaka í ám og vötnum
og fuiglar vitja æskustöðva sinma
á íslandi. Það verður með öðr-
um orðum s'tríð um þúsundir ára.
Sjiáltf móðir náttúra, sem byggði
upp dýralíf landsiins, hafði aldrei
reiknað með, að slíkur óvættur
fengi inngöngu í ríki sitt.
III.
Það eru nú liðin tíu ár síðan
ég toyinntilst fyrst villiminknum
hér í Þimgeyjarsýslu. Á þeim feíma
hef ég reyint að gefa lifaaðar-
háttum hans nánar gætur. Og ég
hef orðið margs vísari. En hér
er ekfci ætlunin að segja frá því.
Helztu niðurstöður set ég þó hér:
1. í miörigum stöðum hér í Þing-
eyjansýslu eru svo góðir varnar-
staðir fyrir minkinn, fró hendi
náttúrunnar, og eilnmig til fæðu-
öiflunar, að þaðan verður hann
aidrei flæmdur burtu fremur en
djöfullinn úr Paradís.
Þeigar silungar í vatmislitlum
ám og tjörmum og smávötnum,
þar sem e'kki er lengur m-anna-
byggð, er geinginn til þurrðar og
ailir fuiglar flúnir af þeim svœð-
um, hrekst hann niður með án-
um, að sjónum, þangað, sem
lengst af verður eitthivað til að
■seðja harnis igráðugu hiit. Þeigar svo
harðn-ar um á víkingsvetrum uppi
ó hálemidiinu, verður það alltaf
eitthvað af minkum, sem fellur
úr ihiuuiigri, verður of seinin að
forða sér út að sjónum. Þar eig-
ast þeir aftur við, minlburmin
og refurinn, um fœðuna, þar sem
slá síðarniefndi fer ávallt mueð sig-
ur af hólmi.
Þegar svo silungum í ám og
vötnuim — og sömuleiðis fuglum
fjtöigar aftur í óbyggðiumium, geng
ur minfcurinn á sama lagið aft-
ur og gæðir sér á þvd meðan
h’ann hefur úr nógu. að mioða.
Þannig ýfast alltaf upp hin ó-
læknandi sár, og því má heldur
ekki gleyma, að yifirráðasvœði
mininksimis stækka að sáma skapi
og byiggðir okkar manmanna drag-
asit S'amain.
Til frekari skýrimgar á þvf, isem
þeigar hefur gerzt í hinurn umaðs-
legu ótoyiggðum þessa lands, vii
ég bregða upp eftárfaramdi mynd-
um:
Fyrir mörgum árum nam ég
ofit staðar á vorin við ber.gvatnsá
— eina af miörgum — í Jöbulsór
gljúfrum. Þá gyllti stundum vatns
filötiinn, madsálm og vorbpðarmir
l'júifu sungu fuiLlum hólsi. Smiásil-
ungar vöktu þar, aLfrjiálsir og ótta
lauisir, því mú voru filuigurmar
komnar á kreik eftir vetrarwefn-
inn. Ég tylliti mér stunduim nið-
ur á árbabkann undir stórum
birkihrísLum, þar sem líltið bar
á mér, og beið stundarkom.
Margt bar fyrir auigu. Stokkand-
arsteggur kom t.d. fljúgandd og
'seittist á lyginuna skammt frá mér.
Svo hivarf harnm unddr stóran gul-
vdðirunna, sem hallaði sér fram
ytfir vatnsQötinn. Því var hann
kaliaður slúitur á liðnum öldum.
Eftir öllum líkum átti siteigguriinn
h'ér dýrustu eiignina á næstu grös-
um. pn fyrr en varði bárust
ihim'im'Sbærir tónar að eyrum mér.
Það var óður mú'sarriindilsi'ns, sem
kominn var í hríslurnar yfir hiöfði
mér. Það var hríifandi söngur,
þrunginn Ulfsgleði og svo kröft-
■ugur, að umdrun vekur, enda vak-
inm aif einum bezta sólóista ver-
aldarimmar, miðað við stærð. Og
strax yar tekið undir í skógar-
hlíðiinni hinum megin við ána.
Fyrir tvedmur árum var ég
staddur á þessum sama stað og
á svipuðum tímia. Og sólin sfcein
að vísu jafn beitt og áður, en
nú vakti hér enginin silungur og
enginn steggur var að vitja um
konuna sína. En — það, sem
ihryggði mig þó mest, var það,
að hér var nú emgum litlum vini
að mæta. Allt var hljótt. Og jafn-
vel þrestirnir, sem þó voru kxwnn-
ir fyrir löngu, virtust víðsfjarri
En til þess að þú — lesandi
góður — skiiljir nú enn betur,
hvað gerzt hefur síðustu tíu til
lö árin, þá set ég hér aðra mynd:
Setjum svo, að tveir rithöfund-
ar, dýravinir og niáttúruiskoðarar,
kiomi hedm til Reykjavikur eftir
nokkur.ra ára fjarveru hinum meg
im við hafið. Og við getum nefnt
nöfin, sem allir landsmenn kann-
ast við. Það eru þeir Guðmund-
ur G. Hagalín og Birgir Kjaran.
Strax fyrsta'morgunimn þeirra
heima, fara þeir snemma á fæt-
ur, því nú er ætlunin að heilsa
upp á viindna fleygu á Tjömimni.
Það verður innilegur fagnaðar-
funidur. Þeir haffa líika ýmislegt
með sér tíi að gleðja þá. En —
hvað heffur komið fiyriir? Aðeins
önfáir fuglar eru sjáanieigur, en
engin önd. Þeir srvipast um og
trúa naumast sínum eigin aug-
um. Voinlbrigðum og söknuði verð
ur aldrei lýst með orðum ein-
um, frernur an hinni sönnu líffs-
haimingju. Þar á betur við að
segja: „Hugur einn það veit, er
ibýr hjarta hæst“.
Hiér sjá þeir aðeins nokkra
svartbaka og hrafna. Þeir virð-
ast vel haldnir og leika á ais
oddi. Það sanna þeir með rödd
sinni og öllu láibragði, að eins
dauði er annars brauð.
Hér var að vísu brugðið upp
stækkaðri mynd af þeim mörgu
harmleikjum, sem gerzt hafa á
vo,ru landi síðustu árin og þá
Þeir, sem frá bernsku haffa
verið í samlfiólagi við ísleazka
náibtúru, finna auðvitað sórast til,
hve mi'klu hún heffur nú tapað
af verðmæitum, sem hafa meAra
giidi en silfur og guLL
IV.
Þegar nú deiLt er u.m þáð,
hvori; leyffa sbuli minkaræbt aft-
ur á íslandi, virðist liggja beint
fyrir að athuiga gaumgæfilega
efitirf'arandi:
1. Væri það niokbur möguleiki
-að eyða til finls þeim minka-
stoffni nú befur að mestu
numið landið, þá væri sjálfisagt
að fara þá leið, þótt sú hreins-
un kostaði þúsund milljónir
króna. Tœkist það, yrði aidrei
ffram'ar fLutt til landsins þau dýr,
sem orðið gætu slífcir skaðvaldar.
2. Hiver, sem óskar eftir minka
eldi á þeim stöðum, sem min'k-
urinn beffur enn ekki lagt undir
sig, eins og t.d. Vestmannaeyjar,
og þar sem útilokae er, að hann
komist af eigin rammleik, ættu
að bugsa' sig * vel um, áður en
úit í þá ófiæru væri gengið. Eng-
inn, sem kynnzt hefux minfcum
og hátterni hans náið, mundi
huigsa þá hugsun til enda, og því
— undix engum kringumstæðum
— framkvæma hana.
3. Allt tal um, að minkur geti
ekki sloppið úr búrum, ef vel er
um allt búið, er óskhyggja ein,
enda hefur reynslan sannað hið
gagnstœða hjó nágrönnum okbar.
Það er of seint að iðrast eftir
að maður er dauður. Á sama
hiátt er nú engin bót að barma
sér yifir því ægiLeiga glappaskoti,
sem hér hefur átt sér stað, og
áður hefur verið lýst. Að einu
leyti ætti það santt að geta orð-
ið okfcur lærdómsríbt. Það á að
blifca, edns og bjartur viti yfir
Framhald á bls. 11.
einikum við fjiallavötnin fagunbló.
ÞÁTTUR KIRKJUNNAR
KIRKJAN OG
Eebrúar er aðaimóniuður
bindiindiisfræ.ðslunn.ar í land-
inu, og áratugir eru nú liðn-
ir síðan bindindisfélag skól-
anna gerðd fyrsta dag feibrúar
mánaðar að baráttudegi sín-
um.
Eitt hið myndarlegasta, sem
birzt hefur þennan vetur á
vegum bindiindisstarffsemi ung
menna er blaðið Reginn fró
Siglufirði.
En það mun nú málægt 30
ára garmalt bindindisblað, sem
úitvörður þessarár mikilvægu
starfsemi við hið yzta haf.
Þar kemur meðal annars
fram á ritvöllinn hópur sigl-
fiirzkra ungmenna, sem af mifcl-
um myndarskap leggja sitt
fram til að vara samtíð sína
við þessari mestu bættu og
skaðvaldi í uppeldis- og menn
inigarmiálum þjóðarinnar.
Marg.t kemur þarna fram at-
hiyglisvert og meðal amnars
það, að þessir unglimgar telja
sig ebki geta tekið fulorðna
fól'kið tiil fyrimmyndar, því að
oftast sé það enn meiri áfeng-
is- og tóbaksneytendur en
unga kynslóðin, ef það sé með
á annað borð, eða þátttakend-
ur í gleð'skap og glaumi þeirra
taumleysisskemmtana, sem nú
þykja sjálffsagðar.
Það er auðséð, að skólar og
stúkur á Siglufirði rækja sitt
starf í bindindisffræðslu á heilla
ríkan hátt og hvetja til um-
hugsunar og átaka, og þar er
nú þróttmifcil. ungtemplara-
starfsemi hjiá nýstofnuðu ung-
tempilarafélagi, sem nefnist
Hivönn.
En hivernig sem ég hef leit-
að og lesið, get ég ekki fund-
ið, að kirfcjan sem stofnun hafi
enn nokkuð lagt til miálainma
á sviði bindindisfræðslunmar
og bindindisdagsins.
Bindindisráð kristinna safn
aða er nú 6 ára og hetfur dafm-
að mofckuð, en of litlum tök-
um máö í hinum þreyttu og
tómlátu ,íslenzku söfnuðum.
. Það befur lagt ýmislégt táil,
en því miður lítið verið tek-
ið ti'llit til róða þess og hvatn-
ingar.
En hér viil ég nú minna þá
presta og safnaðarstarfsmenm,
sem þetta kyinmu að lesa á,
hvað reymt hefur verið sam-
kvæmt ráðum og tilgangi. Bind
indisráðs kris’tinna safnaða og
komið í framkvæmd • af veik-
um nnætti og á byrj.unarstigi
að sjálfsögðu. Að minnsta kosti
einn söfinuður höfuðbor.garinn
ar hefiur nú þegar hafið slíkt
starf, en væntanlega eru þeir
margir fleiri, þótt ekki hafi
það enn komið opýiberlega
fram. ,
í fyrista lagd er þriggja
manna nefnd valin af safnað-
arstjórn, sem vakir yfir ætluin-
um og framkvæmdum á þessu
sviði á vegum kirkju og safn-
aðar.
í öðru lagi starfrækir nefnd
þessi barnastúku, sem heldur
f.undi hálfs miámaðarlega. og tel
ur nú um 120 félaga af börn-
um á aldrinum 10—12 ára.
í þriðja lagi hafa prestar
safnaðarins sérstaka fræðsLu-
daga eða kvöld til bindindis-
fræðslu fyrir fermingarbörn
S'ín, meðan á fermingarundir-
búningi stemdur, kynna þeim
starfsemi íslenzkra ungtempl-
ara og hvetja þau til þátttöku
í þeim félagssamtökum.
í fjiórða lagi gengst nefnd-
in fyrir einu eða tveimur al-
mennum bindindisbvöldum til
fræðslu fyrir urngt fólk í sam-
bandi við stórgæzlumamn ung-
templara stórstúku íslands.
í fdimmta lagi starfar við
kirkjuna í safnaðarheimili
hennar AA-deild, sem heldur
fiundi hvern laugardaig. En það
sem bezt er í þeirri starfsemi
má þó telja, að félagar aðstoða
drykikjuisjúika menn og heimili
þeirra á þrenigingastuind.um og
til -endurhæf'ingar samkvæmt
tiiivísun og ráðum sóknarprests,
sem kynnir sér með húsvitj-
un_ ástand og neyð heimilanna.
í þessum fimm aðal þáttum
kemur fram sú starfsemi kirkj
unnar í bindindismálum, sem
ætti að vera í einhverri mynd
í bverjum söftnuði minns.ta
feosti í f jölmenni.
En auk þess má nefna, að
prestar ræði þessi vandamál
í prediku'narstólnum og veki
almeinnan áhuaa á vörnum
gegn hættun-ni, sem af áfengi
og tóbaki stafar fyrir heiksu
og meinningu einstaklinga og
þjóð'ar.
Hvert ár sem líður, færn
íslenzku þjóðinni nýtt met >
neyzlu þessara algengu eitur
lyfja. Síða'Stliðið ár 1967 komst
neyzíam eða eyðslin yfir einn
milljarð króna hjó þessari fá-
mennu þjóð.
Og þá er ekki meðtalið alLt
það obeina tjón, sem áfengi
og tóbak eiga í því, sem af-
laga fer, slysum, húsbrunum
og umferðaóhöppum.
Og sízt er þá heldur talið.
sem engar tölur ná yfir: Gæfu
tjón, giæpir, harmar, sjálfs-
morð og mannvonzka.
Það mun þvt sízt út í blá-
inn að ætlast til þess af
kirkju Krists, að hún geri sitt
til að afstýra voða og vand-
ræðum og bægja brott því, sem
auðiö er af þvi sem þessir vá-
gestir bera á brautir íslenzkr-
ar æsku í anda hans, sem sagði:
„Mannssonurinn er kominn
til að leita að hinu týnda og
frólsa það“.
Rvík. 6. febr. 1968,
Árelíus Nielsson.