Tíminn - 11.02.1968, Blaðsíða 6

6
L
SUNNUDAGUR 11. febrúar 1968.
Manntjón í íslands-
stríði
Undanf arnar vikur höfum við
fylgzt ntóð hryggð og samúð,
með hrnu mikla manntjóni
Breta Ý baráttunni við hafið á
íslandsnmðium, þar sem uhi 60
manns hafa gist vota gröf. Við
höfum þó orðið svo lánsamir,
að bjarga einni skipshöfn úr
hráðum hiáska. Öll þjóðin þakk-
ar það afrek varðlskipsmanna
sinna. En við sluppum ekki að
heldur. Sex ungir og harðdug-
legir sjómenn hiafa fallið í þess-
ari sífelldu orrustu okkar við
Ægi, og það manntjón okkar
er ekki minna en Breta, þegar
á alit er Litið. Engir aðrir en
þeir, sgm reyna, geta gert sór
í hugarlund þá blóðtöku, þær
sviptibreytingar, sem verða á
höfum fólks í litiu samfélagi
eins og íslenzku sjávarþorpi,
þegar sex synir þess hverfa í
hafið á einum degi. Um sorg
aðstandenda eru orð einskis
nýt, en þjóðinn öll verður að
niuna skyldur sínax við ástvini
hinna föllmu, því að þessir menn
hafa faliið í striði fyrir okkur
öll, alveg eins og hermenn, sem
eru að verja land og sjálfstæði.
Miðstjómar-
fundurinn
Aðalfundur miðstjórnar
Framisóknarfiokksins stendur
yfir, þegar þetta er ritað. Hann
er vel sóttur af fuiltrúum og
varafuiltrúum úr öllum kjör-
dæmuim landsins, svo að heita
má fullskipað. Er það ánægju-
legt, og þó hafa margir full-
trúar orðið að leggja á sig
erfið ferðaiög við örðugar að-
stæður. Á þessum miðstjómar
fundi mun í senn verða rætt
og ályktað um stjómmálavið-
horfið í landinu og starf og
stefnu Framsóknarflokksins.
Mörgum mun vafalaust þykja
það mest tíðinda um þennan
fund, að formannsskipti verða
j. Framisóknarflokknum. Ey-
steinn Jónsson lýsti því yfir í
setningarræðu sinni, að hann
heifði ákveðið að skorast undan
endurkjöri sem formaður
flokksins, og sú ákvörðun^væri
mieð ölta; óhagganleg. Orð þau,
er hann mælti í þessu sambandi
eru athyglisvert vitni um við-
horf hans til þessara mála, sem
.margir forystumenn í stjóm-
málaflokkum mættu hugleiða
af alvöru og hafa til fyrirmynd-
ar. Hann sagði m.a.:
„Ég hefi ekki við neinn ráðg-
azt í þessu og lokað jafnóðum
öllum umræðum um að breyta
þessari ákvörðun, því að hún
hefnr verið óafturkallanleg frá
þvi að ég tók hana, enda tel
ég ákvörðun af þessu tagi þann
ig vaxna, að hana sé skynsam-
legast að taka sjálfur, án þess
að leita ráða annarra og er þetta
bjargföst sannfæring mín. . . .
Þá er það þáttur í þessu, að
sá maður, sem ég veit, að telja
má nálega sjálfkjörinn til þess
að taka við formannsstörfum
vegna þess trausts, sem hann
nýtur — og mæli ég þar af
meiri kunniugleik en flestir aðr-
ir — er nú á góðum aldri til
TÍMINN
M«nn og málefni
þess að taka við og það á að
notfæra sér, því það er mikil
gæfa og fágætt lán, þegar svo
stendur á, að hægt er að skipta
eins eðlilega og þegar bezt tekist
til í boðhlaupi, en það getum
við gert núna — á því leikur
enginn vafi.
Þá vil ég ekki dylja það með
öllu, að dálítinn þátt í þessari
ákvörðun minni á sú rótgróna
skoðun mín, að skynsaml'egast
sé að færa mesta stórerfiðið af
sér yfir á yngri menn, áður en
þreyta segir til sín um of — og
með reynslu sinni geta menn
stutt málstað sinn og þá, sem
fyrir honuim standa, þótt þann-
ig sé á rnálum haldið. Það sé
sem sé ekki alltaf um það
tvennt að velja fyrir þá, sem
lengi hafa starfað, að halda öllu
eða koma ekki nólægt neinu. ef
svo mætti segja. Má vera, að
það hafi haft varanleg áhrif á
skoðanir miínar í þessu alla tíð,
'hve ungur ég lenti í því, sem
forystusveit er kölluð og hve
lengi ég hefi verið þar.“
! Eysteinn Jónsson hefur ver-
ið forystumaður í Framsóknar-
flokknum í fjóra áratugi, og
enginn einn maður hefur lagt
eins mikið af starfskröfitum sín
um af mörkum fyrir flokkinn
og hann, né verið með sama
hætti sverð hans og skjöldur.
Og þótt hann kjósi nú að láta
af formennsku, er sá vinnuhag-
ur hans engan veginn að kvöldi
kominn, og flokksmenn hans
munu þar enn vænta forystu
og úrræða í margri mynd.
Engum mun heldur koma
það á óvart, að miðstjórn Fram-
sóknarflokksins leit á það sem
sjálfsagðan hlut, að Ólafur pró-
fessor Jóhannesson tæki nú við
formenmskunni. Hann hefur um
langt árabil verið annar aðal-
forystumaður flokksins og vara
formaður hans, og hann er enn
rnaður á bezta aldri. Ólafur nýt-
ur svo mikils og almenns
trausts meðal flokksbræðra
sinna og svo óskoraðar virðing-
ar alþjóðar fyrir stjórnmála-
störf sín, að þeir telja kjör
hans til formanns svo að segja
sjálfgefið nú, fyrst Eysteinn
Jónsson gefur þess engan kost
að halda formiannisstarfi áfram.
Úthlutun
listamannalauna
Úthlutun listamannalauna
hefur verið birt, og verður hún
vafalítið tilefni nokkurrar um-
ræðu í blöðum eins og oftast
fyrr, og sýnist sitt hverjum.
V-arla er að efa, að ýmisum sýn-
ist sem úthlutunarnefndinni
hafi orðið mislagöar hendur
um val manna, og ýpisir verð-
ugir góðra launa séu utan gátta,
en aðrir óverðugir innan dyra.
Við því verður varla nokkurn
Dímia gert.
í þetta sinn ber þó á það að
líta til skýringar á þessari út-
hlutun, að fjárveiting til henn-
ar af hendi Alþingiis hlýtur að
kallaist neyðarfjárveitinig. Fjár-
hæðin hefur staðið óbreytt að
kalla nokkur undanfarin ár,
hrátt fyrir miklar almennar
hækkanir og mikla fiölgun
listamanna. Hefur hún þvi raun
verulega farið minnkandi. í
þetta sinn hafði nefndin jaín-
vel færri krónur til umráða en
í fyrra, þar sem Allþingi hafði
bætt tveim mönnum upp í heið-
ursflokk og tekið þau laun af
ú'thlutunarfé nefndarinnar.
Réttmætt er að kalla þessa
fj árveit ipgu neyðarráðstöf un,
því að varla verður því trúað,
að sitj'órnarliðið á Alþingi hefði
tálið sér fært að hafa upphæð-
ina óbreytta, ef það hefði talið
fjáóhag ríkis'iins með felldu á
þessu ári.
Raunar hefði mátt gera ráð
fyrir, að þessi staðreynd setti
svip sinn á úthlutun nefndar-
innar að þessu sinni, og hún
hefði t.d. ekkj talið sér fært
að færa mjög marga listamenn
upp í efri flokk að þessu sinni,
þó að hún teldi það réttmætt
eftir mati á list þeirra, því að
það fækkar mjög og jafnvel ó-
hóflega í úthlutuninni, og einn-
ig hefði verið þörf á að hækka
fjárhæðir í fiokkunum. Færa
má rök að því, að það hefðu
verið skynsamleg vinnubrögð
af nefndinni að fjölga ekki eða
mjög lítið í efri flokki að þessu
sinni og senda Alþingi þá skýr-
ingu, að nefndin teldi sér ekki
fært að gera þetta, fyrr en Al-
þimgi yki úthlutunarfé.
Heiðurslaun og
starfsstyrkir
Með lögunum, sem sett voru
um listamannalaun, svo og í
reglugerð eftir þeim, er ákveð-
ið að taka upp starfsstyrki
hamda listamönnum utan lista-
mannalauna. Það er hin mesta
nauðsyn, að þetta verði ekki
dregið lengur. Því her að fagna,
að nefndin hefur sent Alþingi
og menntamálaráðherra erindi
tíl þess að herða á framkvæmd
málsins, og er þess að væmta,
að þetta dragist ekki lengur en
til næsta árs, enda munu sam-
tök listamanna leggja á þetta
rnikia áherzlu, sem von er.
Þá er það einnig þakkarvert,
að nefndin minnig Alþingi á
það, að ekki hafi verið gætt
fullkomíins réttlætis, er tveir
menn voru færðir upp í heið-
ursflokk fyrir jólin, og beri að
taka þangað þrjá í viðbót, bæði
til þess að þjóna réttlæti við
men,n og listgreinar. Þessir
menn eru Jóhannes skáld úr
Kötlum, Ásmundur Sveinsson,
•myndhöggvari og Jón Beifs tón
skáld. Það er ekki vammat á
þeim, se.m fyrir eru, þótt minnt
sé á, að þessir menn eigi að
réttu sæti þar líka. Úthlutun'ar-
mefndin gerir þessar tillögur
til Allþingis einróma, og vænt-
aniega styður það að því, að
þessum tiilögum verðj tekið
vinsamlega.
Það virðist enn hafa komið
í ljós, að ýmislegur hængur er
á lagasetningu þeirri, sem sett
hefur verið um listamannalaun
og úthlutum þeirra. Lögboðið
'fyrirkomulag atkvæðagreiðslu
í nefndinni felur í sér hættu
á því, að óeðlilegt misræmi
skapist millj listgreina, einkum
í þeim greinum, sem fáa eiga
á listamannalaunuim. Gæti jafn-
vel svo farið, ef tillögur eru
um allmarga úr greininni, og
nefndarmenn hafa ekki önnur
samráð um kjörið, en hina
leynilegu atkvæðagreiðslu, að
atkvæði dreifist svo, að enginn
komisit imn úr tiltekinni grelni,
þótit nefndarmenn allir hiafi
ikjörið eiim eða fleiri og telji
sjálfsagt að listgreinin eigi full-
trúa á 1 istamamnalaumum.
Þegar starfistyrkjakerfið hef-
ur verið tekið upp, er eðlilegt,
að lög þeissi verði endunskoðuð
eftir tvö eða þrjú ár og leiitað
nýrra leiða.
Afkoma bænda
stefnt í óefni
Stéttarsamlband bænda hélt
aukafund í vikunmi sem leið til
þesis að ræða vandamál, sem
tefl'a afkomu fjölda bænda í al-
gera tvísýmu. Funidurinm gerði
ýmisar athyglisverðar álybtamir
og kaus 5 mianma nefnd til
þess að gamga á fumd rikisstjórn
arinnar og freista þess að fá
bimlhverjia leiðrébtingu mállfl,
í ályktunum sínuim uan verð
lagsmálin vitti fundurimn það
að vomum harðlega, að verð
lagning landbúmaðarvara skyldi
á s. 1. hausti dragast þrjá
mánuði fram á nýtt verðlags-
ár. Þessi dráttur hefur valdið
sölufél'ögum bænda miiklum ó-
þægimdum og bændum beinu
fjárhagstjómi. Þá taidi fundur
inn einnig, að meirihluti yfir
nefmdar hefði brotið ákvæði
laga um Framleiðsluráð. og
fleira, um sömu tekjur bænda
og annarra stétta og einnig
haft að engu ákvæði sömu laga
um ákvörðun vinnutíma bænda
og skylduliðs þeirra. Auk þess
íhafi verið sniðgengnar allar
upplýsingar Hagstofu íslands
um rekstrarkostnað meðalbús,
en ' samkv. áðumefndum lög-
um sé skylt að talta þær til
greina. Þá er og á það minnt,
að um svipað leyti og verð-
: ákvörðun var gerð, var gengi
ísl. krónunnar fellt, en það
stóreykur rekstrar- og fjárfest-
ingarkostnað, sem ekki hefur
fengizt inn í verðlagsgrundvöll
nema að nokkru. Stéttarsam-
bandsfundurinn hefur hér bent
á hrein og bein lögbrot, að
að sjál'fsögðu hlyti að vera fróð
legt að fá úr því skorið fyrir
dómstólum, hvort sú fullyrðing
stenzt, og hvort þá reynist með
einhverjum hættj að reka rétt
ar í þessum efnum eða koma
lögum yfir stjórnarvöld. Það
er allt annað en ákjÓ9anlegt lýð
ræði eða borgaralegt öryggi, ef
lög sem sett eru til þess að
tryggja ákveðnum aðiluni eða
jafnvel heilum stéttum afkomu
Framhald á bls. 11.