Tíminn - 02.04.1968, Blaðsíða 6

ÞINGFRETTIR
TÍMINN
ÞINGFRÉTTIR
ÞRIÐJUDAGUR 2. apríl 196«.
Söluskattur af bókum renni til
skálda og rithöfunda
Hér fara á eftir kaflar úr fram-
söguræðu Þórarins Þórarinssonar
fyrir frumivarpi, er hann flytur
um að söluskattur af bókum renni
tU skálda og rithöfunda, og að
fjárveiting til annarra listamanna
hækki í samræmi við heildarhækk
anir fjárlaga.
Það má vera, að það þyki be?a
í bakkafullan lækinn, að lagt sé
fram frv. um laun listamanna,
skálda og rithöfunda, á þessu
þingi, sökum þess að slkt mál

Þórarinn Þórarinsson
var til meðferðar á .seinasta þingi.
Það mál var þannig til bomið, að
veruleg óánægja hafði ríkt um þa
skipan, sem hafði verið á úthlut-
un listamannalauna á undanförn-
um árum. Því hafði verið skoarð
á rikisstj. að hlutast til um, að
sett yrði ný löggjöf um þessi mál.
Hæstv. menntamrh. tók að sér að
hafa forgöngu um undirbúmng
þessarar löggj-afar og má þakka
honum, að það tókst að ná sajn-
komulagi við viðkomandi lista-
mannasamtök og fleiri aðila, um
það, hvernig úthlutuninni sky’oi
háttað. En þær reglur felast í
lögum um listamannalaun, sem
samlþykkt voru á seinasta Alþingi.
Það má að vísu segja, að það
sé ekki enn komin full reyns.'a
á. hvernig þessar reglur muni
reynast. í því frv., sem hér ligg-
ur fyrir, eru þær teknar upp nokk
urn veginn óbreyttar. Það hefur
hins vegar komið glöggt í ljós
? sambandi við þær 2 úthlutanir,
sem hafa farið fram skv. þessum
1., að á þeim er verulegur ann-
marki. Ekki er tryggt ákveðið
fjármagn til listamannalauna,
heldur aðeins sagt, að þar skuli
farið eftir þeirri fjárveitingu, sem
er ákveðin til þeirra á fjárlög-
um hverju sinni. Niðurstaðan hef
ur orðið sú, að þetta framlag hef-
ur reynzt allt of iágt og sú gagn-
rýni, sem orðið hefur á úthlut-
ununum, stafar að verulegu leyti
af þvi að fjármagn það, sem út-
hlutunarn. hefur haft handa á
milli, hefur reynzt allt of lítið.
Þess vegna er það annað megin
atriði þessa frv., að ákveða fasta
fjárveitingu til listamannalauna.
Lagt er t», að sú fjárveiting, sem
nú er á fjárl., haldist óbreytt, en
hækki i samræmi við hækkun á
heildarútgjöldum fjárlaga, þann-
ig, að tryggt verði, að þetta tillag
verði aldrei lægra miðað við fjárl.
heidur en það er nú. Jafnframt
er gert ráð fyrir, að þetta tillag
renni eingöngu til listamanna,
annarra en skálda og rithöfunda.
Til launa handa skáldum og rit-
höfundum er gerj ráð fyrir ann-
arri fjáröfluin, sem er sú, að til
þeirra renni sá söluskattur, sem
nú er greiddur af bókasölu í land-
inu. Það mun vera áætlað, að
umsetning bókasölu í landinu sé
nú á miili 80—100 millj. kr. 9ölu-
skatturinn er IVz %. Þess vegna
ætti þarna þá að fást tekjur, sem
nema nokkrum millj., sennilega
alltaf 6—7 millj. kr. miðað við
þá umsetningu, sem verið hefur
í bókasölunni tvö síðustu árin,
eða reiknað er með að hafi ver-
ið tvö síðustu árin.
Það er ekki óeðlilegt, að þessi
skattur renni til þess að styrkja
skáld og rithöfunda, því það rna
segja, að þeir standi raunveru-
lega mest undir bókaútgáfunni.
Frá þeim er það komið, sem oft
á tíðum er merkast í henni og
hefur mest sölugildi, og með því
að láta þetta fé renna til þeirra,
er líka óbeint verið að styrkja
bókaútgáfuna í landinu, því í sum
um tilfellum gæti það kannski
auðveldað bókaútgefendum að
greiða ekki eins hátt til lista-
mannainna eða rithöfundanna og
ella, þó það sé ekki tilgangur-
inn með þessu frv. f sumum lönd-
um hefur sá háttur verið á tek-
inn, að hafa alls ekki söluskatt
af bókum, eins og t.d. í Noregi,
en fyrir þvi virðist ekki vilji hér
a landi, og þess vegina eðlilegt,
að sú ráðstöfun verði höfð á þess-
um skatti á bókasölunni, sem hér
er gert ráð fyrir.
Annar aðaltilgangur þessa frv.
er að tryggja fast fjármagn til
lauma til handa listamönnum,
skáldum og rithöfundum. Hitt
aðalatriðið er, að gert er ráð fyr-
ir, að teknir verði upp sérstakir
starfsstyrkir.
Það hefur lengi verið áhuga-
miál félagsskapar þessara aðila, að
slíkar styrkveitingar væru teknar
upp. Nokkurt fyrÍTheit hefur ver-
ið gefið um það í öðrum lögum,
sem nýlega hafa verið samþ. hér
á Alþ., en hins vegar þó svo tak-
markað að það getur aldrei full-
nægt þeirri þörf, sem fyrir
hemdi er. Ekki þarf að hafa mörg
orð um nauðsyn þess að aðsíaða
listamanna og skálda sé bætt, því
ég hygg, að um það séu þing-
menm nokkumn veginn sammála,
þó fjárveitingar hafi ekki verið
hærri til þessara mála á undan-
förnum þingum en raun ber vitni.
Á eima röksemd vil ég benda,
sem er mikilvæg í þessu sam-
bandi, og hvatning til að tryggja
aukið fjármagn til að launa lista-
menn og sbáld. Sú einangrun,
sem við bjuggum við áður, er úr
sögunini, en hún var á sínum
tíma viss vernd fyrir okkar þjóð-
erni. Nú erum við komnir í al-
þjóðaleið og við megum búast við
'því, að alls konar samskipti okk-
ar við aðrar þjóðir fari vaxandi
á komandi árum. Við munum
taka þátt með einum eða öðrum
hætti í alls konar bandalögum,
færumst á þann hátt í nánara
samstarf við aðrar þjóðir. Þessu
fylgja að sjálfsögðu ýmsi: kost-
ir, því einangrun hefur sína galla,
en fyrir þjóðerni okkar fylgir
þessu líka margvísleg hætta. Það
iþýðir ekki annað heldur en horf-
ast í augu við það, og sú vemd,
sem einangrunin veitti áður, er
hér úr sögunni. Hitt er á að líta,
að við höfum tæki, sem við höfð-
um ekki áður, sem eiga að geta
styrkt okkar aðstöðu í þessum
efnum. Skólarnir eru orðnir fleiri
og fjölbreyttari en áður var, og
menn fá aðstöðu til þess að njóta
meiri skólamenmtunar en áður
tíðkaðist, og að sjálfsögðu geta
skólarnir haft sína þýðingu til að
styrkja okkar þjóðemismeðvit-
und. Sama má segja um útvarp
og sjónvarp, ef því er réttilega
beitt. Blöðin geta einnig haft sín
áhrif í þessum efnum, ef rétt er
á haldið, en þrátt íyrir það verð-
ur það samt drýgst, þegar kem-
ur tii þess að halda við okkar
þjóðerniskennd, að við eigum góð
um og þjóðlegum listamönnum
á að skipa í - sem flestum grein-
um og þá ekki sízt skáldum og
Fhamhald á bls. 10.
Gerðar verði ráðstafanir
vegna hafíshættu
18 þingmenn úr ölium flokk-
um hafa flutt tillögu til þingsú-
lyktumar um ráðstafanir vegna
haf'íshættu.
Þingmennirnir eru:
Stefán Valgeirsson, Jónas G.
Rafnar, Vilhjálmur Hjálmarsson,
Jónas Pétursson. Bjarni Guð-
björnsson, Matthías Bjarnason,
Sigurvin Einarsson, Gunnar Gdsla-
som, Björn Pálsson, Bjöm Jóns-|
son, Eyjólfur Konráð Jónsson,
Ólafur Jóhannesson, Lúðvík Jós-
efsson, Páll Þorsteinsson, Jón
Þorsteimsson, Ingvar Gíslason, Ey-
steinn Jónsson og Gísli Guðmunds
son.
Tillagan er svohljóðandi:
„Aliþingi ályktar að kjósa 5
manna nefnd til að athuga, hvaða
ráðstafanir séu nauðsynlegar til
að koma í veg fyrir, að skortur
verði á olíu, kjamfóðri og öðrum
brýnustu nauðsynjavörum, þegar
ís leggst að landi og siglingar
teppast með ströndum fram af
þeim sökum. Nefndin velur sér
formann.“
í greinargerð segir:
„Flm. þessarar tillögu líta svo
á að óhjákvæmilegt sé, að athug-
að verði, hvaða ráðstafanir þurfi
að gera til að koma í veg fyrir,
að á verzlunarstöðum í þeim lands
hlutum, þar sem hafíshætta er
mest, verði skortur á brýnustu
iniauðsynjavörum, ef ís leggst að
landi og siglingar teppast með
ströndum fram, og er þá einkum
átt við kjarnfóður og olíu. Benda
má á, að sums staðar þyrftu oMu-
geymar að vera stærri en þeir
nú eru, ef þar á að vera hægt að
safna nauðsynlegum olíubirgðum.
Nefndarskipun sú, sem gert er
ráð fyrir í tillögunni, er xil þess
ætluð að undirbúa þær öryggis-
framkvæmdir, sem hér er rætt
um.
LODINBARDAR
Theodór bóndi Gunnlaugs-
son frá Hofarsstöðum í Öxar-
firði skrifar nýlega í Tímann
um minkamálið. Átelur rétti-
lega þá skammsýni er fram
kemur í lagafrv. um leyfi til
inniflutnings að nýju á þeim
skaðvaldi, og gróðafíkn þeirm
manna, er að því standa og
aldrei hirða um hvað þeir
vinna til fjár.
Er hér sízt of fast að orði
kveðið og skal það ekki lengra
rakið heldur minnzt á það sem
við T.G. erum ósammála um.
Hamn telur vonlaust að
iminkiinum verði úitrýmt. Ég
hygg að það megi. Hvorugt
verður sannað nema þess sé
freistað og þó seint fullreynt,
en það sem þarf að gera er að
ráðgast um það af færustu
og fróðustu mönnum, hverjar
likur séu til bess, hvað mælir
með og móti því, að tilraun
þessi verði gerð. Hvað miklu
fé sé verjandi til. Ljóst er mér
það, að ekki blæs byrlega fyrir
þessu máli. AlmenningsáUtið
frá upphafi hefir verið það að
vonlaust mundi að losna við
minkinn og þegar jafnslyngir
veiðimenn og T.G. leggjast á
sveif með því, munar um það.
Svo hefur virzt að Veiðimála-
stjóri væri sams hugar, aldrei
heyrist getið að hann tryði
öðru en því, að banáttan gegn
minkinum verði eilíf.
Náttúrufræðingar okkar
ha-fa verið varkárir í orðum
og enginn haft forystu um út-
trýmingu. Alþingismenn hafa
verið tviskiptir, en hvergi hef-
ur þess gætt svo ég viti til, að
meðal þess meirihluta er
hrundið hefur ásókn loðinbarða
— en svo leyfi ég méT að
nefna gróðamennina, sem
ætla sér að fénast á loðdýra-
rækt — hafi komið fram
hærra markmið en viðnám.
Engir virðast trúa á aleyðingu
minksins. Vörn er virðingar og
þakkarverð og mótstaða gegn
skammsýnis- og gróðabralls-
mönnum, en sé aidrei hugsað
hærra eða lengra en að verjast
er hætt við að fyrr eða síðar nái
Loðinbarðar meirihlutanum.
Nýr innflutningur hefjist með
öllum þeim afleiðingum, sem
hann hefur og ekki þurft að
lýsa. Úr því er vonlaust að út-
rýmingarstrið verði hafið fyrr
en eftir langan aldur og eftir
margfaldar ófarir og skaða á
dýralífi landsins. Þetta ættu all
ir þeir alþingismenn að skilja,
sem hafa þó þá manmlund og
greind til að bera að þeir
vilja ekki aukningu minka-
stofnsins í landinu. Vit ættu
þeir að hafa á því að minka-
mönnum og búum verður
aidrei fulltreyst
Rök min fyrir því að minkn-
um muni mega eyða til fulls
eru þessi:
Hér í Þingeyjarsýslu eru
eins og T. G. segir einhver
beztu skilyrði fyrir minkinn
staðhátta vegna, hver<?i þo sem
við Mývatn og Laxá, átt til
sjálfur.
Þetta eru 3 sveitarfélög og
í þeim öllum hefur verið snú-
izt svo gegn honum að hann
hefur aldrei tengið nánd-
ar nærri slíka fótfestu og orð-
ið hefur víða annars staðar,
það má telja fullvíst að hér
væri fyrir löngu búið að út-
rýma honum ef ekki kæmi
stöðugt aðstreymi til.
Það munu fláir sem til
Ketill Indriðason
þekkja ef það er þá nokkur
sem vefengdi að það yrði gert
á 2—3 árum, ef nú tæki fyrir
aðstreymi. Að þessu hafa tveir
menn unnið í ígripum undan-
farin ár. Annar í Mývatns-
sveit, hinn í dölunum, Laxár-
og Aðaldal. Þetta ár hefur
hann veiðar j flein sveitarfé-
Lögum með höndum. bæði á
minkum og retum. Þessir menn
eru báðir slyngir skotmenn og
sæmilega búnir að vopnum og
veiðitækjum, eiga góða hunda.
Það, sem hér hefur verið
gert, má gera um allt land. Ég
geri ráð fyrir að það sé gert á
ýmsum stöðum en hitt er víst,
að vanræksla á sér stað á öðr-
um og meðan svo er er út-
rýming vonlaus og hættan marg
föld á að faraldurinn blossi
uipp, þó að það væri langt kom-
ið að drepa allan mink í heil-
um sýslum, jafnvel landsfjórð-
ungum.
Hér þarf því annarra við-
bragða: Tíu ára áætlun . eða
svo um eyðingarstríð, fá mann
til, sem trúir á málstaðinn og
vill beita sér fyrir honum,
fj'ölgun veiðimanna, er sýnir
að þeir hafi nokkuð til síns
ágætis, fjölgun hunda, er tamd
ir séu, veiðitæki og gildrur.
Til þessa undirbúnings og
æfinga mætti ætla ein 5 ár.
Næstu 5 til aðal átakanna.
Hér skal það eitt rætt um
kostnaðinn, að þó að hann 5
eða tífaldaðist, væri það stór-
gróði ef sigur ynnist.
Þetta er mál okkar, sem enn
erum uppi.
Við eigum að bæta fyrir
afglöpin á sama hátt og gagn-
vart innflutningi mæðiveikinn-
ar, hrmgormsins vonandi, með
því að gera allt sem unnt er
til þess að eftirkomendur okk
ar þurfi ekki að gjalda þeirra.
Framhald á bls. 1C