Alþýðublaðið - 28.12.1989, Blaðsíða 2

2
Fimmtudagur 28. des. 1989
AMUBMBIB
Ármúli 36 Sími 681866
Útgefandi: Blað hf.
Framkvæmdastjóri: Hákon Hákonarson
Ritstjóri: Ingólfur Margeirsson
Fréttastjóri: Kristján Þorvaldsson
Dreifingarstjóri: Sigurður Jónsson
Setning og umbrot: Leturval, Ármúla 36
Prentun: Blaðaprent hf.
Áskriftarsíminn er 681866
Áskriftargjald 1000 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 75 kr. eintakið.
RÚMENÍA
Á KROSSGÖTUM
Fréttir af blóðugri borgarastyrjöld í Rúmeníu hafa borist okkur
á jólum. Ljóst er nú aö þjóðfrelsishreyfingin og herinn hafa stjórn
landsins undír höndum. Nýr forseti hefur veriö settur í embætti,
lon lliescu, fyrrum ritari miöstjórnar kommúnistaflokksins. Ekki
er þar meö sagt aö ró og friður hafi færst yfir landsstjórnina. Hörö
valdabarátta er í uppsiglingu og mikil óánægja kraumar undir
niöri meö þaö aö kommúnistar hafi náö undirtökunum í bráöa-
birgðarstjórn þjóöfrelsishreyfingarinnar, þrátt fyrir yfirlýsingu
nýs varaforseta aö kommúnisminn sé endanlega liöinn undir lok
í Rúmeníu. Frjálsum kosningum hefur verið lofað í aprílmánuöi
á næsta ári og hin nýja bráðabirgðarstjórn hefur lagt megin-
áherslu á aö efnahagur landsins veröi réttur viö áöur en kosning-
arnar fara fram. Ljóst er að margir lýöræöislegir stjórnmálaflokk-
ar munu bjóöa fram í kosningunum og ef lýðræðisþróunin fær aö
halda óheft áfram, viröist útlit fyrir aö orð varaforsetans rætist og
aö valdasaga kommúnista í Rúmeníu sé öll.
Haröstjórinn og einvaldurinn Nicholae Ceausescu og eiginkona
hans Elena hafa veriö tekin af lífi. Rau voru líflátin eftir lokuð
skyndiréttarhöld. Þjóöfrelsishreyfingin hefur gefið þær ástæöur
fyrir aftökunni, aö öryggislögreglan hafi haft í huga aö ráöast á
bækistöðvar þær sem Ceausescu-hjónin voru geymd í því skyni
aö leysa einvaldinn fyrrverandi úr haldi. Þess vegna heföi verið
nauösynlegt aö taka hjónin af lífi. Einnig er sú ástæöa gefin upp
aö aftakan hafi dregiö úr baráttuþreki öryggislögreglunnar sem
hefur veriö Ceausescu trú og öarist af mikilli heift gegn hernum
og þjóðfrelsishreyfingunni enda vel vopnum og vistum búin.
IM icholae Ceausescu stjórnaöi landi og þjóö af mikilli hörku og
í blindri sjálfsdýrkun á þriðja áratug. Einræöiskerfiö sem kom
honum til valda, geröi honum einnig kleift aö stunda takmarka-
laust arörán á þjóö sinni, hefja sjálfan sig til skýjanna sem guðlegt
vald og færa ættingjum sínum æöstu valdastöður þjóðarinnar.
Allt var þetta gert í nafni sósíalisma. Meðan þjóöin svalt og dó
úr vosbúö og skorti á lyfjum og læknishjálp, velti Ceausescu og
fjölskylda hans sér upp úr vellystingum. Ceausescu er hryggilegt
dæmi um valdamann sem missir stjórn á valdafíkn sinni og sjónir
af siðferði sínu sem umboösmanns þjóöar sinnar. Kerfiö; hinn
stalíníski kommúnismi geröi honum kleift aö krýna sjálfan sig
sem einvald í einu af lénsríkjum Kremlar. Með falli stalínismans
og fæöingu umbótarstefnu Gorbatsjovs, var hins vegarfótunum
kippt undan Ceausescu. Þaö var aöeins spurning um tíma hve-
nær hinum einangraða og firrta einvaldi yröi steypt úr valdastóli.
Tvennt geröi þaö aö verkum aö lýðræðisþróunin fór ekki jafn friö-
samlega fram í Rúmeníu eins og öörum ríkjum Austur-Evrópu.
í fyrsta lagi var kúgunin, neyö almennings og ógnarstjórnin slík,
aö hatrið logaöi heitar í hugum Rúmena en víöa annars staöar í
kommúnistalöndunum. í ööru lagi beittu valdhafarnir í Rúmeníu
vopnum á óvarinn fólksfjöldann og efndu til blóðbaðs sem aö-
eins var svarað á einn hátt. Eftir aö herinn gekk í lið meö þjóö-
frelsishreyfingunni höföu uppþotin tekiö á sig nýja mynd; nú ríkti
borgarastyrjöld í landinu.
Borgarastyrjöldinni hlaut aö Ijúka á einn veg. Öryggislögreglan
haföi ekki, frekar en Ceausescu, tryggingu hjá Sovétmönnum um
hernaöaraöstoö. Þess vegna unnu lýðræðisöflin sigur. Á sama
tíma og lýðræðisþjóðir fagna sigri þjóðfrelsishreyfingarinnar og
falli Ceausescus, hljóta menn aö spyrja sig þeirrar siöferöilegu
spurningar, hvort rétt hafi verið aö lífláta Ceausescu-hjónin eftir
yfirborösleg skyndiréttarhöld. Erfitt er aö finna pólitískt svar viö
þessari spurningu annaö en aö hér hafi farið fram aftaka sem
byggðist á herkænsku og tímaþrýstingi. Hiö siöfræöilega
og heimspekilega svar hlýtur hins vegar að vera neikvætt.
Hversu skelfilegir ógnvaldar sem Ceausescu-hjónin hafa veriö,
áttu þau rétt á löglegum réttarhöldum. Aftaka hjónanna hlýtur aö
vera túlkuð sem lokaþáttur kommúnískrar haröstjórnar; ólýð-
ræðislegur gjörningur og mistök í firringu, tilfiViningahita og upp-
lausn borgarastyrjaldar.
ÖNNIIR SJÓNARMIÐ
hækkaö mjög. Þessar tillögur hafa
fengiö mjög góöar undirtektir leik-
ara og annarra sem við Þjóðleikhús-
iö starfa.
Einn leikari og leikstjóri sem lengi
hefur starfað í Þjóðleikhúsinu, er þó
á öndveröri skoðun. Þaö er Kle-
menz Jónsson. Hann birtir grein í
DV í gær, þar sem hann talar um fyr-
irhugaðar breytingar sem
..skemmdarverk” og að menn eigi
aö láta Þjóðleikhúsið í friði.
Klemenz segir meðal annars í
grein sinni:
„Sannleikurinn er sá að áhorf-
endasalur Þjóðleikhússins
stendur vel fyrir sínu og mun
gera það um ókomin ár. Það er
algjör óþarfi að fara að hrófla
svo við honum að úr verði ein-
hver óskapnaður. Salurinn er
stílhreinn og glæsilegur og ber
vitni um listrænt handbragð
meistara síns. En hann þarfnast
þess að honum sé haldið við,
eins og reyndar öllu húsinu,
bæði að utan og innan. Þær
breytingar, sem ég hef áður
greint frá, væru efalaust til bóta.
Að lokum þetta: Þjóðleikhúsið
er eign allrar þjóðarinnar og á
því má ekki vinna nein skemmd-
arverk. Það eru skattgreiðendur
þessa lands sem greiða allan
kostnaðinn. Ég vænti þess því
fastlega að Húsfriðunarnefnd og
húsameistari ríkisins íhugi mál
sitt gaumgæfilega áður en fram-
kvæmdir hefjast um endurbæt-
ur og viðhald á Þjóðleikhúsinu.“
Það skyldi þó aldrei vera að lista-
menn Þjóðleikhússins séu ekki á eitt
sáttir við að hrófla við sal hússins?
Víst er alla vega að ráðamenn þjóð-
arinnar klóra sér i hausnum yfir hin-
um kostnaðarsömu breytingum og
velta fyrir sér hvar eigi að fá fjárveit-
ingu til þeirra.
DAGATAL
Jólasögur
Jæja, þá eru jólin hálfnuð. Eða
þannig.
Ég hef legiö á ýstrunni eins og
flestir landsmenn, troðiö í mig
steik, hangikjöti og konfekti og
horft á biskupinn, Oliver Twist,
Hamlet, síðasta keisarann í Kína
og aðra heiöursmenn á skjánum.
Þetta hafa verið vellukkuð jól.
Þangaö til að fjölmiðlarnir fóru að
segja jólasögur.
Jólasögur fréttanna hafa veriö
nokkuö óvenjulegar. Meöan viö
saklausir Islendingar vorum aö
plokka kjöttæjurnar úr tönnunum
og ropa appelsínmaltinu hæversk-
lega, barst okkursá jólaboðskapur
að Ameríkanar hefðu ráðist inn í
Panama. Þar voru þeir í einhverj-
um villta vestra leik að eltast viö
bófann og bandítann Noriega,
sem þeir eitt sinn komu trl valda
en vildu nú draga organdi fyrir
bandarískan dómstól fyrir dóp-
sölu og annað svínarí.
Eg er nú satt að segja svo mikill
bjálfi aö ég fatta ekki alveg svona
alþjóðapólitík. Ég hélt að það væri
bara jólasveinninn sem hefði leyfi
til að fljúga óáreittur inn í önnur
þjóðríki og gefa gjafir. En Amerík-
anar mega þetta greinilega líka.
Og þeir geta greinilega dæmt
menn í öðrum þjóðríkjum og fariö
síðan og náð í þá með hervaldi,
þótt það kosti eina litla jólainnrás.
Noriega sem er þjálfaður af CIA
og alinn upp af Ameríkönum,
kann hins vegar öll þeirra trikk, og
stakk alla bandaríska dáta af. Am-
úr vestri og austri
erísku jólasveinarnir höfðu aldrei
hendur á hári hans. Og svo fréttist
að hinn siðspillti og dópaði hers-
höfðingi hefði flúið á náðir sendi-
ráðs Páfagarðs og eyddi þar jólun-
um í litlu herbergi við bænagjörð-
ir og kertalog eins og sannkaþ-
ólskur maöur. Þannig fékk þessi
jólasaga farsælan og kristinn endi.
Eftir jól fer hins vegar Noriega
aö öllu óbreyttu til Kúbu og þá
hefst eflaust önnur saga og varla í
anda jólanna eins og Hátíðarkant-
ata Kananna í Panama.
Onnur jólasaga barst okkur
gegnum fréttasendingarnar. Að
þessu sinni kom jólasagan úr
austri og alla leið frá Rúmeníu. Þar
hefur ráðið ríkjum ógnvaldur hinn
mesti, Ceausescu að nafni. Þegar
hann ætlaði að flytja þjóð sinni
jólaboðskap sinn, fór eitthvað úr-
skeiðis. Einvaldurinn var varla
byrjaðaur að segja fólkinu í land-
inu að nú yrði enn minna að borða
og húshitunartiminn styttur um
helming eða svo á dag, fyrr en
mikill kurr kom í mannskapinn og
klappliðið í fremstu röðum var yf-
irbugað með kröftugum andmæl-
um.
Þá var sjónvarpssendingin rofin.
Rofnar fréttasendingar er mjög
hefðbundinn endir á austur-evr-
ópskum jólasögum. En þetta var
nú ekki aldeilis endirinn. Eftir að
Rússar fóru að stunda ríkisfyrir-
skipaða glasnost-stefnu, er ekkert
eins og áður var fyrir austan. Sov-
éska sjónvarpiö hélt nefnilega
áfram að senda út atburöina í
Rúmeníu. Og þær sögur voru nú
alls ekki jólalegar.
Borgarastyrjöld í landinu, her-
inn genginn í lið með uppreisnar-
mönnum og öryggislögregla ríkis-
ins í blóðugum átökum viö þá fyrr-
nefndu. Einvaldurinn hins vegar
stunginn af, en fundinn á nýjan
leik.
Svo kom lokapunkturinn í hina
dramatísku jólasögu frá Rúmeníu;
Ceausescu og frú tekin af lífi eftir
stutt réttarhöld hersins. Þegar hér
var komið sögu voru fréttirnar
hættar að vera jólasögur en
minntu meira á Drakúla-frásagnir
sem einnig eru ættaðar frá Rúm-
eníu.
Eg er nú eiginlega feginn að jólin
eru komin í eins konar hálfleik og
jólasögum fjölmiðla farið að
fækka. Við eigum bara eftir að
skjóta á loft nokkrum milljörðum
króna í rakettum á gamlárskvöld
og síðan tekur íslenskur veruleiki
við; efnahagskreppa, kvótaþras,
loðnuleit og vaxtablús. En má ég
heldur biðja um farsælt öngþveiti
á Fróni en jólasögur utan úr heimi.
Einn með kaffinu
Spurning: Hvernig þekkir mað-
ur gáfumann frá Hafnarfirði?
Svar: Hann les í hljóði án þess
að hreyfa varirnar.

STOFNAÐ 1913
FIMMTUDAGUR 21. DESEMBER 1
ýmdarikiamenn beita 22.000 hermönnum:
k*:.*»*
Íjórnarbyltmg í Panamaj
Á Noriega kemst í felurr
ÞAÐ eru einkum tveir atburðir út í
hinum stóra heimi sem vakið hafa
athygli yfir hátíðirnar. Annars vegar
fall ko.mmúnista í Rúmeníu og hin
blóöuga borgarastyrjöld sem þar
hefur geisað og aftaka Ceaus-
escu-hjónanna. Hins vegar hefur
innrás Bandaríkjamanna í Panama
verið mjög i fréttum.
Það sem hefur ennfremur vakið
athygli íslenskra blaðalesenda er
túlkun Morgunblaðsins á innrás
Bandaríkjamanna. Blaðiö birti frétt
um innrásina fimmtudaginn 21. des-
ember sl. — daginn eftir hernaöarí-
hlutunina — meö eftirfarandi fyrir-
sögn,« þvert yfir forsiðuna:
„ST.IÚRNARBYLTING í PANAMA."
Það hlýtur að vekja mikla furðu,
aö stærsta dagblað þjóöarinnar sem
stærir sig af um 50 þúsund eintaka
sölu daglega, skuli gera sig uppvíst
að jafn grófri fréttafölsun. Aö sjálf-
sögðu var hér um aö ræða hernað-
aríhlutun Bnadaríkjamanna, innrás
með vopnuöu herliði, gerð i því
skyni að steypa Noriega hershöfð-
ingja af valdastóli (og reyndar aö
draga hann fyrir dómstól í Banda-
ríkjunum!).
Hugtakiö „stjórnarbylting" þýöir
aö ríkjandi æöstu stjórn landsins er
bylt af innlendum öflum, oftast meö
vopnaöri byltingu. Þegar erlent riki
ræöst til innrásar i annað. fullvalda
riki og byltir stjórninni er hins vegar
talað um „vopnaða innrás," „hern-
aöaríhlutun," eöa „hernám;
Þaö skal tekiö fram að frétt Morg-
unblaðsins er að öllu öðru leyti rétt
og hlutlaust skrifuð. Eyrirsagnir inni
i blaðinu þar sem nánar er fjallaö
um innrásina eru einnig réttar. Þar
er reyndar talað um „hernaðaríhlut-
un Bandaríkjamanna" í fyrirsögn.
Það viröist því sem þaö hafi veriö
pólitísk ákvöröun að falsa aðalfyrir-
sögn biaðsins á forsiðu. Nema aö til
hafi komið hreinn aulaháttur blaða-
manna og fréttastjóra á vaktinni.
Það verður hins vegar aö teljast
ósennileg skýring. Var fyrirsögninni
þá „hagrætt" til aö lesendur að
stærsta blaði þjóðarinnar fengju á
tilfinninguna aö Panamabúar hefðu
gert uppreisn? Var Morgunblaðiö í
einhverri misheppnaðri og sjálfskip-
aðri vörn fyrir Bandaríkjamenn?
Vera má að slík fréttafölsun hefði
gengið fyrir nokkrum áratugum, en
á tímum mikillar fjölmiðlunar þar
sem sjónvarpsfréttir vega þyngst,
sérstaklega í erlendum fréttum, er
það mjög misráðið að beita slíkum
brögðum og hlýtur einungis að
vekja furðu upplýstra lesenda.
Menn vita einfaldlega betur.
EKKI eru allir sammála um að
breyta beri áhorfendasal Þjóðleik-
hússins. Byggingarnefnd Þjóðleik-
hússins sem sérstaklega var skipuö
til að annast endurbætur á Þjóðleik-
húsinu, hefur nýverið lagt fram rót-
tækar breytingar á áhorfendasaln-
um, þar sem m.a. er gert ráð fyrir að
svölunum tveimur verði fækkað í
einar svalir og að gólf salarins verði