Tíminn - 10.05.1968, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
FÖSTUDAGUR 10. maí 1968.
Viðræður í París
Viðræður fulltrúa ríkisstjórn
ar Eandaríkjanna og ríkistjórn
ar Norður-Vietnam, uim stöðv
un allra hernaðaraðgerða gegn
Norður-Vietnam og önnur
skyld mál — viðræður, sem
eiga að leiða til formlegra við-
ræðna allra deiluaðila um frið
samlega lausn Vietnammálsins
— eiga að hefjast í dag í fund-
arsal franska utanríkisráðu-
neytisins í París, höfuðborg
Frakklands. Með ákvö-rðuninni
um fundarstað er einum
áfanga í átt til friðar í Vietnam
lokið, og það, hversu erfitt var
að ná þeim áfanga, gefur
nokkra hugmynd um hversu
erfitt mun að komast að sam-
komulagi um friðsamlega lausn
deilunnar.
Það var 31. marz s.l., að
Lyndon B. Johnson ,forseti
Bandaríkjanna, tilkynnti tak-
mö-rkun loftárása á Norður-
Vietnam, og jafnframt að
Bandarí'kjastjórn vildi með
þessu sýna friðarvilja sinn og
væri reiðubúin til samnin-gaivið
ræðna.
Nokkrum dögum síðar kom
jákvætt svar frá ríkisstjórninnj
í Hanoi. Síðan hófst mánaðar-
deila um fundarstaðinn, og
gættu menn þar frekar áróð-
ursaðgerða en nokkurs annars.
Hanoi-stjórnin Lagði í upp-
hafi fram tillögu um, að við-
ræðumar yrðu haldnar í
Vars-já, höf-uðborg Póllands,
eða Phom Phen, höfuðborg
hins hlutlausa Kambodsj a.
Bandaríkin svöruðu með til-
lög-u um 15 borgir.
Þó var nokkurn veginn Ijóst,
V * .-
Aftu-r á móti taldi Banda-
ríkjastjórn sig ekki geta fall-
izt á fundarhöld í Varsjá —
sennil-ega af því fulltrúar
Sai-gon-stjórnar í Suður-Viet-
nam hafa þar ekki aðgaug. í
áróðrinum liðu Bandaríkja-
menn nokkuð fyrir fyrri áróð-
ursbrögð sín, sérstaklega þó
hina margteknu yfirlýsingu
Johnsons að hann myndi fara
„bvert sem er og hvernær sem
er“ til að ræða um frið í Viet-
nam við Hanoi-stjórnina.
Fréttamenn höfðu þegar í
upp-hafi bent á, að París væri
bezt til þess fallin að vera fund
arstaður deiluaðila. Þar hafa
báðir se-ndiráð, og einnig önn-
ur ríki, svo sem Kína, Suður-
Vietnam-stjórn og aðrir, sem
hljóta að taka þátt í endan-leg-
um friðarviðræðum og samn-
ingum u-m Vietn-am.
Þegar Bandaríkjamenn og
Norður-Vietnamar höfðu feng-
ið n-óg af áróðurs-brögðunum,
nánar tiltekið fimmtudaginn
3. ma-í, sendi stjórnin i Hanoi
út yfirlýsingu.
Þar er bent á. að ríkisstjórn
Frakklands hafi þann 18. apríl
boðið deiluaðilum að halda
fun-di sína í París. Kvaðst
Han-oi-stjórnin geta fallizt á
París, eins og Varsjá eða Phom
Phen.
Nokkrum klukkustundum síð
ar tilkynnti Johnson forseti, að
Ba-nda-rikjamenn gætu einnig
fal-lizf á París.'
f yfirlýsingu Hanoi-stjórn-ar
sagði einnig, að friðarviðræður
gætu bafizt 10. mai — þ.e. í
dag — eða nokkrum dögum
síðar.
AndsfæSingarnir
Fjölmargir sendimenn, bæði
frá Norður-Vietnam og Banda-
ríkjunum, verða í París meðan
á viðræðunum stendur. En ein
ungi-s tveir menn geta talizt
hinir raun-verulegu samninga-
menn. Það e-r Averell Harri-
m-ann af hálfu Bandaríkjanna
og Xuan Thuy af hálfu Norður-
Vietnam.
Um Harrim-an þarf vart að
fara mörgum orðum. Hann hef
ur um Langt skeið verið einn
helzti diplómat Bantiaríkjanna
og samnin-gamaður þeirra við
kommúnistaríkin, einkum Sovét
ríkin. Harriman til aðstoðar
verður Cyrus aR. Vance, sem
er talinn efnifegastur hin-na
nýrri dipiómata Bandaríkja
stjórnar Hefur Vance veríð sé?
legur sendimaður Johnsons for
esta í ýmsum erfiðum málum.
svo sem varðandi Kýpur og nú
síðast Suður-Kóreu.
Xuan TLiuy er aft-ur á mótj
óþekktari á Vesturlön-d-um,
þótt hanh sé sennil-ega lang-
færasti diplómat Norður-Viet-
n-am. Thuy er aðeins 55 ára
gamall, og hefur verið f-ulltrúi
lands síns í viðskiptum við
aðrar þjóðir. og utanrikisráð
herra frá apríl 1963 til sama
mánaðar 1965, er hann varð
ráðberra án ráðuneytis og hafð
ur til taks, ef til viðræðna
skyldi ko-ma. Thuy gekk í lið
með Ho Chi Minh aðeins 14
ára gamall og sat oft í fangels
um frönsku nýlendustjórnarinn
ar í Vietnam. Hans upphaflega
s.tarf var blaðamennska en han-n
hefur un-danfarin ár skipt sér
aðallega af sams-kiptum við
aðrar þjóðir og m.a. verið for-
maður utanríkismálanefndar
miðstjórnar kommúnistaflokks
Norður-Vietnam.
Honum til aðstoðar verður
m.a. Mai Van Bo, færasti diplo
mat Norður-Vietnams á Vestur
löndum, og Ha Van Lau, sem
tók þátt í náðstefnunn-i í Genf
1954 um frið í Indúkíma. Lau
er nú fulltrúi Hanoi-stjórnar
gagnvart eftirlitsnefndinni, e-r
skipuð var til þess að sjá um
að samningurinn frá 1954 yrði
virtur.
Erfiðir samningar
Ljóst er, að samningar verða
erfiðir og geta dregizt lang-
inn. Eins vírðis-t augljóst., að
bardagar í Suður-Vietnam
munu halda áfram. Allt frá þ-vi
31. marz haf-a bæði Bandaríkja
menn og andstæðingar þeirra
í Vietnam-stríðinu staðið að
víðtækum hernaðaraðgerðum.
Bandaríkjamenn hóf-u fyrst
nokkrar sóknarlotur, vel aug-
'ýstar, og fyrir n-okkrum dög-
um hófu andstæðingar þeirra
árásir á 119 borgir, bæi og her
stöðvar í Suður-Vietnam. Þá
liafa l-oftárásirnar á Norður-
Vietnam — þ.e. svæðið milli
17. og 20. breiddarbaugs —
verið að magni til meiri en
oftast áður þegar loftárásir
voru gerðaj- á mes-tailt Norður-
Vietnam.
En þótt búast megi við erfið-
um samningaviðræðum, þá
telja sumir að Norður-Vietnam
telji sig ei-ga ha'gsmuna að
gæta að ná einhverjum samn-
ingum fyrir forsetakosningarn
ar í Bandaríkjunum í nóvem-
ber n.k. Jöhnson forseti he-fur
lagt það mikið í sölurnar til
þess að ná friðarsamningum,
að sá forseti, sem tekur við af
honum, verður sennilega ekki
eins ákafur í friðarsamninga,
dragist þeir fram á næsta ár
— eða við því getur Hanoi-
stjór-nin að minnsta kos-ti
búizt. Það kæmi því ekki á
óvart, þótt samkomulag næðist
með haustinu — en um það
er auðvitað of snemmt að spá
nú með nokkurri vissu.
Fyrsta málið á dagskrá samn
ingamann-a í París verður stöðv
un allra loftárása og annarra
hernaðaraðgerða gegn Norður-
Vietnam, þar rtieð ta-lið stöðv,-
un könnunarflugs. Bandaríkja-
menn munu aftur á móti eiga
erfi-tt með að fall-ast á slíkt
nema á móti komi siá skilning-
ur, að Norður-Vietnamar dragi
úr birgða- og liðsflutnin^um
suður yfir hlutlausa beltið.
Ban-daríkjámenn munu vænt
anlega leggja höfuðáherzlu á
slíkan „samdrátt" hernaðarað-
gerða. Aftur á móti má ætla.
að Hanoi-stjórnin fallist ekki á
verulega minnkun hernaðarað
gerða. nema nokkuð öruggar
'líkur séu á pólitískri lausn deil
unnar í heild. Norður-Vietnam
ar, og NLF-hreyfin-gi-n, munu
vissulega hafa fullan hug á að
sýna landsmönnum sínum
beggja vegna hlutl-ausa svæðis
ins vald sitt og mátt.
Leiði til víðtækari
viðræðna
Tel-ja verður sennilegt, að
þessar undirbúningsviðræður
leiði fijótlega til viðræðna um
lausn deilunn-ar í heild — og
í raun hafa talsmenn franska
utanríkisráð-uneytisins sagt, að
erfitt sé að gera skýran grein
armun á þessum tveimur við-
ræðuformum.
Þá hlýtur í þvi samibandi að
rísa upp vandamálið um, hiverj
um á að bæta við í slíkum við-
r;æðum; Norður-Vietnam telur
t.d. Saiogn-stjómina lepp
Bandaríkjamanna, og því nétt
lausa. Því verður að leysa þá
deilu, og erfitt er að sjá fram
á aðr-a lausn, en þá er leyfir
þátttöku Saigon-stjórnar, NLF-
hreyfingarinnar og kínverska
ALþýðuLýð-veldisins. Þeim til
viðbótar munu svo væntanlega
koma a.m.k. Sovétríkin og ef /
til viii Bretland, en tvö síðast-
n-efndu ríkin skiptu með sér
forman-nssæti á ráðstefnunni
um Indókína 1954, en á niður-
stöðum þeirrar ráðstefnu segj-
ast báðir aðilar vilja byggja
nýja friðarsamninga.
Ef það mál leysist, þá er
komið að kjarna málsins; hver
á að stjórn-a í Suður-Vietnam
eftir friðarsamni-nga? Senni-
legast er talið, að samkomulag
náist — ef samningar verði
gerðir á annað b-orð um sam-
steypustjórn, sem kommúnist-
ar munu eiga sæti í, og jafn-
vel valdamesta stöðu í. Þá kem
ur fram spurningin um það,
hvernig . hægt sé að try-ggja
hina hörð-u andkommúnista
gegn hugsanlegri útrýmingu
s-íðar meir.
Annað atriði í tengslum við
þe-tta er, hvernig hægt er að
tryggja að Vietnam verði hlut-
Lau-st á aLþjóðavettvangi og í
aLþjóð-amálum, og hvernig
hægt er að samein-a her Sai-
gon-stjórnarinnar og her NLF.
Enn kemur fram vandamál-
ið um uppbyggingu Vietnam.
eftir hina ofboðslegu eyðil-egg-
ingu styrjaldari-n.nar. Eins um
alþjóðlegt eftirlit, stjórnmála-
Legt og hernaðarlegt, meðan
Vietnam er að ná sér á réttan
kjöl að nýju, bæði pólitískt,
efnahagslega og hernaðarlega.
Og svo er spurningin um
sameiningu norður og suður-
hluta Landsins í eitt ríki; á slík
sa-meining að f-ara fram, og ef
svo, þá hvenær, hvernig og
undir eftirliti hverra?
Eins og sjá má af þessari
upptalningu, er margt vanda-
málið til 4taðar. En sé raun-
verulegur friðarvilji fyrir
hendi, þá ætti að vera mögu-
legt að ná samningum. En skil-
yrði fyrir því er auðvitað, að
deiluaðilar sýni sveigjanleik —
og að þjóðir viðkomandi ríkis-
stjórna geti sætt sig við út-
komuna. Og að endingu verður
að gan-ga svo frá málunum, að
eftirlit með því að það, se-m
um kan-n að verða s-amið, kom-
ist í framkvæmd. Annars yrði
þriðja Indókína-styrjöldin
væntanlega á næsta leiti.
Elías Jónsson.
Lyndon B. Johnson
að af þessurn mörgu borgum,
sem n-efndar voru, kom í raun-
inni aðei-ns ein til greina:
Varsjá. Þar höfðu báðir aðilar
sendiráð, en því var ekki að
heilsa í hinum borgunum.
París var loks ákveðinn fundarstaður og á myndinni sjást aðal-
samningamenn deiluaðila; Avereli -Harriman og Cyrus Vance fyrir
hönd Bandaríkjanna og Xuan Thuy og Mai Van Bo fyrir hönd N-
Víetnam.