Tíminn - 11.05.1968, Blaðsíða 6

18
LaWaRDAGUR 11. maí 1968.
HAFA
TIMINN
Slefán Valgeirsson:
BÆNDUR LANDSINSI
VERID HLUNNFARNIR
Herra forseti. Góðir til'heyrend-
ar.
Ég muin að þessu sinni eim-
göngu taia um landbúnaðarmál.
Þegar 6 manna nefnd hóf störf
á síðasta hausti, lá það fyrir, að
re.ksbrar'ko'stnaðuir l'andbúnaðarins
hefði stórhækkað, afurðir minnk-
að. og meðakekw viðmi'ð'unar-
stéttanna hækkað um 22—26%.
Það lá á borðinu, að verðlagn-
ingin frá haustinu 1966 skilaöi
bændum ebki þeim tefejum, sem
íög ætlasit til. Ósamræmið þarna
á' milli hefur aldrei verið meira.
Meðaltekjur bænda árið 1966
voru meira en 33% minni en við
miðunarstéttanna, þó fullt tillit
só tekið til þeirra hliðarráðstaf-
ana, sem fylgdu samningunum
haustið 1966.
Þrátt fyrir allar þessar stað-
reymd'ir, lögðu vdðsemj'endur
bænda í 6 manna nefnd það til,
að verðiagsgruind'valilurmn yrði
liælkkaður tii miuna frá haustinu
áður.
Það kan.n að vera að almenn-
ingi sé það hulið, hivaðan þessar
tiiliögur voru kominar. Bn ef meno
virða fyriir 9Ór framhiald- þessara
mála, og bvemig þau standa nú,
þá hljóta augu manina að opn-
ast. S.vo var úrskurðuriinn upp
íiveðinin 1. desember, fimm vik-
am siðar en dæmi eru til áður.
Og hiv.er er úitkoman?
VerðlagsgrundvöHurinn hœkk-
aði um 0,23%, en hefði átt að
nælkka um 23% til þess að bærnd-
ur n.æðu kaupi sínu. í greinar-
gerð þeiriri, sem yfirdómnum
fiyligdi, er það viöurkenmt, að úr
skurðurinn um vinnuliðinin sié
byggSur á fréviki £rá_ 4. gr. fram-
teiðsiluráðs.laganina. Úrsburðurinin
er því ekbi byiggður á gildandi
lögum.
Hvernig skal dæma?
En hverniig ska.l dæm.a?
Ef ekki liggja fyrir fullar upp-
lýsingar að mati dómenda, á þá
ekki að miða úrskurði og dóma
við það, sem næst verður komizt?
Á það sér hliðstæðu að dómar
ar víki sér undan því, að byggja
dóm á lögum, en i stað þess sé
óigiMur samningur látinn taika
gildi á ný, þó aðstæður séu gjör-
breyttax, frá því að samið var?
Fyrst yfirnef.nd óskaði eftir
breyting á framl.ráðslögunum,
• sa-m«i''ber greina-gerð henn»r. hvi
óskaði hún ekki einnig eftir að
ákvæðum um vin'muliðinn yrði
li'fea breytt, fynst hún taldi sig
ekki geta úrskurðað hamn eftir
llögumum. Hefði verið farið eftir
úrtaki viðmiðumarstéttanma, sam-
aniber eldri áikvæði laganma, átti
vinmuliðurimin að hækka að
minnsta kosti um 22,2%, sem
þýd-di 13,1% á verðl'agsgrumidivell-
inum. Bftir slfka lagabreytingu
hefði ekki verið hægt að bomiast
hjá hœikkun til bænda. Það mun
skýra vinmulbröigðin.
Dómsniðurstaðan
Dóimsniðurstað'an va.r, að samn-
ingur, sem gerður var haustið
1966, s'kyldi gilda út þetta verð-
lagsár. Þar af íeiðir, að hliðar
samnin'giarnir, sem þá voru gerð-
ir, sem lausn á verðiagsmálum
bændia það ár, hl.j'óta að fylgja
með í þessum dómi. Þéix voru
hluti af tekjum bænda það ár.
Án þeirra hef'ði verðið á afurð-
umum orðið bærra.
Verð á uill og gærum hefur
fyligt heimsmarkaðsverði, og verð
á keti breytzt eftir því. Hefði ver-
ið verðlagt á réttuim tím'a, þurfti
að fiytjia frá uil og gærum vegna
verðifalls eriemdis um 50 millj'ón-
ir á kj'ötið, mið’að við síðasta
verðlagsár.
Eftir boði rík'isstjiórnari'nmar,
samaniber 'greiniargerð yfirnefind-
ar, var verðið á uill O'g gærum
'álkveðið etftir hinu breytta gengi
'krónunnar, og miðað við það, að
genisisihaEmaðuximm af úitflluttum
landbúnaðarvörum færu til að
verðbæta þessar vörur. Þó ®var
búið að lögfes'ta, að alilur gengis-
ha'ginaður af landbúniað'arvöirium
ætti að fara til lamdibún'a'ðarin'S,
en efcki tii að greiða niður verð
á keti á inmamliandsmarkaði. En
Iþessi ráðstöfium á gengishagmaðim-
um er ekikert ammiað.'
Ályktanir Stéttar-
sambandsins
Aukafu'ndiur Stéttarsamba'nds
bænda var haldinm í febrúarmán-
uði s.l. Þar var yfirdómmum harð-
lega miótmiæif. og samibyikkt með
al annars að bera eftinfarandi
friam við rífckBtjórnina:
Að bændurn verði tryggt grumd-
vaOliarverð á framleiðslu yfirstand-
i andi verðlags^rs, og á þær birgð
j ir framleiðsliwara, sem tii voru
I við upph’af þess.
Að lausaskuldiuim bænda verði
breytt í föst lán með hiófiegum
vöxtum.
Að gefien verði frestur á af-
borgum staf.nliáma.
Að t'jlibúimm áburður verði
j greiddur niður, þannig að hann
: ijæifcki eldci M fyrra ári.
j Að fielld verði brott gemgistrygg
imig á stofniiánum vinnslustöðva
og ræktunarsamjbaindia.
Að tollar af landbúniaðarvélum
og varaMutum til þeirra verði
felldir niður eða lækkaðir.
Að ríkisstflónnin verðbæti uill og
gærur af framleiðslu 1966—67.
Synjun
Við Fr am s ókn a rm enn fluttum
frumivörp og einmig tillögiur við
afigreiðslu fjárlaga, um ftest þessi
atriði, em mál landibúnaðarins hafa
ekki náð eyrum vaidhafianma á
þessum vetri. Svar ríkisstjórnar-
inniar tii Stéttars a mbands ims er
Stefán Valgeirsson
dagsett 23. marz, og var alger
synjun. Því var borið við, að ekki
væri tiOL flé afllögu í ríkissjóði til
að verða við óskum bænda. Felst
eiklki í þessu svari ríkisstjiórnar-
iniriar, að hún líti á landbúnað-
inm sem eins komar anmars eða
þriðjia fiofcks atvimmuveg, sem
efcki þurfi að líta til með, nema
fé sé aflögu í ríkiskassanum frá
annarri eyðslu eða þörfum an.narra
atvinnuvega. Þetta er sá skilning-
ur, sem mætir bænduim, þegar fjöl
margir þeirra eru komnir í
greiðsluþrot og sjá enga leið til
að fá áburð, en ekki er laingt
í endalok búskapar hjá þeim,
sem ekki tekst að bera á tún
sóin. Þegar hér var komið, sikrif-
aði stjórn Stéttarsamibamds bænda
þingfliokkiumum bréf oig óskaði eft
ir, að þeir reyndu í sameiningu
að fiininia lausm á erfiiðleikum land
búmaðarims, en þessu höfmuðu
stjiór.narfliofckarnir, em Framsókm-
’affllokfcurinn og Alþýðuband'alag-
ið tj'áðu sig reiðuibúim að taka
þátt í siíkum viðræðum.
Nýtt innvigtunargjald
i Þar sem sýmt er, að á útfilutn
j ingssj'óðinn mum vanta yfir 80
i mill(jiónir á þessu ári, miðað við
eðílilegar birgðir i landinu í lok
verðiagsársns, hefur Fi'amleiðslu-
ráð hæfckað verðjiöfmumargjiald á
kjöt upp í 3,60 á kg. á innlagt
I dilkakjöt á síðasta hausti, og í
j 28 aura á mjólk frá 1. janúar
I s.l. að tel'ja. Það liggur því á borð-
inu, að bændiur ná ekki( grumd-
vallarverði á þessu árL
Þó að veráþemslam og reksitrar
ffliárslkortur sé höfuðástæðan fiyr-
ir vandrœðum landbúnaðarins, hef
ur eimmág orðið verðfall á útfilutt-
um landibúnaðarvörum t.d. á gær-
um fast að hetaiing og á ull enn
meira og á* sama tfma höfum við
misst okkar bezta kjötmarkað.
Með þetta allt í huga hafa Fram
sókmarmenm lagt firam í efri deE'd
firumvarip, sem felur það í sér að
draga ögn úr erfiiðHeikum bæmda
mú.
Stefná Framsóknar-
manna.
Þegar Framsóknarfiloklkurimin
hafiði úrslitaáhrif á þessi mál, voru
vextir af stofmilánum helmingi
lægri. en nú, lánstíminm lengri og
lámin hlutfalslega hærri. Þá var
emginm stofínlániasjióðsskattur, eng
ir veitu- eða söluskattar á land-
búmaðarvörum. Og þá var höfuð
stefinan sú, að halda niðri verði
á rekstrarvörum lanidbúniaðariins,
og stuðia að aukinni ræktun og
hagikvæmari rekstri með beimum
framlögum. Og þetta er einm.ig sú
stefna, sem alter niágranmaþjóðir
ofckar fylgjia í landbúnaðarmálum,
því að landibúnaðarvörur eru mjög
stór hluti af allri verztain ataienn
inigs, og verð þeirra hefiur því
mikil áhrif á kaupfcröfur neytend-
anma og þar af leiðandi á fram-
leiðsiluikostnað í viðkomandi landi.
Lamdibúnað'Ur nágranmaþjóðanma
hefur yfirteitt aðgang að mægu
fijiárma'gnd tii langs tíma, með lág
um vöxtum. Bændurnir þar þumfia
ekki að byggja upD staa lánasjóði
sjálfir með sérstökum skatti og
háum vöxtum, eims og islenzkir
bændur eru látnir gera. Og víða
enlemdis er verðlagi á rebstrar-
vörum hald'ið niðri með beinum
niðurgreiðslum, og landbúnaður-
imn að ýmsu öðru Leyti a®stoð-
aður, og þó að verð á framleiðslu
vörum hans sé lágt, hafa bæindur
þess vegn.a víðást hvar sæmileg
fcjör miðað við aðrar stéttir.
Menn ættu að hafa þetta í
huga, þegar þeir bera samam fram
leiðislukositnað hér og erlendis.
Þegar núverandi nífcisstjórn komst
til valda, var stefnumin'i breytt.
j Bændunum var sagt. að þó vext-
j ir hækkuðu og allar rekstrarvör-
j ufj j*a gerfj: þsð ekken til. Þeir
fengju rt!*n ,&ftur ; hækkuðu verði
á afurðunum. Við Framsóknar-
rnenm voruðum viö þessari stefmu-
breytimgu og fórum efcki dult með
það, til hivens hún mundi leiða.
Lærdómsríkur vetur
! Og þessi vetur hefir verið iær-
I d'ómsríkur fyrir íslenzka bændur.
að úr 3,3 miiilj. kr. í 9 miiiij. ifer.
eða um 173%.
Það er fcannski vegna gamalla
tongsla við fij'ármálaráðuneytið —
firá því að óg starfaði þar áður
fyrr — sem ég hef fylgzt dáiítið
með þeirn breytinigum, sem þar
bafa orðið hin sdðari árin. Hlér áð-
ur voru störfdm umnim af Hag-
stofiu og efnahagisráðunaut auk
sjáifs ráðuneytisinis. Hagstofan og
ráðuneytið eru enn á sínum stað,
og þess má geta svona í framhjá
hlaupi, að feostnaður við raðu
neytið eitt hefur á undanförnum
4 árum vaxið úr 9 miMj. fcr. í
19 milij. fcr. En á s.L 10 árum
hefur það aufc þess gerzt í fyrsta
lagi að í stað efnahagsráðunauts
er fcomin Efnahagsstofmuin með
margfiöldu starfsliði, í öðru lagi
hefur verið bætt við eftirtöldum
stofinunum og nefndum: Launa
málanefind, talskrárnefind, Hag-
sýslustofnun og Ríkisábyrgðasjóði
og í þriðja lagi að Seðlabankan-
um hefur verið falinn hluti þeirra
verfcefma, sem áður voru unnim í
f j ármálaráðu n eyt inu. .
Þegar svona tefest til hj'á þeirri
stofmun, sem á að hafa eftirlit
og æðstu stjórm á fjármálum þjóð-
arinnar, þá er varla von að aðrir
hafi af miklu að státa.
Pottur brotinn
Mállflutningur stjórnarliða um
peningamálin og útlám Seðlabank
ans er þanmig: 1. Seðlabankinn
hefiur efcfcerf annað fié tdl umráða
en það, sem viðskiptabamkarmr
leggja homum til. 2. Seðlaibank-
irnrn hefiur lánað út 500 millj. k-.
meira en hann hefur fengið frá
viðskiptabönkumum. 3. Sparifjár-
bindingln stendur líka undir
gjialldeyrissjóðnum.
Þetta minmir mig nú á kerl-
inguna, sem átti að hafia brotið
pottimn, sem granmkonan hafði lán
að henni. Bn sú röksemdafærsla
.var einhvern veginm á þessa leið:
í fyrsta lagi fókk ég pottinm ekki
lánaðan, í öðru lagi var b.anm brot-
inm pegar ég fófek hanm
og í briðja lagi var harnm heill
þegar ég skilaði honum.
Þá er mjög reynt að halda því
fram að engir hafi neina stefnu
nernia stjórnarfLokkarnir, rétt
eims og þeir sigldu efitir ákveðnu
striki. Framsóknarmenn hafa svo
oft svarað því, hverju þeir viLja
Nú er afleiðtaigin af viðreisnar-
stefnumnd að fcoma fram, og tóm-
lœti ríkiiS'Stjiórnartaniar fiyrir mái
uim lanidbúnaðarins heflur heidur
eklki leynt sér, þrátt fiyrir prest-
'liega hugvekju séra Gumnans Gísla
sonar bér í gærkveldi. En slíkt
tai dugar bærndum lditið til að
borga m*ð. Það þarf meira tilL
Séra Gi/wmiar sagði, að stafm-
l'ánin vætu hærri nú en á árun-
um 1955—1959. Ef hann miðar
við krónutöiuina er það satt, en
sé miðað við framfcvæmdarmátit
imm, er það alrangt. Hamm átáldi
það rnjög, að því hefði verið haiid-
ið fram, að landbúnaðarráð-
herra sfeorti skilning á málum
bænida. Þetta getur ráðherra með
hjiálp prestsins afisannað í verlkL
Til þess er gott tækifiæri mú.
Einkunn ráðherrans
Nú er einmitt sá tími ársims,
sem ýmsum er gefiið.fyrir firammi
stöðuma á vetrimum, og nú hefur
Búinaðarsamband Suðurlamds gef-
ið lamdibúnaðarráðherranum sina
einkunn. Þar segir meðal ammars,
með Leyfii háttv. fiorseta: „Fund-
urimm sfeorar á ríkisstjórn og Al-
þimgi að endurskoða afstöðu sdna
gagmivairt bæmdastéttinni áður en
algj'ört efmahagslegt hruin fjölda
bæmda er skolið á. Fumidiurimm
átelur alliveig sérstakilega þá áifcvörð
un að neita um niðurgreiðslu. á
áburði.“
Og enmfremur segir í ályfctum
imni: „Fundurimm stoorar á lamd-
búniaðarráðiheiTa, að hiutast til
um það tafarlaust, að Áburðar-
salam í Gufunesi hefiji nú þegar
afgreiðslu á áburði, án sérstakra
'neyðarkijiara um greiðslutpgg-
imigu, Krefist fundurinm þess, að
(samia gre i ðslutryggimg gildi nú
eims og að umdamförnu, og fcelur
allt anmað freblega móðguin við
bændur.“ Og í iok áliyiktana simna
segja þein, eftir að hafia mótmælt
verðlagniingunni í haust: „Telur
fundurinm því siðfierðislega sfcyidiu
hims opimbera að greiða fyrir, að
þessar aðgerðir komi ekki það
hart ndður á bæmdum, að varan-
iegt tó'óm hiljótist af.“
Þetta segja sunnlenzkb bærnd-
ur, og hvað se,gj a þá himir, sem
búa við erm erfiðari skilyrði.
Ég tel að ástandið hjá bæmd
um sé þamnig, að óverjandi sé
með öilu að Alþingi hætti störf-
um, fiyrr en viðunandi lausn er
fiumdim á erfiðleikum stéttarinn-
ar. Ef ekkert er að gert nú þeg-
ar, er ekkert iífclegra en að af
þvi mumdi Mjótast þjóðfélagslegt
slys, sem erfitt gætd reynzt að
bæta fiyrir.
En sinmi bæstvimt rílkiisstjórn
efcki erfiðleikuta lamdbúnaðarims
nú, á eftir það sem á umdiam er
gengið, heiti ég á aMa bændur
í lamdinu að standa saman sem
einn maður, og knýja fram rétt
sinn. Verurn þess minnug, að
blómlegur landbúnaður er bezta
tryiggimg hvers þjóðfélags, þegar
á reynir.
breyta, að ég fer efcki út í þá
sálmía að þessu simnd. Bn vegna
lamgvarandi stjómleysis er nú svo
komið, að engtam veit í dag
hvaða örþrifaráða stjórnim kano
að grípa tdl á morgun, hver
bráðabirgðaráðstöfiunim rekur
aðra, eims og bér hefur lítiJJega
verið rafcið, og er þó fátt eitt tal-
ið.
Hvað er framundan?
Stjórnina skortir fcjiaifc til þess
að takast á við vandamálin — já,
Frambald á bls. 23.