Alþýðublaðið - 16.03.1990, Page 2

2
Föstudagur 16. mars 1990
MÞYÐUBLAPIB
Ármúli 36 Sími 681866
Útgefandi:
Framkvæmdastjóri:
Ritstjórar:
Fréttastjóri:
Auglýsingastjóri:
Dreifingarstjóri:
Setning og umbrot:
Prentun:
Blað hf.
Flákon Hákonarson
Ingólfur Margeirsson
Jón Birgir Pétursson
Hinrik Gunnar Hilmarsson
Sigurður Jónsson
Leturval, Ármúla 36
Blaðaprent hf.
Áskriftarsíminn er 681866
Áskriftargjald 1000 kr. á mánuði innanlands. I lausasölu 75 kr. eintakið.
AFREK
IÐNAÐARRÁÐHERRA
Undirrituð hefur verið sameiginleg yfirlýsing íslands og þriggja
erlendra álfyrirtækja, Alumax frá Bandaríkjunum, Hoogevens Al-
uminium frá Hollandi og Gránges frá Svíþjóð, um ásetning að
Ijúka samningum um byggingu nýs álvers hér á landi. Með undir-
ritun yfirlýsingarinnar er þátttaka Alumax i Atlantal-verkefninu
formlega staðfest. Sú staðfesting er fyrst og fremst afrek Jóns
Sigurðssonar iðnaðarráðherra.
IVIeð undirritun viljayfirlýsingarinnar hefur iðnaðarráðherra
staðfest vilja íslenskra stjórnvalda til þess að stuðla að betri nýt-
ingu innlendra orkulinda með aukinni álframleiðslu á íslandi. Er-
lendu álfyrirtækin þrjú hafa með undirritun sinni staðfest áhuga
sinn að byggja álver á íslandi. Iðnaðarráðherra og Atlantal-aðil-
arnir hafa ennfremur staðfest ásetning sinn að Ijúka samningum
um nýtt álver með um 200 þúsund tonna álframleiðslu á ári er
hefji rekstur sinn árið 1994. Enn er ekki gengið frá eignaraðild
hinna þriggja aðilja innbyrðis, en Ijóst er að sameiginlega munu
þau eiga 80% hlutafjár í hinu nýja álveri eða meira. Ekki hefurenn
verið rætt um neina íslenska eignaraðild að álverinu, enda eðli-
legt að hagur íslendinga af þessu samstarfi felist fyrst og fremst
í öflugra atvinnulífi sem nýtt álver felur í sér svo og hagnaði af
orkusölu og betri nýtingu innlendra orkulinda. íslendingar eiga
ekki að taka þátt í þeirri áhættu sem sala á áli á heimsmarkaði
hefur í för með sér, heldur láta það erlendum samstarfsaðilum
eftir.
Yfirlýsingin staðfestir ennfremur að gera þurfi ýmsa samninga
á grundvelli heimildarlaga um nýtt álver. Þannig þarf að gera að-
alsarnning milli íslensku ríkisstjórnarinnar og Atlantal-hópsins
þar sem meðal annars verður fjallað um skattamál og úrlausn
ágreiningsefna. Gera þarf orkusölusamning við Landsvirkjun.
Gera þarf lóðar- og hafnarsamning við hlutaðeigandi sveitarfélag
og samkomulag varðandi umhverfismál en iðnaðarráðherra
hefur nýlega skipað sérstakan starfshóp til að verða sér til ráðu-
neytis um mengunarvarnir. Einnig þarf að gera samkomulag milli
Atlantal-aðilanna um eignarhald, rekstur og fjármögnun álvers-
ins. Með yfirlýsingunni er staðfest að ákvörðun um staðsetningu
álsversins sé tekin fyrir lok maí 1990. Stefnt er að því að Ijúka öll-
um samningum fyrir 20. september í ár. Iðnaðarráðherra mun
leggja fyrir Alþingi frumvarp til heimildarlaga í október næst-
komandi með það að markmiði að afla samþykkis Alþingis fyrir
árslok 1990. Það er því afar mikilvægt að Alþingi samþykki frum-
varp til heimildarlaga um þetta veigamikla verkefni.
IVIeð undirritun ofangreindrar viljayfirlýsingar hefur verið stigið
stórt skref í átt að því að gera nýtt álver á íslandi að veruleika. Jón
Sigurðsson iðnaðarráðherra hefur hér lyft grettistaki. Með ör-
uggri og skipulagðri vinnu hefur Jóni Sigurðssyni ráðherra tekist
það sem öllum öðrum iðnaðarráðherrum hefur mistekist frá því
að álverið í Straumsvík var reist á sjöunda áratugnum; að leggja
grunninn að áframhaldandi nýtingu innlendra orkulinda með
aukinni stóriðju á íslandi, og stuðla þar með að framförum í at-
vinnulífi og meira jafnvægi í efnahagslífi. Alþýðuflokkurinn hefur
ávallt barist fyrir uppstokkun atvinnulífsins og fjölbreyttari lífsaf-
komu á Islandi, og því ætíð verið hlynntur skynsamlegri nýtingu
á orkulindum landsins. Jóni Sigurðssyni ráðherra Alþýðuflokks-
ins hefur nú tekist að rjúfa hinn lokaða hring íslenska atvinnulífs-
ins og færa ísland nær margbreytileik erlendra framleiðslugreina.
Eðlilegt er að sveitarfélög takist á um staðsetningu hins fyrirhug-
aða álvers. En að sjálfsögðu er álverið nýja miklu stærra mál en
nær til hagsmuna einstakra sveitarfélaga. Hér eru á ferðinni þjóð-
arhagsmunir; sannkallað framfaramál fyrir alla íslendinga. Það er
því nauðsynlegt að allir leggist á eitt svo iðnaðarráðherra megi
Ijúka þessu mikla hagsmunamáli fyrir þjóð og land á sem hag-
kvæmastan hátt.
ÖNNUR SJÓNARMIÐ
MORGLINBLAÐIÐ birti bráð-
fyndna grein í síðasta sunnudags-
blaði um leiðtogafundinn í Reykja-
vík 1986. Greinin er eftir ensku-
kennarann Róbert Berman sem
starfað hefur hér á íslandi. Róbert
var kippt sem vikapilti inn í frétta-
hirð CBS-sjónvarpsstöðvarinnar í
Reykjavík og lýsingar hans á því
sem gerðist bak við tjöldin eru
óborganlegar. Hann lýsir græðgi ís-
lendinga sem vildu gerast milljóna-
mæringar á einni nóttu og græðgi
bandarísku fréttamannanna sem
höfðu greinilega aldrei komist í jafn
feita gestrisni og á íslandi. Frétta-
mennirnir röðuðu ókeypis í sig
endalausum kræsingum í fréttamið-
stöðinni og veltu sér upp úr alls-
nægtum landsmanna. Bandarísku
fréttamennirnir lágu í ókeypis sím-
tölum heim til sín allan sólarhring-
inn og Islendingarnir voru engir eft-
irbátar þeirra í þeim efnum. Símar,
tæki og tól hurfu að loknum leið-
togafundinum og segir enskukenn-
arinn að íslendingarnir sem kipptu
þessum græjum með sér hafi greini-
lega haldið að tækjanna yrði aldrei
saknað.
MATTHÍAS Á. Mathiesen sem var
utanríkisráðherra íslands á þeim
tíma er leiðtogafundurinn var hald-
inn í Reykjavik, fær þó hlægilegustu
lýsinguna, og reyndar hreint ótrú-
legt að Morgunblaöið, málgagn
sjálfstæöismanna, skuli taka niður
um fyrrum ráðherra Sjálfstæðis-
flokksins með þessum hætti. Það
verður hreinlega að taka hattinn of-
an íyrir blaöamennskulegum sjón-
armiðum blaðsins í þetta sinn.
Róbert Berman enskukennari og
vikapiltur CBS á leiðtogafundinum,
lýsir því að hann hafi verið kallaður
í skyndingu út af fréttastjóra CBS til
að taka viðtal við Matthías utanrík-
isráðherra. Enskukennarinn Róbert
hafði að sjálfsögðu aldrei tekið við-
tal sem fréttamaður á ævi sinni.
Hann fékk nokkrar spurningar í
veganesti og síðan var brunað upp í
utanríkisráöuneyti þar sem Matthí-
as beiö.
Gefum Róbert Berman orðið:
,,Eg brunaði af stað niður í ut-
anríkisráðuneytið í einum af
CBS-leigubílunum og fannst ég
vera orðinn heldur mikilvægur.
Mjög taugaóstyrkur George
Glazer tók á móti mér og hálf ýtti
mér inn til þáverandi utanríkis-
ráðherra, Matthíasar Mathie-
sen, sem virtist enn óhægara en
mér. Hann hafði auðheyrilega
aldrei „brillerað" í ensku í
skóla. Við settumst við kaffi-
drykkju, og reyndum að halda
uppi samræðum á meðan beðið
var eftir að CBS-upptökuhópur-
inn léti sjá sig. Utanríkisráð-
herrann upplýsti mig um að leið-
togafundurinn í Reykjavík væri
árangur áhrifaríks og ógleym-
anlegs málflutnins hans í Sam-
einuðu þjóðunum 22. september
(sem ég man ekki eftir að hafa
heyrt getið). Ekkert bólaði á
upptökumönnunum, og við urð-
um ásáttir um að hefja viðtalið
án þeirra.“
Matthías hefur aldrei verið sakað-
ur um hlédrægni eða hafa verið of
hógvær í að koma sér á framfæri, en
óneitanlega er það nokkuð langt
gengið að fullyrða við bandaríska
sjónvarpsstöð að leiðtogafundurinn
hafi verið haldinn í Reykjavík vegna
áhrifaríks og ógleymanlegs mál-
flutnings hans hjá Sameinuðu þjóö-
unum!!
GAMANIÐ er þó ekki búið. Leik-
maðurinn Berman hafði ekki áttað
sig á því að það er ekki hægt að taka
upp sjónvarpsviðtal ef upptöku-
menn eru ekki mættir á staðinn. Því
þurfti að endurtaka viðtalið eftir aö
tæknimennirnir voru mættir á stað-
inn:
„Upptökuhópurinn mætti eftir
dúk og disk og byrjaði að raða
upp ljósum og prófa tæki, á með-
an ráðherrann varð enn órórri
og sneri sér æ oftar að íslenska
ráðgjafanum til að spyrja hann
hvernig ætti að segja eitt eða
annað á ensku.“
DAGATAL
Saltfisksstrídid
(eöa einstaklingsframtakiö nýtur sín
í lögboönum hagsmunasamtökum)
Stundum komast víðsýnir hægri
menn í voðalegan bobba. Eins og
til dæmis þegar umhyggja þeirra
fyrir frelsi, lýöræöi og óheftum
umsvifum einstaklingsins rekst á
þeirra eigin hagsmuni.
Gott dæmi um þetta er slagur-
inn um flatta fiskinn.
Saltfiskmafían hefur hingað til
starfaö i þeim anda, aö maöur
tryggir ekki eftir á. Maður tryggir
á undan. Sterkustu tryggingarnar
eru svo að sjálfsögöu samtrygg-
ingarnar. Þegar sjálfstæðu einka-
aöilarnir sem elska frelsi einstak-
lingsins, eru orðnir svo uppgefnir
á samkeppninni sem stendur und-
ir öllum framförum og hagvexti í
landinu, að þeir eru aö niðurlotum
komnir, slá þeir sér saman í sam-
tök. Það eru kölluð hagsmuna-
samtök.
Hagsmunasamtök eru meö öör-
um oröum klúbbur víðsýnna ein-
staklinga sem elska einkaframtak-
ið svo mikið aö meðlimir klúbbs-
ins telja því best variö ef sam-
keppninni er kippt úr sambandi.
Þess vegna komast þeir einir í
samtökin sem eru tilbúnir aö viö-
urkenna að einkaframtakiö eigi
að vera í heildarsamtökum. Þeir
sem ekki eru reiðubúnir að kyngja
þessum sannleik og halda aö þeir
séu eitthvert númer og geti náð
hagstæöari samningum eða
mörkuðum erlendis, þeim hinum
sömu er ekki hleypt inn í samtökin
og verða þar af leiðandi að standa
fyrir utan alla hagsmunina sem
samtökin hafa náð undir sig.
Ut á viö hafa þó hinir framtaks-
sömu einstaklingar heildarsam-
takanna ýmsar skýringar á því
hvers vegna samkeppnin er horíin
í hagsmunasamtök.
Menn segja sem svo, að það sé
nauösynlegt að hafa eitthvert
gæðaeftirlit með vörunni sem ver-
ið er að flytja inn eða út.
Það er heldur ekki hægt að láta
írumskóginn vaxa endalaust. Eitt-
hvert kontról veröur aö vera á vit-
leysunni.
Svo segja menn: Það er nóg af
þessari helvít is samkeppni. Þurf-
um viö ekki að keppa við erlenda
aðila um markaði? F.r það ekki
nóg? Þurfum viö líka aö keppa
innbyrðis?
t*etta væri nú gott og blessaö og
eflaust myndi saltfiskmafían, líkt
og landbúnaðarmafían, ullarmafí-
an og oliumafían hafa fengið aö
vera í friöi meö sín hagsmunasam-
tök og lausir við allt þras um sam-
keppni, ef ekki væru öðru hverju
til einhverjir vitleysingjar sem
skilja ekki aö hag einstaklings-
framtaksins er best variö í heildar-
samtökum og pólitískum út- og
innflutningsleyfum.
Það eru nefnilega til menn sem
segja: Viö getum betur. Við treyst-
um okkur til að finna betri mark-
aði. Við treystum okkur til að fá
betra verð fyrir vöruna. Við treyst-
um okkur til aö flytja inn ódýrari
og betri vöru en lögboðnu einok-
unaraðilarnir gera í dag.
Það er sem sagt aldrei almenni-
legur friður fyrir mönnum sem
Matthías var nú vel undirbúinn
enda búinn að heyra allar spurning-
arnar áður. Hann stakk meira segja
gleraugunum í vasann því að sögn
greinarhöfundar vildi ráðherra líta
sem best út í útsendingu í Bandaríkj-
unum!
Áfram heldur lýsing enskukenn-
arans:
„Það kom í Ijós að fyrra viðtalið
hafði verið hernaðarleg mistök
vegna þess að það hafði gert ráð-
herra órólegan og hann tók nú
að æfa svörin við spurningun-
um. Rétt áður en byrjað var að
mynda tilkynnti hann að hann
vildi byrja viðtalið á stuttri yfir-
lýsingu. Tökumaðurinn og
hljóðmaðurinn horfðu hvor á
annan með hryllingi. „Við getum
ekki leyft honum að gera það.
Forðum okkur!“ Ég áttaði mig
fljótlega á því að fréttaviðburður
og undirbúin yfirlýsing stjórn-
málamanns (rétt eins og stílfærð
jóreið) voru ekki undir sama
hatti. Það var eins gott að upp-
tökuhópurinn var vel að sér í
siðferði fréttamennskunnar, því
þar stóðum við ráðherrann báð-
ir á gati.“
RÚSÍNAN í pylsuendanum er þó, að
í Ijós kom að viðtalið hafði verið
sviðsett af fréttastjóra CBS til að
upphefja vin sinn, bandarískan
embættismann sem vann sem ráð-
gjafi í íslenska utanríkisráðuneyt-
inu, í augum íslenska utanríkisráð-
herrans. Vinargreiði með öðrum
orðum. Aðalfréttamenn CBS höfðu
öðrum hnöppum að hneppa en að
taka viðtal við einhvern utanríkis-
ráðherra upp á skeri í Norðurhöf-
um. Og greinilega fór það framhjá
heimspressunni að það var ógleym-
anlegri ræðu Matthías Á. Mathiesen
fyrrum utanríkisráðherra að þakka,
aö Reagan og Gorbatsjov hittust á
leiðtogafundi í Reykjavík.
Kannski að Matthías hafi ekki gert
sig nógu skiljanlegan á enskunni
sinni við heimspressuna.
best
hafa trú á sjálfum sér, í stað þess að
tilbiðja samtökin.
I þeirri stöðu er mjög gott að eiga
aðgang aö pólitíkusum sem skilja
hag heildarinnar og vita aö einka-
framtakinu sé best fyrirkomið í
höndum samtakasinna. Þeir
stjórnmálamenn veita hagsmuna-
samtökunum þá lögvernd sem
þarf. Um þessa nauðsyn eru allir
hægri menn sammála. Nema ein-
staka kjáni sem ekki hefur lært
samtryggingarþuluna og hefur
enn ekki skilið að einstaklings-
framtakiö nýtur sín best þegar
aörir eru ekki að trufla þaö.
En þarna gerast líka mistök.
Eins og þegar manni eins og Jóni
Baldvin er hleypt fyrir einhver
mistök í utanríkisráðuneytið og
fer aö útbýta leyfum til einstak-
linga sem ekki eru í heildarsam-
tökunum.
En það er liægt að þola svona of-
beldi í einhvern tíma. Framtíðin er
mikilvægust. ()g heildarsamtökin
bíöa þolinmóð eins og harölínu-
mennirnir í Kreml. Þaö hlýtur að
koma að því aö Gorbasjov fari á
eftirlaun og Jón Baldvin hætti í ut-
anríkisráðuneytinu.
Þá verður allt eölilegt á nýjan
leik og einstaklingsframtakiö fær
ótruflaö að njóta sín í lögboönum
heildarsatntökum.