Alþýðublaðið - 14.12.1990, Qupperneq 2

2
Föstudagur 14. desember 1990
Fólk
Sigfús og Gisli sýna
Að Kjarvalsstöðum halda tveir
listamenn sýningar á verkum
sínum og standa þær fram til 23.
desember. í vestursal er það Sig-
fús Halldórsson sem heldur sýn-
ingu á málverkum og í austursal
er það Gísli Sigurðsson sem sýn-
ir þar málverk sín. Kjarvalsstaðir
eru opnir daglega frá kl. 11 til 18
og er veitingabúðin opin á sama
tíma.
Aðventusýning List-
málarafélagsins
Listhús ad Vesturgötu 17 hefur
tekið upp þá nýbreytni að halda
sérstaka aðventusýningu, sölu-
sýningu á myndverkum nokk-
urra af þekktustu listmálurum
þjóðarinnar. Málverk er að sjálf-
sögðu hin glæsilegasta jólagjöf,
og verð á þeim er með ýmsu
móti, svo og greiðslukjörin. Þá
færist það í vöxt að fólk gefur
sjálfu sér og heimili sínu failega
mynd í jólagjöf. Þeir sem sýna og
selja í Listhúsi eru engir aukvis-
ar: Björn Birnir, Bragi Ásgeirs-
son, Einar G. Baldvinsson, Elías
B. Halldórsson, Gudmunda
Andrésdóttir, Hafsteinn Aust-
mann, Jóhannes Jóhannesson,
Jóhannes Geir, Kjartan Gudjóns-
son, Kristján Davídsson, Pétur
Már, Helga Magnúsdóttir og
Kristín Geirsdóttir.
Jón N. Pálsson lætur
af störfum
Um síðustu mánaðamót lét af
störfum hjá Flugleiðum sá starfs-
maður sem á lengstan starfsferil
að baki allra núverandi starfs-
manna. Það er Jón N. Pálsson,
yfirskoðunarmaður í Skoðunar-
deild félagsins. Hann hóf störf
hjá Flugfélagi íslands árið 1943
og átti því að baki 47 ára starfs-
aldur. Jón er flugvirki að mennt
og hefur starfað fyrir Flugfélag
Islands og síðan Flugleiðir alla
sína starfsævi. Hann verður nú
að láta af störfum þar sem hann
hefur náð 67 ára aldri.
Horft yfir sviðið
Kunnuglegt andlit blasti við á
áheyrendapöllum Alþingis á
dögunum. Halldór E. Sigurðs-
son, fyrrum þingmaður og ráð-
herra, sat þar einn síns liðs og
hlýddi á ræður þingmanna.
Svipurinn er óræður og ekki
gott að sjá hvort honum líkar
betur eða verr það sem hann
verður vitni að úr stúkusæti sínu
er hann horfir yfir sviðið. A-
mynd: E.Ól.
FRÍTTASK ÝRING
Smábátum hefur fjölgað svo að undanförnu að kvóti þeirra dugar engan veginn fyrir fjármagnskostnaöi af nýjum bátum en nýju bátarnir hafa jafnframt
skert aflaheimildir þeirra eldri.
Sívaxandi gagnrýni á kvótakerfiö í sjávarútvegi:
ÁVÍSUN EN EKKI
ATVINNURÉTTINDI
Eitt helsta deilumál siðari árin hefur verið kvóta-
kerfið i sjávarútvegi. Það er ekki skrýtið að jafn-
mikið hagsmunamál eg stjórn fiskveiða skuli valda
deilum. Allir virðast þó orðnir sammála um það að
stýra verði sókn i fiskstofnana til að koma i veg fyrir
ofveiði. Hins vegar virðist sem efasemdir um ágœti
núverandi kvótakerfis eg þau nýju lög um stjórn
fiskveiða sem taka gildi um áramótin fari vaxandi.
TRYGGVI HARÐARSON SKRIFAR
Mikil og almenn óánægja virðist
t.d. nú með aflakvóta sem settur
hefur verið á smábáta. Mikið
kvótabrask hefur fylgt í kjölfarið
þar sem braskarar virðast of á tíð-
um bera meira úr býtum en þeir
trillukarlar sem stundað hafa sjó-
inn áratugum saman. í mörgum
tilvikum hefur trillukvótinn verið
seldur samstundis og því fundið fé
en ekki atvinnuréttur. En smá-
bátaútgerðin er aðeins brot af
stærra dæmi. Ennþá greinir menn
í grundvallaratriðum um hvernig
fiskveiðum skuli stjórnað. Ljóst er
að núverandi kvótakerfi hefur
fært einstaklingum og fyrirtækj-
um milljarðaverðmæti án þess að
nokkuð hafi komið á móti.
Sameign þjóðarinnar
gfhent til eilifðar__________
Deilt er enn um lykilatriði eins
og hverjir eigi kvótann, fiskinn í
sjónum, og hvernig og hverjum
beri að framselja hann. Þrátt fyrir
að í lögum um st jórn fiskveiða segi
að fiskimiðin séu sameign þjóðar-
innar er það haldlítið ef einstak-
lingar og fyrirtæki fá veiðiréttinn
afhentan til eilífðar fyrir ekki
neitt.
Samkvæmt núverandi kvóta-
kerfi hefur þeim sem stundað hafa
fiskveiðar ákveðin ár verið færður
kvótinn á silfurdiski. Menn sem
ekkert áttu nema verðlausan bát
eða skuldsettan í topp stóðu allt i
einu uppi með milljónir á milli
handanna. Hjá öðrum var kvótinn
eignaaukning að sama skapi. Það
er því ekki óeðlileg krafa þjóðar-
innar að hún geri tilkall til ein-
hvers afgjalds fyrir fiskveiðiréttinn
sem hún samkvæmt lagabókstafn-
um er lögmætur eigandi að.
Þá deila menn um grundvallar-
atriði eins og þau hvort stjórn fisk-
veiða skuli byggjast á markaðsiög-
málum eingöngu, að hluta til eða
alls ekki. Mikið er t.d rætt um
byggðakvóta sem er í raun festing
á kvóta við ákveðin byggðarlög
eða svæði. Sú krafa er sett fram í
krafti byggðastefnu og að tryggja
beri einstökum byggðarlögum
eða héruðum aðgang að fiskveiði-
rétti.
Marlcaðslögmál —____________
tegarinn og trillan_________
Flestir sem tjá sig um þessi mál
tala um nauðsyn þess að gæta beri
að hagkvæmni veiða og vinnslu
við stjórn fiskveiða. Sumir telja að
markaðslögmálin séu best til þess
fallin. Aðrir telja hins vegar að
markaðslögmálin tryggi það ekki
og því beri að vera með ákveðna
pólitíska stýringu á úthlutun veiði-
heimilda eins og til dæmis byggða-
kvóta. Enn aðrir halda því beinlín-
is fram að það eitt og sér að halda
landinu öllu í byggð sé nægileg
ástæða tii að hafna markaðskerf-
inu.
Séu menn hins vegar á annað
borð samþykkir þvi að sækja beri
fiskinn í sjóinn með sem minnst-
um tilkostnaði hlýtur það að vera
eðlilegt að bjóða þá vinnu út.
Þ.e.a.s. þeir sem eru tilbúnir að
borga mest fyrir veiðiréttinn, eða
taka minnst fyrir að sækja fiskinn,
fái það en aðrir sitji heima. Þess
ber þá að gæta að menn verða að
sitja við sama borð. 1 gengum tíð-
ina hefur ríkið verið að styrkja út-
gerðarfyrirtæki með einum eða
öðrum hætfi og með þvi i raun
skekkt samkeppnisgrundvöllinn.
Það væri t.d. fróðlegt að fá úr því
skorið hvort ódýrara sé að sækja
þorsk í sjó á átta tonna trillu eða
300 tonna togara. Sá samanburð-
ur fæst þó varla meðan togaraút-
gerðarfyrirtæki eiga kost á ýmiss
konar opinberri fyrirgreiðslu
meðan trillukarlar eru látnir sigla
sinn sjó. Þess þekkjast t.d. mörg
dæmi að hin stærri útgerðarfyrir-
tæki sem hafa fengið stórfellda
fyrirgreiðsiu frá ríkinu hafi verið
að kaupa upp trillur til þess að ná
til sín kvóta þeirra.
Smábátaeigendur aö
vonum súrir_________________
Með nýjum lögum um stjórn
fiskveiða sem taka gildi um ára-
mótin er í raun verið að eignfæra
kvótann á útgerðaraðila og kol-
festa kvótakerfið. Þessu hafa ýms-
ir mótmælt og þar á meðal sjó-
mannasamtökin. Eins taka gildi
með nýju lögunum ákvæði um að
sveitarfélög hafi forkaupsrétt á
skipi og kvóta standi til að selja
það úr byggðarlaginu. Getur það
orðið til að setja mikla pressu á
einstaka sveitarfélög því þau geta
horft fram á efnahagslegt hrun
hvort sem forkaupsréttar er neytt
eða ekki. Engu að síður er sú
hætta fyrir hendi að sveitarfélag
setji sig á hausinn frekar en að
horfa á eftir hugsanlega öllum sín-
um kvóta burt.
Sú mikla óánægja sem nú hefur
blossað upp í kjölfar þess að smá-
bátum var úthlutað aflamark er að
mörgu leyti skiljanleg. Slík úthlut-
un hlýtur ávallt að orka tvímælis
og getur í ýmsum tilvikum verið
ákaflega ranglát. Hins vegar þýðir
lítið fyrir trillukarla að gráta það
þó þeir selji frá sér kvótann og þar
með lífsviðurværið. Varla myndi
kartöflubændum í Þykkvabænum
detta í hug að selja frá sér útsæðið
nema til þess að bregða búi.
Smábátum hefur fjölgað mjög
að undanförnu og þar með hefur
heildarkvóti þeirra deilst á fleiri
hendur og kemur því minna í hlut
hvers og eins. Það hefur þrengt
mjög að þeim sem ætla sér að lifa
af þessari útgerð meðan aðrir gera
sér peninga úr fiskveiðiréttinum.
Hins vegar er það skiljanlegt að
þeir smábátaeigendur sem áfram
stunda sjóinn fyllist gremju þegar
svo og svo stór hluti sameiginlegs
kvóta smábátanna er seldur nán-
ast áður en honum er úthlutað. í
mörgum tilvikum var verið að
rétta mönnum ávísun upp i hend-
urnar en ekki atvinnuréttindi eins
og ætla mætti.