Alþýðublaðið - 05.05.1990, Blaðsíða 5

Laugardagur 5. maí 1990
VIDHORF
5
Var bylting nauðsyn?
„Spekingurinn Maó Zedong þótti ekki nóg að skerða kjör manna með stórum stökkum, heldur henti hann Kínverj-
um út í hringiöu menningarbyltingarinnar með þeim afleiðingum að efnahagslífið staðnaöi gjörsamlega. En Kin-
verjar lærðu af reynslunni og uppgötvuðu að frelsi er ekki lúxus heldur efnahagsleg nauösyn," skrifar Stefán
Snævarr m.a. i grein sinni.
Eitt af því sem maður veit, ef
maður er svona bókmennta-
kommi, er að byltingarnar í Kína,
Rússlandi og víðar hafi, þrátt fyrir
sína miklu galla, markað framfara-
spor. „Iðnvæðing" Stalíns á að
hafa bætt kjör alþýðu og Maó Ze-
dong á að hafa fætt og skætt kín-
verskan tötralýð. Skiptir frelsi fá-
tækling nokkru bara ef hann fær
að éta? spyrja kommarnir og telja
sig spaka.
Stór stökk fram og aftur
En staðreyndin er sú að kín-
verskir ráðamenn hafa viður-
kennt að sú efnahagsstefna Maós
sem kennd var við „stóra stökkið"
hafi leitt til hungursneyðar sem
kostaði 10—20 milljónir manna líf-
ið á árunum í kringum 1960. Ég
þekki reyndar Kínverja sem sagði
mér að frændi sinn hefði fallið úr
hor á þessum tímum. En hvað var
svo stóra stökkið? Jú, „stóra stökk-
ið framávið" var ein af þessum
patentlausnum kommúnískra
valdhafa á vandamálum efnahags-
ins. Maó ætlaði að gera Kína að
þróuðu nútímaríki í einum græn-
um með því að skikka alþýðuna til
að grafa áveituskurði og stunda
aðrar stórbrotnar verklegar fram-
kvæmdir. Afleiðingin varð full-
komið efnahagslegt öngþveiti,
sem er fylgifiskur ofskipulagning-
ar, og hungurvofan knúði að dyr-
um. Staðreyndin er sú aö það eru
áhöld um hvort lífskjör alþýðu hafi
skánað meir á Indlandi eða í Kína.
Þeir sérfræðingar, sem verja Kína,
viðurkenna að Indverjar hafi,
gagnstætt Kínverjum, sloppið við
stórfelldan mannfelli á eftirstríðs-
árunum, en hins vegar sé hiö dag-
lega hungur meira á Indlandi en í
Kína.
Spekingnum Maó Zedong þótti
ekki nóg að skerða kjör manna
með stórum stökkum heldur henti
hann Kínverjum út í hringiðu
menningarbyltingarinnar með
þeim afleiðingum að efnahagslífið
staðnaöi gjörsamlega. En Kínverj-
ar lærðu af reynslunni og einn pót-
intátinn austur þar sagði (fyrir
blóðbaðið mikla) að Kínverjar
hefðu uppgötvað að frelsi er ekki
lúxus heldur efnahagsleg nauð-
syn. Og það er lóðið! Vissulega má
öreigann einu gilda hvort hann er
frjáls eða ófrjáls fái hann nóg að
bíta og brenna. En besta leiðin að
því marki er að gera hann frjálsan.
Josef Stalín stórskaddaöi sov-
éskt efnahagslíf með gerræði sínu.
Hann gaf fúskaranum Lysenko
einkarétt á sannleikanum í land-
búnaðarrannsóknum en Lysenko
fór með hreint fleipur og sovéskur
landbúnaður hefur ekki náð sér
enn. Ennfremur þóknaðist alvald-
inum að líta á sjálfstýrifræði (cyb-
ernetics) sem borgaraleg hjáfræði
Stefán Snævarr
með þeim afleiðingum að Sovét-
ríkin eru langt á eftir Vesturlönd-
um í tölvuvæðingu.
Fyrir byltingu voru lönd þau er
lutu Rússakeisara kornforðabúr
Evrópu. En eftir sjötíu ára komma-
veldi verða Sovétmenn að flytja
inn korn í stórum stíl. Um fjórð-
ungur allra vinnufærra Sovét-
manna starfar að landbúnaði, að-
eins 3% Bandaríkjamanna. Samt
er talið að Bandaríkjamenn geti
brauðfætt alla heimsbyggðina,
Sovétmenn ekki einu sinni sjálfa
sig. Og þá verður lítið eftir af
gömlu kommaskoðuninni að
fjöldamorð Stalíns hafi verið sögu-
leg nauðsyn svo kjör alþýðunnar
mættu batna. Samkvæmt sóvésk-
um heimildum lét hann skjóta eða
svelti í hel þrjár milljónir bænda í
þeim fróma tilgangi að koma á
óskilvirkasta landbúnaðarkerfi
sögunnar.
„Hvað er þá orðið okkar starf í
sexhundruð sumur?"
Arðrán og iðnvæðing
Þingmenn á sovéska þinginu
setti hljóða þegar hagfræðingur-
inn Nikolæ Sjmelov lýsti því yfir
að sovésk alþýða byggi við meira
arðrán en Vesturlandabúar. Á
Vesturlöndum er hlutur launa í
þjóðartekjum 70—80%, í Sovét-
ríkjunum aðeins 40%. En hvernig
vikur þessu við? Annar hagfræð-
ingur, Tékkinn Ota Sik, sem var
ráðgjafi Dubceks, Pragvorið góða,
segir að ástæðan fyrir þessu lága
hlutfalli launa sé einfaldlega óskil-
virkni kerfisins. Hver fjárfesting-
arkróna skilar af sér langtum
minni hagnaði en hún myndi gera
í markaðskerfi.
Sik segir ennfremur, að kerfið
hafi náð vissum árangri á upphafs-
skeiði sínu, m.a. vegna þess að
fjöldi manns sem áður unnu ekki,
t.d. munkar og nunnur, hafi veriö
rekin út í atvinnulífið (Frelsisunn-
andinn mikli, Karl Marx, segir í
Kommúnistaávarpinu að það eigi
að vera jöfn vinnuskylda fyrir alla
á upphafsskeiði sósíalismans).
Auk þess segja sumir að þrælkun
milljóna hafi verið nauðsynleg for-
senda þess að hægt væri að hlaða
upp auðmagni til iðnvæðingar.
Én er þá ekki einhvers konar
kúgun forsenda efnalegra fram-
fara í fátækum löndum? En lítum á
Japan. Fyrir 1917 voru lífskjör í
Rússlandi fjórum sinnum betri en
i Japan. Japanir njóta nú margfalt
betri kjara en Sovétmenn, þótt
landi þeirra hafi verið rústað líkt
og Rússland í stríðinu og þótt þeir
eigi bókstaflega engin hráefni.
Sovétríkin væru sennilega komin
á vonarvöl fyrir löngu ef þau væru
ekki auðugasta land veraldar að
náttúrugæðum. Svo misheppnað
er efnahagskerfi þeirra að þrátt
fyrir ofuráherslu á tæknimenntun
hafa mjög fáar byltingakenndar
uppfinningar séð dagsins ljós þar
eystra. Gagnstætt því sem margir
halda sótti Stalín tækni og fjár-
magn til „auðvaldslanda" er hann
hóf iðnvæðingu Sovétríkjanna. Til
dæmis reisti Ford bílaverksmiðju í
borginni Gorkí og fjöldi þýskra
verkfræðinga réðu sig í vinnu hjá
„sólinni miklu". Og alveg fram á
síðustu ár hefur það veriö ein
helsta iðja KGB að stela vestræn-
um uppfinningum eða stæla þær
með einhverjum hætti.
Sumir fræðimenn segja að
mesta framfaraskeið rússneskrar
hagsögu hafi verið tímabilið
1890—1914. Þá var t.d. reist
stærsta verksmiðja í heimi i Pét-
ursborg þar sem 40.000 manns
púluðu, sjálfsagt fyrir lúsarlaun-
um. það fylgir svo sögunni að Len-
ín mátti ekki Ijúka sundur munni
án þess að minnast á þessa verk-
smiðju þegar hann vildi réttlæta
kenningu sína um „misþróun
kapítalismans". (Viss svið rússn-
esks efnahagslífs voru háþróuö,
önnur vanþróuð). Og ef tekið er
tillit til þess að lönd eins og Tævan
og S-Kórea eru komin langleiðina
í raðir þróaðra ríkja meðan Kúba
hjakkar í sama farinu, má stað-
hæfa með góðri samvisku, að bylt-
ing sé engin nauðsyn í þriðja
heiminum. Lífskjör í S-Kóreu eru í
dag næstum eins góð og í Suður-
Evrópu en voru um 1950 svipuð
og í Bangla Desh. Og Tæland
stefnir hraðstíga í sömu átí.
En hvernig er með Kúbu og
Kastró fínakomma? Hefur ekki
fínikomminn stórbætt heilsu-
gæslu og menntun landsmanna.
Jú, vissulega en aðeins vegna þess
að stóri bróðir í Moskvu borgaði
reikninginn. Sovétmenn borga
Kúbumönnum fjórfalt heims-
markaðsverð fyrir sykur og niður-
greiða ofan á þá olíu. Þess utan
hefur Kastró engan einkarétt á út-
rýmingu ólæsis, Tævanbúar út-
rýmdu ólæsi á aldarfjórðungi.
Lokaorð
Bylting var því ekki nauðsyn
nema síður sé. Flest bendir til þess
að markaðskeríi bæti kjör fólks í
fátækum löndum meir en áætlun-
arbúskapur, stór stökk fram og aft-
ur blindgötuna eru engum til
góðs.
Jóna Osk Guðjóns- Valgelrður Guð- Anna Kristin Jó-
dóttir bæjarfulltrúi. mundsdóttir bæjar- hannesdóttir
fulltrúi. kennari.
Brynhildur Skarp- Margrét Pálmars-
héðinsdóttir banka- dóttir rekstrarfull-
starfsmaður. trúi.
Hádegisfundur
Kvenfélag Alþýöuflokksins í Hafnarfirði, heldur fund í veitingahúsinu
A. Hansen, laugardaginn 5. maí nk. kl. 11.00, árdegis.
Kvenframbjóðendur Alþýðuflokksins í Hafnarfirði flytja stutt ávörp.
í boði er léttur hádegisverður, súpa og salat fyrir kr. 570,00.
Allir velkomnir
Stjórnin
Oddgerður Odd-
geirsdóttir íþrótta-
kennari.
Klara S. Sigurðar-
dóttir skrifstofu-
maður.
Kristín List Malm-
berg, nemi i KHÍ.
Guðrún Emilsdóttir Guðríður Elíasdóttir
hjúkrunarfræðingur. form. Verkakvennaf.
Framtiðin.