Alþýðublaðið - 03.01.1991, Blaðsíða 2

2
Fimmtudagur 3. janúar 1991
Nú tekur Björn gleði
sina
Björn bóndi á Löngumýri ætti að
geta tekið aftur gleði sína. Bókin
hans og Gylfa Gröndals, Ég ef lif-
að mér til gamans, náði ekki upp
á efstu hæðir á vinsældalista
bókanna í DVum daginn. Kvaðst
Björn þá una því fremur ijla að
vera ekki í efsta sætinu. Á vin-
sældalista Dags á Akureyri er
bókin hans Björns í efsta sætinu.
Þar koma í næstu sætum Tár,
bros og takkaskór eftir Porgrím
Þráinsson, í þriðja sæti er Bubbi,
í fjórða Kristján og í fimmta
brandarabók Árna Johnsen úr
þinginu.
Bubbi og „gólftusk-
urnar"
Bubbi Morthens fær vægast sagt
vondan dóm fyrir umgengni
sína við kvenkynið í nýútkom-
inni Veru. I augum Bubba eru
konur „hitt" kynið, segir í blað-
inu, hann hrífst af þeim, en ein-
göngu sem kynverum. „Hann
framandgerir konur og líkir
þeim við strengjahijóðfæri. Allt
sem þarf að gera er að finna
strenginn, „stilla hann og spila á
hann". Hann útmálar ást sína til
þeirra með gömlum klisjum og
útjaskaðri goðsögn,” segir m.a. í
ritdómi þeirra Eyrúnar Ingadótt-
ur og Oddnýjar Árnadóttur.
Undir lokin segja þær að virðing
Bubba fyrir kvenfólki sé aðeins í
orði en ekki á borði, því í lífi
hans hafi konur einkum gegnt
því hlutverki að vera gólftuskur.
Að öðru leyti er bókinni hælt
sem skemmtilegri aflestrar.
Bónus er ódýrasta
búðin
Leifur Gudjónsson vakir yfir
verðlaginu á skrifstofu Verðlags-
eftirlits verkalýðsfélaganna,
sem áreiðanlega er stórgóð
stofnun, sem verndar kaupmátt-
inn betur en margt annað.
Leifur segir í viðtali við Frétta-
bréf Starfsmannafélags Reykja-
víkurborgar, að Bónusbúðirnar
séu ódýrastar, en þær dekri
minnst við mannskapinn. Fjarð-
arkaup eru ódýrastur stórmark-
aðanna, en Hagabúðin ódýrust
stærri hverfisverslana. í ljós
kemur hrottalegur verðmunur í
matvörubúðum, — allt að 44%
munur á lægsta og hæsta meðal-
verði. Leifur segir að Bónus sé
um 9% undir meðalverði Fjarð-
arkaupa, — það þýði að við-
skiptavinur sem kaupir fyrir 10
þúsund á viku í Fjarðarkaupum
mundi borga um 47 þúsund
krónum minna á ári í Bónusbúð-
unum.
Jólakortin hans
Ólafs Ragnars
Sigurjón Þ. Arnason formaður
Stúdentaráðs Háskóla íslands
telur að enginn íslendingur hafi
fengið annað eins af hátíða-
kveðjum að þessu sinni og fjár-
málaráðherrann Ólafur Ragnar
Grímsson. Stúdentar við Háskól-
ann sendu hundruð korta þar
sem komið var á framfæri
áhyggjum af afdrifum kennslu
við skólann eftir áramótin. Þar á
eftir að leysa deilu stundakenn-
ara og yfirvalda áður en vor-
misseri getur hafist.
Náttúrulif á sýningu
Svala Sigurleifsdóttir sýnir
svart/hvítar ljósmyndir, náttúru-
lífsmyndir og styttur hjá Sævari
Karli í Bankastræti um þessar
mundir. Þessi mynd er ein þeirra
sem þar er sýnd, — og minnir
óneitanlega á að nú er fuli þörf á
að gefa öndum, svönum, dúfum
og öðrum góðum fuglum sem
búa við matarskort í vetrarkuld-
anum.
■ FRtTTABK ÝMING
Sambandið i
Skipadeildin heitir nú SAMSKIP hf. eins og gat að líta á þessari bifreið sem stóð fyrir utan Sambandshúsið á
Kirkjusandi í gær. Rekstur Sambandsfyrirtækjanna er nú kominn í hlutafélagaform en Sambandið á stærstan
hluta nýju hlutafélaganna.
Sambandinu hefur nú
verðið skipt upp og
stofnuð hlutafélög um
þann rekstur sem það
hefur hafft á hendi.
Sambandið heldur þó
ófram að vera til sem
samstarfseining kaup-
fólaganna og á reyndar
að miklum hluta þau
hlutafélög sem stofnuð
hafa verið um þann
rekstur sem var á veg-
um Sambandsins.
Tryggvi Harðarson
skrifar
Margir hafa spurt: Hverjir eiga
Sambandið? Sambandið er eins
konar sjálfseignarstofnun í eigu
kaupfélaganna. Sambandinu er
stjórnað af samvinnuhreyfingunni
sem kýs stjórn Sambandsins og
með því móti stjórna kaupfélögin
Sambandinu án þess að vera lög-
formlegir eigendur þess eða bein-
ir hluthafar. Kaupfélögin eiga þó
stofnframlög sín í Sambandinu en
þau nema samtals aðeins um 100
milljónum króna. Hin ýmsu kaup-
félög eru nú beinir eigendur að
nýju hlutafélögunum auk þess
sem þau eiga í þeim í gegnum
Sambandið. Sambandið er hins
vegar orðið eins konar eignar-
haldsfélag sem fer með eignar-
hluti Sambandsins í hinum ýmsu
fyrirtækjum.
Nýju hlutafélögin sex
Jötunn hf. er hlutaféiag sem
lengi hefur verið í eigu Sambands-
ins. Það var ekki í rekstri á síðasta
ári en hefur nú tekið yfir rekstur
Jötuns — deildar sambandsins.
Hlutafé í upphafi er 140 milljónir
króna og stendur til að auka það í
200 milljónir. Jötunn hf. tók við
innflutningi og sölu á bílum, vél-
um, fóðurvörum, rafeindabúnaði
og fleiru nú um áramótin.
Mikligarður hf. komst í meiri-
hlutaeign Sambandsins á síðasta
ári. Hlutafé í Miklagarði hf. er um
130 milljónir og stendur til að
auka það í 300 milljónir. Frá og
með þessu ári yfirtekur Mikligarð-
ur hf. Verslunardeild Sambands-
ins.
Goði hf. var stofnaður 11. des-
ember sl. og hóf starfsemi sína nú
um áramótin. Hlutafé Goða hf. er
300 milljónir og tekur félagið við
hlutverki Búvörudeildar. Sam-
bandið á 50% hlut í Goða en ýmis
kaupfélög hinn helminginn.
Islenskar sjávarafurðir hf.
taka við hlutverki Sjávarafurðar-
deildar Sambandsins. Hlutafé þess
er 588 milljónir króna og er Sam-
bandið helmingseigandi á móti
framleiðendum sjávarafurða
(landfrystihús og frystiskip), auk
nokkurra kaupfélaga. Fyrirtækið
var stofnað 14. desember sl. og
iróf rekstur nú um áramótin.
íslenskur skinnaidnaður hf.
var stofnað á Akureyri 15. des-
ember sl. og tekur við hlutverki
Skinnadeildar á Akureyri. Hlutafé
í upphafi er 270 milljónir króna.
Stofnfélagar auk Sambandsins eru
20—25 kaupfélög sem eiga fé í
svokölluðum verksmiðjustofn-
sjóði. Starfsemi fyrirtækisins hófst
nú um áramótin.
SAMSKIP hf. tekur yfir starf-
semi Skipadeildar Sambandsins
og er nær alfarið í eigu Sambands-
ins. Hlutafé er 892 milljónir króna.
Hlutafélagið var stofnað 21. des-
ember sl. og hóf það rekstur frá og
með áramótunum.
Sombandlð langstærsti
hluthafinn____________________
Sambandið er langstærsti hlut-
hafinn í hinum nýju hlutafélögum
og á ailt frá helmingi hlutafjár í
þeim upp í það að eiga sum þeirra
nánast 100%. Hér er því fyrst og
fremst verið að breyta um rekstr-
arform auk þess sem fyrirhugað
er að opna fyrirtækin fyrir nýju
hlutafé. Hlutafélagsformið býður
upp á ýmsa fjármögnunarmögu-
leika sem ekki voru til staðar hjá
samvinnufyrirtækjunum áður.
Með því að breyta Sambandinu
í nokkur hlutafélög verður rekstur
hvers og eins þeirra undir sjálf-
stæðri stjórn. Þá er gert ráð fyrir
að nýir hluthafar komi inn í fyrir-
tækin og auki með því eigið fé fyr-
irtækjanna. Forstjóri Sambands-
ins, Guðjón B. Ólafsson, sagði við
Alþýðublaðið að almennt mætti
segja að nýju hlutafélögin byggju
við góða eiginfjár- og greiðslu-
stöðu miðað við sambærileg fyrir-
tæki. Kæmi það meðai annars til
af því að við breytingarnar hefðu
komið fram ýmsar duldar eignir,
bæði í húseignum og skipum, og
stæðu því nýju fyrirtækin bók-
haldslega betur en ársreikningar
Sambandsins höfðu sagt til um.
Þá hafa lánardrottnar Sam-
bandsins lagt blessun sína á þá
gjörbreytingu sem átt hefur sér
stað á rekstrarformi Sambandsfyr-
irtækjanna því annars hefði ekk-
ert getað orðið af umræddum
breytingum.
Nýtt frumvarp um
samvlnnufélög_____________
Nú stendur til að breyta lögum
um samvinnufyrirtæki á Aiþingi
og var lagt fram frumvarp þar um
fyrir jólin af Jóni Sigurðssyni við-
skiptaráðherra. í því er gert ráð
fyrir að hægt verði að gefa út svo-
kölluð „samvinnuhlutabréf" sem
lúta almennum reglum um við-
skiptabréf og geta gengið kaupum
og sölum á markaði. Þeim fylgir
þó ekki atkvæðisréttur en hins
vegar fylgir þeim forgangur til
arðgreiðslna. Gert er ráð fyrir að
þau fái samskonar skattalega
meðferð og hlutabréf.
Með þessum breytingum yrði
um tvenns konar stofnsjóði að
ræða hjá samvinnufyrirtækjum.
Annars vegar A-deild, sem sam-
svarar venjulegum stofnsjóði eins
og nú tíðkast, og hins vegar B-
deild, sem taki til „samvinnuhluta-
bréfanna". Með þeim breytingum
sem felast í frumvarpi viðskipta-
ráðherra er verið að færa sam-
vinnufélög nær hlutafélagsform-
inu.
Hverjir eigq______________
Sambandiö?________________
Eins og fram hefur komið eiga
kaupfélögin Sambandið. Eign
Sambandsins nú að breytingunum
afstöðnum er talin vera yfir 4 millj-
arðar. Hins vegar er bein eign
kaupfélaganna talin vera aðeins
um 100 milljónir, eða nálægt 2,5%
eigna Sambandsins. Það er sá hlut-
ur er nemur stofnframlögum
kaupfélaganna. Því má segja að
Sambandið eigi sig sjálft sem nem-
ur um 97,5%. Á móti koma að
sjálfsögðu skuldir en kaupfélögin
eru ekki ábyrg fyrir skuldum Sam-
bandsins umfram það sem nemur
framlagi þeirra í stofnsjóð. Ein-
hverjar hugmyndir munu vara
uppi um að gefin verði út einhvers
konar jöfnunarhlutabréf í Sam-
bandinu og beinn eignarhlutur
kaupfélaganna með því móti auk-
inn.
Annars er ýmislegt ófrágengið
og óljóst hvernig verður með farið
af þeirri starfsemi sem hefur verið
á hendi Sambandsins. Sambandið
hefur haft á sinni könnu ýmislega
sameiginlega þætti hinna ein-
stöku deilda, eins og fjárhag-, aug-
lýsinga- og hagdeildar auk innra
eftirlits. Væntanlega verður innan
tíðar tekin afstaða til þessara þátta
í rekstri Sambandsins og hvernig
með verður farið í framtíðinni.
Hin nýju hlutafélög munu taka
við öllum skuldbindingum Sam-
bandsins gagnvart starfsfólki fyrir-
tækjanna og greiða áfram í lífeyr-
issjóð samvinnustarfsmanna. Þá
hafa nýju hlutafélögin að sjálf-
sögðu tekið á sig skuldir Sam-
bandsins í hlutfalli við hvað þau yf-
irtóku af eignum þess.