Alþýðublaðið - 30.01.1991, Blaðsíða 2

2
FRtTTASK ÝRING
Miðvikudagur 30. janúar 1991
ingu vega yfir hálendið mætti
með góðu móti komast á milli
landshluta í þægilegum hálfs dags
ferðum.
Fimm tima akstur úr
súldinni ó Suðvestur-
landi i sól i Atlavik
En hvað gætu hálendisvegir þýtt
fyrir allan almenning?
Það tæki höfuðborgarbúa t.d.
aðeins rúma fimm tíma að komast
í sólskinið austur á fjörðum og
menn gætu brugðið sér til Akur-
eyrar á um þrem klukkustundum.
A hálendinu mætti koma upp
þjónustumiðstöðvum og þær
byggingar sem ráðast verður í að
reisa vegna virkjana mætti nýta
sem fjallahótel þegar fram-
kvæmdum er lokið og þannig
mætti lengi telja.
Alþjóðleg miðsteð__________
jarðarbúq
Vegir um hálendid — nýtt og skiluirkt byggöaþróunarmál?
Heimurinn er sífellt að minnka.
Eitt helsta einkenni þeirrar nýju
aldar sem brátt gengur í garð er að
þá muni jarðarbúar lita á sig sem
eina heild, sem eigi sér sameigin-
lega alþjóðlega staði víðs vegar á
jarðarkringlunni. Öll þau skilyrði
sem slíkar alþjóðlegar miðstöðvar
þurfa að uppfylla eru fyrir hendi á
Islandi, landið er eyja, hér býr
hlutlaus þjóð og síðast en ekki síst
er ísland mjög greinilega staðsett
á mörkum Evrópu og N-Ameríku.
Fyrsti hringurinn
sýnir mörk tveggja
tíma aksturs en
hringur 2 sýnir hve
þetta tveggja tíma
aksturssvæði mundi
stækka mikið ef
allar vegabætur
væru framkvæmdar.
Hringur 3 sýnir
síðan fjögurra tíma
fjarlægðarhring
miðað við
hraðbrautir.
Ur súld i Reykjavík í
Atlavíkursól á 5 timum
Allnokkurt vegakerfi uppi i hálendi landsins hef ur
orðið til vegna virkjunarframkvæmda. Enn fleiri
slíkir vegir eru á döfinni, þegar meira verður Virkj-
að. Nú eru uppi áform um að Landsvirkjun og Vega-
gerð rikisins tengist böndum, linuvegirnir svoköll-
uðu verði svo úr garði gerðir að þeir þjóni almennri
þjóðvegaumferð, ekki aðeins dugmiklum f jórhjóla-
drifnum ökutækjum. Svo kann að fara að íslending-
ar eigi eftir að komast um landið akandi á mun
skemmri tima og á þægilegri vegum en nú er. Slikir
vegir gætu orðið til að gera samgöngur milli lands-
hluta ódýrari. Bent er á að núverandi byggðastefna
hafi litlu fengið áorkað um jafnvægi i byggð lands-
ins. Bætt vegakerfi kunni að vera lausnin.
BJÖRN E. HAFBERG SKRIFAR
Svona akstursmáti leggst vonandi af þegar hálendisvegir veröa lagðir.
Meö gerð hálendisvega má
stytta leiöina á milli Reykjavíkur
og Egilsstaða úr 710 km í 460 km,
segir Trausti Valsson i nýútkom-
inni bók sinni „Framtíðarsýn, fs-
land á 21. öld“. Hann bendir líka á
að loftlínan á milli Akraness og
Reykjavíkur sé aðeins 19 km en
vegurinn í dag sé 109, sem þýðir
að krókur á þessari leið sé 90 km.
Menn eru rigbundnir við
aldargamalt________________
byggðamynstur______________
Fyrir stuttu var haldin í Hótel
Reynihlíð við Mývatn ráðstefna
um hálendisvegi og áhrif þeirra,
en þar var bók Trausta kynnt.
Fjöldi framsöguerinda var fluttur
og reifaðar voru margar nýstárleg-
ar hugmyndir.
Trausti sagði í viðtali við Al-
þýðublaðið að landsmenn væru
enn of rígbundnir í það byggöa-
mynstur sem skapaðist í upphafi
aldarinnar. Nauðsynlegt væri að
átta sig á því að fleira en fiskurinn
og orkan væru verðmæti. Trausti
sagði ennfremur að núverandi
byggðastefna hefði ekki náð þeim
árangri að stöðva fólksflóttann. Á
meðan fjármunum væri eytt í ár-
angurslitlar aðgerðir stæði það í
raun i vegi fyrir þróun nýrra hug-
mynda því núverandi byggða-
stefna miðaðist fyrst og fremst viö
að halda byggðamynstrinu
óbreyttu.
„Stærri byggðakjarnar og bætt-
ar samgöngur eru aftur á móti
framtíðin, m.a. til að geta mætt
hinum vaxandi kröfum um aukna
þjónustu í framtíðinni," segir
Trausti Valsson.
Sú sýn er viö okkur blasir í dag
er að fólki haldi áfram að fækka á
landsbyggðinni. Þetta er afleit
framtíðarsýn og nauðsynlegt er
að finna ný ráð. Trausti leggur til
að í stað þess að einblínt sé á að
frysta byggðamynstrið, þurfi að
opna leiðir fyrir þá sem búa á suð-
vesturhorninu til að njóta lands-
ins, og með því verði hægt að
halda uppi nauðsynlegu þjónust-
ustigi þrátt fyrir að hinum upphaf-
legu íbúum fækki.
Tvöföld búseta —
nýjung i byggöaþróun
sem er hafin________________
Án þess að viö höfum tekið eftir
því er nýtt skeið að hefjast í
byggðaþróun landsins, þetta er
hin svokallaöa tvöfalda búseta. Nú
eru þegar orðnir um tíu þúsund
sumarbústaðir í landinu. I dag tak-
markast þessi jákvæða þróun við
þröngan fjarðlægðarhring út frá
höfuðborginni. Trausti bendir á að
landið er í raun ekki stærra en það
að þessi þróun gæti náð yfir mest
allt landið og þar mundu hálendis-
vegir valda hvað mestum þátta-
skilum.
Trausti segir að með gerö há-
lendisvega megi t.d. stytta leiðina
á milli Reykjavíkur og Egilsstaða
úr 710 km í 460, eins og fyrr grein-
ir. Hann segir líka að loftlínan á
milli Akraness og Reykjavíkur sé
aðeins 19 km en vegurinn í dag sé
109 km, sem þýði að krókur á
þessari leið sé 90 km. Trausti
bendir á að landflutningar séu
hagkvæm lausn og með því að
bæta þjóðvegina megi draga úr
ýmsum framkvæmdum við t.d.
við flugvelli og hafnir og þannig
komi til fé sem nota megi í vega-
gerðina.
Landflufningar —__________
mikill sparnaður
Mikil sparnaður getur orðið á
öllum flutningsgjöldum og aukinn
ferðamannastraumur frá höfuð-
borginni getur skapað verulegar
tekjur fyrir sveitarfélög á lands-
byggðinni. Flestir þeir hálendis-
vegir sem Trausti gerir ráð fyrir í
áætlunum sínum tengjast virkjun-
arframkvæmdum en með bættu
skipulagi er hægt að leggja þessa
vegi þannig að þeir verði stofninn
að framtíðarvegakerfi stystu vega-
lengda milli landshluta.
Spurningin í dag snýst fyrst og
fremst um það hvort vegirnir
verði þannig úr garði gerðir að al-
menningur geti nýtt sér þá. í dag
er það svo að aðeins fámennur
hópur manna hefur með góðu
móti möguleika á að njóta þess
sem óbyggðir landsins bjóða upp
á, en með hálendisvegum gæti
það gjörbreyst. Landið okkar er
ekki stærra en svo að með lagn-
Sérstaða hálendisins í miðri eyði-
mörk Islands er ekki slakur kostur
fyrir slíka miðstöð, og ekki er lak-
ara að á 100—150 km hring um-
hverfis landið eru margar af feg-
urstu náttúruperlum Evrópu. En
til að gera slíkan draum að veru-
leika þarf að tengja hálendið með
góðum vegum.
Flakkað milli veðraskila
í erindi Ómars Ragnarsson
fréttamanns á ráðstefnunni er
fjallað um þá möguleika sem
myndast gætu í þjónustu við
ferðamenn og það aukna öryggi
sem skapaðist við að fá hálendis-
vegi lagða. Hann segir að með til-
komu hálendisveganna verði
hægt á skömmum tíma að fara
með ferðamenn á milli svæða og
sem dæmi nefndi hann að það
„tæki það aðeins tvær stundir að
fara með ferðamenn úr rigningu á
Heklusvæðinu norður fyrir veðra-
skil á miðri Sprengisandsleið, eða
fara úr rigningu við Geysi og Gull-
foss norður fyrir veðraskil á miðj-
um Kili.“
Stefna i nýtingu ekki til
Þóroddur F. Þóroddsson, fram-
kvæmdastjóri Náttúruverndar-
ráðs, flutti erindi á ráðstefnunni og
sagði að stefna í nýtingu hálendis-
ins væri ekki til og skipulag því í
ólestri. Þóroddur sagði í samtali
við Alþýðublaðið að brýnt væri að
vinna að heildarskipulagi á nýt-
ingu hálendisins og uú væri unnið
að því að skilgreina betur verksvið
þeirra aðila sem hafa með málið
að gera. Hann sagði áherslu á að
mörkuð stefna þyrfti að liggja fyrir
sem allra fyrst þannig að hægt
yrði að taka tillit til allra sjónar-
miða, þar á meðal náttúruvernd-
ar, áður en einhverjar fram-
kvæmdir hefjast. Þóroddur sagð-
ist eiga von á því að einhverjar
samræmdar niðurstöður gætu leg-
ið fyrir seinna í vetur.