Alþýðublaðið - 11.12.1992, Blaðsíða 5

Föstudagur 11. desember 1992
5
Skipulags- og byggingamál í miðbœ Hafnaifjarðar
Vilium við lifcmdi
miðbæ eða minjasafn?
Tryggvi Harðarson, bœjaifulltrúi í Hafnaifirði, skrifar
Nokkur umræða hefur átt sér stað
um fyrirhugaðar framkvæmdir í
miðbæ Hafnarfjarðar. Eðlilega velt-
ir fólk fyrir sér framkvæmdum sem
eiga sér stað í hjarta bæjarins,
hvernig þær falli að skipulagi,
hvernig útlit þær muni taka á sig og
hvaða tilgangi þær eigi að þjóna.
Saman blandast hagnýtissjónarmið
og fagurfræðileg sjónarmið. Það er í
reynd ósköp eðlilegt og vissulega
hljóta alltaf að vera eitthvað skiptar
skoðanir um byggingarfram-
kvæmdir af því tagi sem nú eru fyr-
irhugaðar í miðbæ Hafnarfjaðar.
Miðbær sé lifandi svæði
Varðandi uppbyggingu nýs miðbæj-
ar í Hanfarfirði hlýtur fyrsta- og grund-
vallarspumingin að vera sú, hvort það
eigi yfírleitt að vera byggja frekar í
miðbæ Hafnarfjarðar. Reyndar hefur
þeirri spumingu verið svarað fyrir
löngu af skipulags- og bæjaryfírvöld-
um í Hafnarfirði. Það hefur lengi legið
fyrir í skipulagi að byggja skuli á þeirri
uppfyllingu sem er neðan húsa við
Strandgötuna, þar sem fjaran var fyrir
allmörgum ámm síðan.
Rökin fyrir því að vera yfirleitt að
byggja í miðbænum eru þau að þar
rýmist sú þjónusta og verslun sem eðli-
legt má teljast að fyrirfinnist í miðbæ,
auk menningar og listalífs. Það er, að
miðbær sé Iifandi svæði þar sem bæjar-
búar komi saman og hittist, hvort held-
ur þeir em í verslunarleiðangri eða að
sækja sér aðra þjónustu eða skemmtan.
Sé slíkur staður ekki til staðar er hætt
við bæjarbúar myndi ekki eðlileg inn-
byrðis tengsl og bærinn verði einskon-
ar svefnbær, eins og það er kallað. Því
virðist það hafa verið mjög ríkjandi í
huga Hafnfirðinga að efla miðbæinn,
enda telja þeir sig búa í alvörubæjarfé-
lagi og sem slíkt á það að hafa öflugan
miðbæ.
Horfið frá því að rústa
gamla bænum
Svo litið sé til fortíðarinnar þá gerði
miðbæjarskipulag frá því á sjöunda
áratugnum ráð fyrir því að öll gömlu
húsinn við Strandgötuna og alveg upp
að Hverfisgötu yrðu rifin og þar
byggðir stórar kassabyggingar. Góðu
heilli var frá því horfið að rústa hin
gömlu, bámjámsklæddu timburhús
sem reist vom þar flest í upphafi þessa
árhundraðs. Þau setja öðm fremur svip
sinn á Hafnarfjörð og óvíða, ef nokkurs
staðar, á landinu er nú að finna jafn
samfellda byggð húsa frá þeim ámm.
Engu að sfður risu nokkur hús eftir
þvf skipulagi sem flestum þykir lítil
prýði af í dag enda breytist smekkur
manna og sjónarmið með tímanum.
Hús í anda þessa kassaskipulags em
t.d. Sparisjóðshúsið, Olivershúsið,
Venusarhúsið og Vitinn. Þau munu
standa sem minnisvarðar um skipulag-
hugsun síns tíma hvort sem mönnum
líkar betur eða verr.
Þegar menn hurfu frá skipulagshug-
myndum sjöunda áratugarins, sem
byggði á niðurrifi gamalla húsa, þurftu
menn að leita nýrra leiða, ætluðu þeir
sér á annað borð að byggja upp miðbæ
sem stæði undir nafni. Það varð úr að
ákveðið var að fylla út í höfnina og
mynda þannig byggingareit neðan
gömlu byggðarinnar, þar sem nú er
Fjarðargata. Þannig var ákveðið að hið
gamla fengi að halda sér, en jafnframt
var ákveðið að veita hinu nýja rými
sem saman myndaði nýjan miðbæ. Ut
frá þvf grundvallaratriði byggir núver-
andi miðbæjarskipulag Hafnarfjarðar.
Horfa skal til framtíðar
Miðbær Hafnarfjarðar er mjög nátt-
úrulega staðsettur þar sem hann er í
dag. Hann liggur við botn fjarðarins og
byggðin umlykur hann á alla vegu,
nema í norðvestur þar sem hafið blasir
við. Það rými sem miðbærinn hefur til
skemmri eða lengri tíma er mjög tak-
markað ef menn vilja leyfa gömlu hús-
unum að standa og jafhframt að fylla
ekki frekar upp í höfnina. Því verða
menn að horfa til framtíðar þegar verið
er að skipuleggja og byggja á svæðinu.
Menn geta að sjálfsögðu gefið sér
mismundandi forsendur þegar þeir
meta hvemig byggð skuli háttað í mið-
bænum. Eru menn að horfa tíu, tuttugu
eða þrjátíu ár fram í tímann eða jafnvel
heila öld eða aldir? Emm menn að
horfa til miðbæjar í bæjarfélagi sem er
með 15-20 þúsund íbúa eða jafnvel 50-
Eðlilegasti hlutur í heimi
að í miðbœ mœtist
gamalt og nýtt,
segir Tryggvi Harðarson
100 þúsund íbúa? Þetta er hlutir sem
fólk verður að hugleiða þegar það mót-
ar hugmyndir sínar um hvemig eigi að
byggja upp miðbæinn og hversu mikið,
stórt og langt upp í loftið sé skynsam-
legt að byggja.
Mitt sjónarmið er að horfa skuli sem
lengst fram í tímann og því á að nýta þá
byggingarreiti sem miðbærinn býður
upp á eins og frekast er kostur, innan
skynsamlegra marka þó. Þannig skal
það gmndvallarsjónarmið ríkja að nýta
hvem fermetra byggingarlands sem
best. Með því móti er næstu kynslóð
eða næstu kynslóðum í Hafnarfirði
gefinn kostur á að bæta hugsanlega
seinna við miðbæ Hafnarfjarðar án
þess að þurfa að rífa niður eldri hús.
Miðbærinn eigi þannig eðlilega þróun-
ar- og útþenslumöguleika innan þess
ramma sem náttúmleg skilyrði setja.
Hverju vilja menn til kosta
fyrir fegurðina
Eitt af því sem sett hefur verið út á
varðandi fyrirhugaðan nýja verslunar-
kjama við Fjarðargötu, er að hann sé of
hár og umfangsmikil og falli ekki að
smágerðri byggð ofan Strandgötu. Það
er ekki rétt því að gamla timburhúsa-
byggðin við Strandgötu, Austurgötu og
Hverfisgötu var höggvin frá höfninni
þegar á fyrri hluta þessara aldar, því
húsin við neðanverða Strandgötuna,
Apótekið, Alþýðuhúsið, Hafnarfjaðra-
bíó heitið, Kaupfélagshúsið og póst-
húsið lokuðu gömlu byggðinni frá
höfninni.
Annað sem ávallt þarf að huga að
við skipulag og hönnun bygginga er
fjármálahliðin. Það er alltaf spursmál
hversu miklu menn vilja til kosta við að
byggja upp, hvort heldur er í almennu
skipulagi eða þegar að byggingu ein-
stakra húsa kemur. Það gagnar lítið að
bjóða upp á skipulag sem er of dýrt og
kallar á það mikinn kostnað að enginn
treystir sér til að byggja eftir því.
Bærinn lagði mikið upp úr útliti
nýrrar byggingar undir tónlistarskóla
og safnaðarheimili, sem er nú að rísa í
miðbæ Hafnarfjarðar, sunnan við
Hafnarfjarðarkirkjuna. Það fór fram
verðlaunasamkeppni um skipulag og
hönnun á því svæði og valin sú teikn-
ing sem fékk 1. verðlaun til að byggja
eftir. Vissulegafylgirþví ákveðin fóm-
arkostnaður, þ.e. að segja að hægt hefði
verið að byggja ódýrari hús undir þá
starfsemi ef ekki hefðu komi til fagur-
fræðileg atriði. Hins vegar er það ávallt
álitamál hversu langt eigi að ganga í
því að verja almannafé til þess að þjóna
fagurfræðilegum sjónarmiðum, sem
geta verið æði misjöfn eins og dæmin
sanna.
Bærinn er ekki að byggja
verslunarkjarna
Það var hins vegar tekin sú ákvörðun
að við byggingu miðbæjarkjama í
Hafnarfirði að bærinn hefði þar ekki
forgöngu um að teikna eða hanna hús,
heldur var lóðin boðin út til byggingar.
Það hafði alla tíð verið reiknað með því
í skipulagi að það þyrfti ef til vill að
sníða það eitthvað að þörfum viðkom-
andi byggingaraðila, og hefur það ver-
ið gert. Bærinn hefur sett fram ákveðn-
ar óskir um hvemig sú bygging korni
til með að líta endanlega út og hvaða
markmiði hún eigi að þjóna, en ekki
sýnt þá forræðishyggju að segja að
svona skuli byggja en ekki hinsegin.
Hlutverk bæjarins hefur því fyrst og
fremst verið það, að sjá til jress að
byggingin uppfyllti þær kröfur sem
skipulag og byggingareglugerðir setja
slíku húsi.
Það þarf engum að koma á óvart að
sitt sýnist hverjum þegar um er að ræða
skipulag og byggingar á jafn viðkvæm-
um stað eins og hjarta hvers bæjar-
félags hlýtur að vera. Vangaveltur
mega þó aldrei verða til þess að aldrei
verði neitt úr verki. Skipulag í miðbæ
Hafnarfjarðar og sú uppbygging sem
þar er hafin, eða er að hefjast, á sér
langan aðdraganda og sannarlega tíma-
bært að uppbyggingu þar miði þar hratt
og örugglega áfram.
Framtíðarsýn unga fólksins
Nýverið var sett upp sýning í Hafn-
arborg á vegum Sparisjóðs Hafnar-
fjarðar þar sem sýndar vom teikningar
eftir gmnnskólanemendur í Hafnar-
firði. Þema elsta aldurhópsins var
Hafnarfjörður í framtíðinni. Það varaf-
ar athyglisvert að sjá hvaða framtíðar-
sýn unglingamir festu á blað en mjög
bar á stómm og reisulegum húsum, svo
ekki sé talað um skýjakljúfa.
Það er nefnilega eðlilegasti hlutur í
heimi að í miðbæ sé að finna stór og
reisuleg hús. Flestir Hafnfirðingar vilja
eflaust að miðbær Hafnarfjarðar geti
verið annað og meira en minnjasafn
um skipulag og byggingarmáta fyrri
hluta 20. aldarinnar, sem í einstaka til-
fellum nær eitthvað lengra aftur í tím-
ann. Það er hins vegar jafn sjálfsagt að
miðbær endurspegli skipulag og bygg-
ingarlag tímanna tvenna og þrenna, og
að þar mætist gamalt og nýtt.
Rétt er í lokin að benda bæjarbúum
og öðmm sem áhuga hafa á þessum
málum að á morgun, laugardag, opnar í
Hafnarborg sýning á fyrirhuguðum
byggingarframkvæmdum í miðbænum
og almennur borgarafundur verður um
þau málefni á nk. miðvikudagskvöld á
sama stað.
myndt: Skipulagshugmvndir um hús í miðbæ Hafnarfjaröar, en athugið að hér er ekki um endanlegar útlitsteikningar að ræða