Alþýðublaðið - 11.05.1993, Blaðsíða 2

2
Föstudagur7. maí 1993
Mlimm
HVERFISGÖTU 8-10 - REYKJAVÍK - SÍMI 625566
Útgefandi: Alprent hf.
Framkvæmdastjóri: Ámundi Ámundason
Ritstjóri: Siguröur Tómas Björgvinsson
Auglýsingastjóri: Ámundi Ámundason
Setning og umbrot: Hermóöur Sigurösson
Prentun: Oddi hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing: 625566
Fax: 629244
Áskriftarverö kr. 1.200 á mánuöi. Verö í lausasölu kr. 90
Fjandmaður reykinga númer eitt - og stærsta dagblað Norðurlanda heiðruð
fyrir baráttuna gegn stœrsta heilsufarsvandamáli nútímamannsins -
REYKINGUM
GUNNAR Á HLÍÐARENDA
VAR EKKIREYKINGAMADUR
-né þekktu þeir tóbak Grettir Asmundsson og Egill sterki á Borg
Afkastamikið þing
Forsætisráðherra frestaði fundum Alþingis aðfaranótt sunnudags, eftir óvenju
langt, stormasamt en afkastamikið þinghald. Einsog menn muna var þing kall-
að saman skömmu eftir mitt sumar, þann 17. ágúst, til að hefja vinnu sína á
samningnum um evrópska efnahagssvæðið. Þegar upp var staðið voru þing-
fundardagar orðnir alls 132, sem er með því allra mesta frá upphafí. Þingfund-
ir urðu alls 177, og til meðferðar í þinginu voru 597 mál. Þar af hlutu 395 þing-
mál afgreiðslu, og tala prentaðra þingskjala varð alls 1298.
Samtals vom lögð fram 216 lagafrumvörp; af þeim voru stjómarfmmvörp 154
og þingmannafmmvörp urðu 62. Af stjómarfmmvörpum vom 97 afgreidd sem
lög frá Alþingi, og 10 ffumvörp þingmanna urðu einnig að lögum, auk þess
sem þremur var vísað til ríkisstjómarinnar. Alls urðu því 107 af 216 fmmvörp-
um þingsins að lögum.
Tillögur til þingsályktunar vora alls 116, þar af 19 frá ríkisstjóminni og 97 frá
einstökum þingmönnum. Af þeim hlutu 33 samþykki Alþingis.
Jafnframt vom bomar fram 246 fyrirspumir, sem allar vom afgreiddar nema 5.
Af þeim vom 146 bomar fram munnlega í hefðbundnum fyrirspumartíma
þingsins, en 104 voru lagðar fram skriflega. Þá bámst þinginu 19 skýrslur frá
ráðhermm, en þar af höfðu þingmenn óskað sérstaklega eftir tveimur þeirra.
Það er athyglisvert, að fyrirspumir þingmanna og óskir um skýrslur setja nú
meiri svip á störf þingsins en áður. Með því er þingið í vaxandi mæli að veita
framkvæmdavaldinu aukið aðhald, og fetar þannig í slóð erlendra þinga, þar
sem sérstakar þingnefndir em gjaman settar á fót til að kafa í einstök mál sem
heyra undir framkvæmdavaldið. Þessi þróun er af hinu góða; það er jákvætt að
efla þau færi sem þingmenn hafa til að rannsaka einstakar aðgerðir ífam-
kvæmdavaldsins, og reisa þannig skorður við því að ráðherrar fari út fyrir þau
mörk, sem þeim em heimil.
Víða erlendis er lögð æ meiri áhersla á rannsóknaþátt þjóðþinganna. Þessi til-
högun setur framkvæmdavaldinu mjög strangt aðhald. Hér á landi em raunar
famar að heyrast raddir um nauðsyn rannsóknamefnda og mun án efa vaxa
þróttur á næstu ámm. Það væri í rökréttu framhaldi af því aukna aðhaldshlut-
verki fyrirspuma og skýrslubeiðna þingmanna til ráðherra, að svigrúm fyrir
slíkar nefhdir yrði á næstu ámm aukið innan vébanda þingsins.
Einsog sést af þessari upptalningu var þing síðasta vetrar með eindæmum af-
kastamikið, þrátt fyrir stormviðri á köflum, einsog eðlilegt er á erfiðleikatím-
um. Þingið samþykkti fjölda mjög merkra laga, sem sum marka tímamót.
Einkum er athyglisvert, hversu mörg þeirra tengdust bættum leikreglum í við-
skiptalífinu.
Þar ber samninginn um evrópska efhahagssvæðið efst, en tollfríðindin, sem
hann færir sjávarútveginum munu skipta sköpum fyrir greinina. Þrír bálkar um
verðbréfaviðskipti urðu að lögum og tímamótandi lög vom sett um viðskipta-
banka og sparisjóði. En einn af hátindunum á þessu sviði vom þó óneitanlega
langþráð samkeppnislög. Með þeim em loksins settar leikreglur í íslensku við-
skiptalífi, sem eiga að hindra að einokun og fákeppni geti skaðað neytendur hér
á landi. Samkeppnislögin er því án efa meðal merkustu lagasetninga þessa
þings.
Jafnframt setti þingið brautryðjandi lög um sameiningu sveitarfélaga, sem sag-
an á eftir að skrá sem kaflaskipti í þróun íslenskra sveitarfélaga. Þá má nefna
mjög þýðingarmikil stjómsýslulög, sem em óumdeilanlega mikil réttarbót fyr-
ir almenning í landinu. Þar em lögfestar réttarreglur í stjómsýslunni, sem hing-
að til hafa verið óskráðar, en styrkja mjög vald umboðsmanns Alþingis til íhlut-
unar fyrir hönd þeirra, sem leita til hans vegna viðskipta sinna við fram-
kvæmdavaldið. Þar er meðal annars kveðið á um vanhæfi fulltrúa fram-
kvæmdavaldsins til að úrskurða um skyldur einstaklinga, ef til staðar em óeðli-
leg vensl eða hagsmunaárekstrar em ljósir. Sömuleiðis er í stjómsýslulögunum
kveðið á um andmælarétt einstaklinga gegn ákvörðunum framkvæmdavalds-
ins, þannig að réttarbótin, sem í lögunum felst, er ótvíræð.
Þingið, sem frestað var í síðustu viku, er því óumdeilanlega eitt hinna afkasta-
mestu í sögunni.
Frá Skúla Johnsen, Gautaborg, föstudag:
Á undanförnum árum hefur ár hvert í
tengslum við samnorrænan Dag heils-
unnar, verið úthlutað sérstökum verð-
launum til þess eða þeirra sem taldir eru
hafa sýnt merkan árangur í verkefnum
sem hefðu þýðingu fyrir árangur í
heilsufarsefnum á Norðurlöndum.
Norræni heilbrigðisfræðaháskólinn
hér í Gautaborg ber ábyrgð á að velja
fyrir hönd norræna ráðherraráðsins þá
aðila sem fá úthlutað verðlaunum ár
hvert.
Islands að góðu getið
Við athöfn hér í gær, flutti formaður
stjómar skólans, Davíð Á. Gunnarsson, for-
stjóri Ríkisspítalanna, ávarp og tilkynnti að
tveir aðilar hefðu verið útnefndir til verð-
launa í þetta sinn.
Það voru Kjell Bjartveit, yfirlæknir við
Heilsuvemdarstofnun Noregs, fyrir baráttu
sína gegn reykingum í Noregi og á alþjóð-
legum vettvangi - og hinsvegar sænska
dagblaðið Dagens Nyheter fyrir baráttu sína
gegn reykingum sem hófst í nóvember síð-
astliðnum.
Báðir verðlaunahafamir héldu ávöip í til-
efni af útnefningunni og var það athyglis-
vert hversu oft Kjell Bartveit nefndi fram-
göngu Islands í baráttu gegn reykingum.
Reykingabaráttan selur blaðið
Fulltrúi Dagens Nyheter lýsti því hvers-
vegna það blað hefði tekið ákvörðun um að
gera baráttu gegn reykingum að forsíðuefni
í nokkra mánuði, en það var talið áhættu-
samt af mörgum þeirra sem stjóma blaðinu.
Útkoman varð hinsvegar sú að sölutölur
hækkuðu og þetta ffamtak reyndist annað af
tveimur efnum sem DN hefur birt frá upp-
hafi, sem hefur vakið önnur eins viðbrögð
hjá lesendunum.
Verðlaunaféð sem skipt var jafnt milli
verðlaunahafa var 300 þúsund íslenskar
krónur. Næsta ár verða verðlaunin 500 þús-
und krónur.
Verslunarmiðstöðvar reyklausar
í ræðu sinni gat Lennart Köhler, rektor
Norræna heilbrigðisfræðaskólans almennt
um skaðsemi reykinga og starf skólans að
rannsóknum, íræðslu og baráttu gegn reyk-
ingum. Fyrir tilstuðlan skólans hefði m.a.
tekist að gera nokkrar verslunarmiðstöðvar
Gautaborgar reyklausar. Gat rektorinn þess
að í ár hefði verið ákveðið að velja verð-
launaathöfninni sérstakan dag, venjan hefði
verið sú að afhenda verðlaunin á heilu-
vemdardegi WHO, alþjóða heilbrigðis-
málastofnunarinnar. f ár væri ennfremur
brugðið frá slagorði þess dags, sem var of-
beldi. Þess í stað væri á þessum degi tekið á
öðm heilbrigðisvandamáli almennings,
tóbaksreykingum.
Ekki reykti Gunnar á Hlíðarenda!
Davíð Á. Gunnarsson hélt ræðu og af-
henti verðlaunin. Hann gat þess að ánægju-
legt hefði verið að koma fljúgandi til Gauta-
borgar í næstum þrjá tíma án þess að reykt
væri um borð. Það væri stór sigur fyrir nor-
ræna heilsuvemd, þegar flug innan Norður-
landa varð reyklaust. Þannig hefði ástandið
ekki alltaf verið.
Vitnaði Davið í gamlar heimildir um
reykingar á íslandi. Fyrstu skráðu heimild-
imar um reykingar em frá 1615 í Reisubók
Jóns Indíafara. Fram til þess tíma vom
reykingar á Islandi óþekktar. „Við
vitum að Haraldur hárfagri, Noregs-
konungur, reykti ekki. Gunnar á
Hlíðarenda vissi ekki hvað reykingar
voru, að ekki sé talað um kempumar
Egil Skallagrímsson og Gretti Ás-
mundsson", sagði Davíð.
Fjandmaður reykinga númer
eitt
Lagði Davíð áherslu á að ástandið
í dag væri á annan og verri veg.
Reykingar væm alþjóðlegt vandamál
og orsök nærri 20 prósenta af dauðs-
föllum í löndum Vestur-Evrópu.
Samkvæmt nýrri norskri Gallup-
könnun hefðu 40% svarað játandi
spumingunni „Kemur það fyrir að þú
reykir?“. Talið er að 33% kvenna í
Noregi reyki daglega og 37% karla
yfir 15 ára aldri. Sagði Davíð greini-
lega við ramman reip að draga í þess-
um efnum í Noregi sem og í öðrum
löndum. Það væri því mikilvægt að
eiga baráttumann eins og Kjell Bjartveit.
Greindi Davíð frá ferli Bjartveits og bar-
áttu hans gegn reykingum. Kjell Bjartveit
útskrifaðist sem læknir 24 ára, og var yngsti
læknir landsins. Árið 1959 varð hann sér-
fræðingur í lungnasjúkdómum. f 35 ár hef-
ur hann barist hatrammlega gegn reyking-
unum, og þess vegna hefur hann hlotið
þann eftirsótta titil að vera kallaður Fjand-
maður reykinganna númer eitt.
Um þátt Dagens Nyheter sagði Davíð
Gunnarsson að hann gæti ekki annað en
dáðst að og þakkað blaðinu fyrir einstakt
fordæmi í læknisfræðilegri blaðamennsku
sem fram hefði komið í raðskrifum blaðsins
um skaðleg áhrif tóbaksreykinga. Slík skrif
væm sjaldséð á íslandi. Sagði Davíð að
með greinaflokknum „Lífið liðast upp í
reyk“ hafi blaðið án efa hjálpað mörgum
sem vilja hætta að reykja, en talið er að 7 af
hveijum 10 sem reykja, vilji hætta. DN væri
stærsta dagblað Norðurlandanna og þekkt
fyrir sterk tök sín á ýmsum vandamálum
þjóðfélagsins. Blaðið hefði hér gert meira í
því skyni að breiða út þekkingu um vanda-
málið reykingar en væri á færi jafnvel hæf-
ustu vísindamanna.
Atburðir dagsins
1812 Forsætisráðhenra Bretlands, Spencer Perceval, 50 ára gamall,
skotinn til bana í neðri deild þingsins af hinum gjaldþrota John Bel-
lingham.
1824 Bretar hertaka Rangoon og nota gufuskip í stríði í fyrsta
skipti.
1858 Minnesota verður 32. íylki Bandaríkjanna.
1900 Jim Jeffries leggur að velli fyrrum heimsmeistara í hnefaleik-
um, James J. Corbett, með vel útilátnu rothöggi, eftir 23 lotur.
1956 Elvis Presley kemst í fyrsta sinn á vinsældalistana vestra með
lagið Heartbreak Hotel, sem allir munu kannast við.
1960 Lengsta farþegaskip heims, SS France, er sjósett í St. Nazare
af sjálfum de Gaulle.
1985 Áhorfendastúkan hjá knattspymufélaginu Bradford City í
norður Englandi verður eldi að bráð, - 40 áhorfendur missa lífið og
170 slasast.
1988 Kim Philby, fyirum leyniþjónustumaður Breta og yfirmaður
hennar, og reyndist síðan vera njósnari Rússa, deyr í útlegðinni í
Sovétríkjunum, 76 ára að aldri.
Afmælisdagar
Irving Berlin, 1888 Fæddur í Rússlandi en varð bandarískur borg-
ari. Samdi ógrynni vinsælla laga fyrir söngleiki og kvikmyndir.
Martha Grayham, 1893 Amerísk dansmey og einhver áhrifamesti
kennari nútímadansins.
Salvador Dali, 1904 Spánskur listmálari sem málaði í súrrealis-
tískum stQ og var ekki síður þekktur fyrir stórmennskubrjálæði en
gæðahandbragð í list sinni.
Phil Silvers, 1912 Amerískur grínisti.
Eric Burdon, 1941 Breskur rokksöngvari sem starfaði með The
Animals áður en hann fór að syngja á eigin spýtur.
LONDON í STRÍÐ-
INU - Þennan dag
árið 1941 varð
Lundúnaborg fyrir
einhverri verstu
árásinni í stríðinu. í
það minnsta 1.400
borgarbúar létu lífið
þegar 550 þýskar
orrustuflugvélar
köstuðu hundruðum
sprengja og meira
en 100 þúsund
íkveikjusprengjum
á borgina. Fram til
þcssa höfðu um 20
þúsund Lundúna-
búar farist í árásum
Þjóðverja og 25 þúsund slasast. Þjóðverjar sögðu þetta hefnd fyrir
árásir breskra flugvéla á þýskar borgir.