Alþýðublaðið - 20.05.1993, Síða 8

8
Fimmtudagur 20. maí 1993
Nýr hugsunarháttur og samstarfí íslenskum iðnaði
Matvælaiðnaður
Sigurður Tómas Björgvinsson skrifar
Hagsmunagæsla og hagsmunatogstreita eru afar
cinkennandi í íslensku atvinnulífi. Menn eru mjög
gjarnir á aö draga sjálfa sig og aðra í dilka og álykta
síðan: Við og þeir höfum andstæða hagsmuni - við
erum í samkeppni og getum því ekki unniö saman.
Þessi hugsunarháttur endurspeglast í þeirri hefð-
bundnu atvinnuvegaskiptingu sem tíðkast hefur hér
á landi á þessari öld. Fyrst kom landbúnaðurinn,
síðan sjávarútvegur og þá iðnaður. Það er óhætt að
segja að þessi skýra afmörkun hafi átt vissan þátt í
þeirri stöðnun sem varð í íslensku atvinnulífí á tíma-
bili.
Nýr hugsunarháttur
Erfiðleikar og samdráttarskeið verða oft til þess að
menn fara að endurskoða, hagræða og huga að nýjung-
um. Þetta á einnig við um aukna samkeppni sem oft á
tíðum er fylgifiskur alþjóðlegra samninga og skuld-
bindinga. Þannig má segja að tslendingar hafi farið að
sjá hlutina í nýju ljósi á síðustu 20 ámm, eða eftir inn-
gönguna í EFTA 1970 og Fríverslunarsamninginn við
EB árið 1972.
Afnám hafta vegna EFTA aðildarinnar tók ekki að
fullu gildi lyrr en 1980, þannig að það er fyrst og fremst
á síðasta áratug sem hinn nýi hugsunarháttur hefur orð-
ið ríkjandi og menn farið að krefjast róttækra breytinga.
Það sem einnig hefur þrýst á breytingar er það sam-
MAGNDÍS ALEXANDERSDÓTTIR VIRKJAR
LÍFSKRAFT SINN í ÞÁGU ANNARRA
Magndis veit aö viðskiptavimr Rafmagnsveitnanna gera krofu um
góöa viðskiptaþjónustu, engu síöur en öruggt rafmagn á hagkvæmu
veröi. Þess vegna hlustar hún eftir þörfum þeirra, sýnir alúö í
mannlegum samskiptum og fylgir úrlausnarefnum vel eftir.
Leitaöu til starfsfólks okkar í viöskiptaþjónustu. Það er reiðubúið að
leysa úr málum þínum, hvort sem um er að ræöa útskýringar,
ráögjöf eða almenna afgreiðslu.
RAFMAGNSVEITUR
RIKISINS
afl
hfandi

dráttarskeið sem hófst árið 1987 og stendur enn.
íslenskir athafnamenn hafa í auknum mæli farið að
gera sér grein fyrir því að samstarf og samruni á ýmsum
sviðum getur verið hagkvæmur og blátt áfram nauðsyn-
legur, ef fyrirtæki eiga að lifa af í markaðskerfi nútím-
ans.
Þetta á til dæmis við um íslenskan matvælaiðnað,
sem er stærsta atvinnugrein okkar íslendinga, ef það
hugtak er skilgreint í víðri merkingu. Árið 1990 störf-
uðu 11.700 manns í matvælaiðnaði hérlendis, eða nær
tíundi hver vinnandi maður. Þar af störfuðu um 7.700 í
fiskiðnaði, en hér skal lögð áhersla á að fiskiðnaður er
líka matvælaiðnaður. Það hefur hins vegar alltof lengi
loðað við okkur að flokka fiskiðnað sem sjávarútveg og
stilla honum upp sem andstöðu við matvælaiðnað, sem
síðan var dreginn í dilk með landbúnaði.
Það að jafnaðarmerki hefur verið sett á milli mat-
vælaframleiðslu og landbúnaðar hefur leitt til þess að
íslenskur matvælaiðnaður hefur fengið á sig fremur nei-
kvæða merkingu, fólk hefur ósjálfrátt farið að hugsa um
niðurgreiðslur og styrki. Þennan merkimiða þarf að
fjarlæga því matvælaiðnaður hér á landi er fullkomlega
samkeppnisfær við það sem gerist á okkar helstu við-
skiptamörkuðum, hvort sem um er að ræða matvæli
framleidd úr sjávarfangi eða landbúnaðarhráefni. ís-
lenskar landbúnaðarvörur eru nú orðnar gæðavömr,
enda hefur mikið þróunar- og markaðsstarf verið unnið
í mjólkuriðnaði og kjötiðnaði.
Fiskur auglýsir hross
Við íslendingar höfum náð góðum árangri í útflutn-
ingi á sjávarafurðum og búum að langri reynslu og
tryggum markaði á þvf sviði. Það hefur m.a. gerst vegna
þess að framsýnir menn sáu að samtakamátturinn var
sterkasta vopnið og því hafa hin stóm útflutningssam-
tök í fiskvinnslu náð miklum árangri. Þessir aðilar hafa
því hálfrar aldar reynslu af samstarfi að hönnun, vöm-
þróun, innkaupum, gæðaeftirliti, markaðssetningu, sölu
og auglýsingum. Með auknum alþjóðlegum samskipt-
um og greiðari samgöngum em stór samtök ekki eins
nauðsynleg, en við búum enn að reynslunni og eigum
að nýta hana á öðrum sviðum.
Gott dæmi um það hvemig sjávarafurðir hafa mtt
veginn fyrir íslenskan landbúnað er útflutningur hrossa-
kjöts til Japans. Þar hefur reynslan af markaðsstarfsemi
SH í Japan auðveldað útflutning á hrossakjöti og nú er
svo komið að eftirspumin er meira en framboðið á þess-
ari vöm.
Það samstarfsform sem í dag hefur reynst hvað best
er stofnun svokallaðra fyrirtækjaneta. Hér er um að
ræða samstarf nokkurra fyrirtækja sem geta verið á
ólíkum sviðum en vinna hvort annað upp með náinni
samvinnu.
Landbúnaður hagnast á EES
Nú er t.d. unnið að því að koma á fót fyrirtækjaneti
sem hefur það að markmiði að tengja saman fyrirtæki
sem hyggjast þróa og selja ný og fullunnin matvæli á
EES-markaðinn sem væntanlega opnast sfðar á þessu
ári. Hugmyndin er að hafin verði framleiðsla á tilbúnum
sjávarréttum, súpum og sósum fyrir veitingahúsamark-
aðinn í Evrópu, sem er mjög stór. Mjög mikið af mjólk-
urdufti og öðrum mjólkurvörum er notað í framleiðslu
sem þessa. Þess vegna er hugmyndin að nýta þá góðu
aðstöðu, tæki og þekkingu sem er til staðar í mjólkur-
samlögum um allt land til þess að hefja þessa fram-
leiðslu. Ef verkefni sem þetta heppnaðist vel þá væri
komið kjörið dæmi um samvinnu sjávarútvegs og land-
búnaðar sem yrði samnefnari fyrir öflugan fslenskan
matvælaiðnað.
En það eru ekki aðeins þessar tvær greinar sem
kæmu að þessu máli, heldur krefst matvælaframleiðsla
þróunar og hönnunar starfs í umbúðaiðnaðinum og hef-
ur í för með sér aukna flutninga fyrir flug- og skipafé-
lög.
Framtíðarsýn
Það er mikilvægt að við einbeitum okkur að því sem
er sameiginlegt í íslenskum matvælaiðnaði, fremur en
því sem sundrar. Við skulum taka tillit til þeirra um-
breytinga sem nú eiga sér stað í hinu alþjóðlega um-
hverfi og nýta þau tækifæri sem nú bjóðast með sókn í
nýja markaði. Það er mikilvægt að hafa það hugfast að
matvælaiðnaður sameinar sjávarútveg og landbúnað og
þessar greinar vega hvor aðra upp. Það verður að gera
átak í öllu rannsóknar- og þróunarstarfi, og þar þarf
einnig að koma til aukin samvinna og sameining. Það
þarf að efla samstarf atvinnulífs og menntastofnana,
þannig að það ýti undir nýsköpun og þróunarstarf.
Verkefni sem ætla má að renni stoðum undir það
samstarf sem hér hefur verið gert að umtalsefni, eru
meðal annars sameining hagsmunasamtaka í íslenskum
iðnaði og samruni lánastofnana og sjóða í öflugan fjár-
festingabanka. Stærsta og jafnframt erfiðasta pólitíska
verkefnið er síðan að sameina landbúnaðar-, sjávarút-
vegs- og iðnaðarráðuneyti í eitt öflugt atvinnumála-
ráðuneyti. Það eitt mun koma í veg fyrir þá hagsmuna-
gæslu og hagsmunaárekstra sem einkennt hafa íslenskt
atvinnulíf alltof lengi. Alþýðuflokkurinn - Jafnaðar-
mannaflokkur íslands er eini stjómmálaflokkurinn sem
sýnt hefur vilja til þess að takast á við þetta verkefni.