Alþýðublaðið - 17.09.1993, Síða 3

Föstudagur 17. september 1993
MALEFNI LEIGJENDA
ALÞÝÐUBLAÐIÐ 3
Unga fólkið er meira áberandi á húsaleigumarkaðnum en fyrr - draumurinn um eigið húsnœði
er fjarlœgari en fyrrum - ungt láglaunafólk á ekki um margt að velja í húsnœðismálum,
segirjón Kjartansson frá Pálmholti, í viðtali við ALÞÝÐUBLAÐIÐ
SVIPT ALLRIOPINBERRIAÐSTOÐ
- á sama tíma og opinbert fé rennur stríðum straumum til íbúðaeigendanna
Það kæmi ekki á óvart þótt allt að því fimmti hluti íbúa
Reykjavíkur séu leigjendur. Þessar tölur eru ekki til í
raun. Húsnæðisnefnd Reykjavíkurborgar á að hafa þær
tiltækar, en hefur ekki sinnt því hlutverki sínu sem
skyldi“, sögðu þeir Jón Kjartansson frá Pálmholti, for-
maður Leigjendasamtakanna, og Pjetur Hafstein Lá-
russon, sem stjórnar Leigumiðlun samtakanna í Al-
þýðuhúsinu að Hverfisgötu 8-10, þegar ALÞÝÐUBLAÐ-
IÐ ræddi við þá um málefni leigjenda á höfúðborgar-
svæðinu.
Einn hópur án aðstoðar
Þessa dagana eru húsaleigubætur svo-
kallaðar heitar í umræðunni. Það er álit
þeirra félaga að brýna nauðsyn beri til að
það fólk sem leita þarf inn á húsaleigumark-
aðinn, fái þann opinbera stuðning sem það
vissulega þarf og á rétt á ekki síður en aðrir
þegnar þjóðfélagsins.
„Yfirleitt er þetta ungt fólk, sem við höf-
um verið að liðsinna, afar fáir eru eldri en
25 ára, sent hingað Ieita. Þetta er ungt lág-
launafólk, sem í rauninni er svipt allri opin-
berri aðstoð í húsnæðismálum. Það er und-
arlegt með tilliti til ástandsins í þjóðfélag-
inu í dag, ef þessi hópur á að sitja eftir án
allrar aðstoðar. Einmitt þama er aðstoðar
þörf', sagði Jón frá Pálmholti. Hann sagði
einnig að húsaleigubætur, svo sjálfsagðar
sem þær væru frá sínum bæjardyrum séð,
yrðu til þess að konta í veg fyrir vanskil
með leigugjöld, sem aukist hafa til muna
upp á síðkastið. Slíkar greiðslur mundu líka
létta undir nteð félagsmálastofnunum um
land allt. Jón sagði að vissulega hefði oft
kveðið rammt að óskilvfsi með leigu-
greiðslur, oft vegna kæmleysis, nú væri
peningaleysið hinsvegar mun meira áber-
andi þegar um slíkar vanefndir væri að
ræða.
Nánast allt fé
rennur til húsbygginga
„Ríkisstjórnin á að standa við loforð sín í
þessurn efnum. Raunar er þetta ekki fyrsta
ríkisstjómin sem lofað hefur húsaleigubót-
um, slík loforð hafa verið svikin áður, en nú
vonum við að slfkt endurtaki sig ekki“,
sagði Jón.
Jón sagði að allir vissu að gífurlega
ntiklu fé er varið til húsbygginga af opin-
bem fé. Allt þetta fé, eða svo gott sent, fer
til íbúðareigenda, nánast ekkert til leigjenda
húsnæðis, nema þá til bygginga á leiguhús-
næði öryrkja, námsmanna og félagsntála-
stofnana. Ekki til einstaklinga, sem þurfa að
berjast áfram á lágum launum og búa við
háa húsaleigu.
Kynslóðabil á
húsnæðismarkaði
Húsaleigumarkaðurinn á höfuðborgar-
svæðinu er stór kaka, og mun stærri en
margir halda. A þennan ntarkað sækir mest
ungt fólk. í Ijós hefur komið að með Olafs-
lögum 1979, þegar verðtrygging var tekin
upp á útlánum lánastofnana, myndaðist gjá
milli tveggja hópa. Þeirra sem höfðu byggt
húsnæði eða keypt fyrir 1980 og hinna sem
þurftu að greiða lán sín til baka ásamt verð-
bótum og vöxtum, hintinháar upphæðir,
meðan að þeir sem höfðu gömlu kjörin,
borguðu nánast ekki neitt af sínunt lánum
vegna stórfelldrar verðbólgu sem nagaði
lánin niður í rótina.
Kynslóðin sem fædd er eftir 1960 er því
áberandi á leigumarkaði, sérstaklega fólk
sem er yngra en 28 ára. Þeir Jón og Pjetur
segja að það sé öllum augljóst að í dag er til
muna erílðara en fyrr fyrir ungt fólk að
koma yfir sig þaki yftr höfuðið. Hugsunar-
háttur þessa fólks hafi breyst. Það aðhyllist
ekki eignarrétt á tbúðarhúsnæði, það hefur í
raun afskrifað slíka drauma. Það kýs al-
mennar leiguíbúðir í vanda sfnum, eða Bú-
setaíbúðir, eigi það ekki kost á leiguíbúðum
hinna ýmsu hópa samféiagsins. Þetta fólk
vonast eftir að fá fbúðir til leigu og njóta ör-
yggis sem leigjendur um langa framtíð. Það
er því miður borin von, eins og leigumark-
aðurinn okkar er í dag. Leiguhúsnæði er af-
ar ótryggt og oftar en ekki er leigutakanum
sagt upp, eða að hann á yfir höfði sér upp-
sögn mánuðum og jafnvel árum santan.
Oftar en ekki eru þeir sem leita til Leigj-
endasamtakanna ungt fólk sem alist hefur
upp í fátækum íjölskyldum, meðal annars í
Breiðholtsblokkunum, sem í eina tíð voru
reistar af Verkamannabústöðunum í
Reykjavík.
„Einmitt þetta fólk sent ekki passar í nein
húsnæðiskerfi, vonast til að fá aðstoð hins
opinbera til að lifa nokkurn veginn mann-
sæmandi lífí. Þetta er fólk sem er svipt allri
opinbeni aðstoð, sem það þó sannarlega
þarfnast", sagði Jón Kjartansson frá Pálm-
holti í samtalinu við Alþýðublaðið.
Vilja búa í
gömlu Reykjavík
Talsverðar breytingar hafa orðið á húsa-
leigumarkaðnum á síðustu árum að sögn
Jóns frá Pálmholti. Hann sagði að árið 1990
hefði ástandið verið með allra versta móti,
og tilgreindi hann tvær ástæður til þess. I
fyrsta lagi var talsverður straumur af fólki
til Reykjavíkur, án efa vegna vona manna
unt nýtt álver á Suðurnesjum, en í öðru lagi
vegna þess að þá voru gjaldþrot eitthvað
urn þúsund hjá íslenskunt heimilum á ári,
sem þýddi ásókn hluta þessa hóps fólks inn
á húsaleigumarkaðinn.
Þetta ástand hefði breyst til batnaðar í
fyrra. Straumur fólks „suður“ hafi rénað, og
gripið var til aðstoðar við fólk í greiðsluerf-
iðleikum. Framboð húsnæðis til leigu jókst
á sama tíma. Ástandið í dag er það að erfitt
reynist oft að útvega leigjendur í húsnæði
sem býðst í úthverfum borgarinnar og í dýr-
ari íbúðimar. Unga fólkið kýs að búa innan
ntarka göntlu Reykjavíkur. Það sparar oft
ferðakostnað og ýmis útgjöld sem em sam-
fara ónýtu samgöngukerfi.
Aukin áhersla
á byggingu leiguíbúða
„Margir halda því fram að húsaleiga á Is-
landi hafi lækkað. Það er ekki allskostar
rétt. Hún hefur í raun hækkað í takt við þá
verðbólgu sem enn eimir eftir af. En það er
líka ljóst að greiðslugeta leigutakanna setur
vissar skorður á markaðnum. Margir hafa
misst atvinnu sína, meðan aðrir hafa misst
yfirvinnu á sínum vinnustað. Þetta setur
strik í reikninginn hjá mörgum. I rauninni
hefur Leigumiðlunin okkar aldrei fyrr haft
annað eins að gera. Hér hafa verið skráðir
allt að 20 einstaklingar á dag, sem em í leit
að íbúðarhúsnæði“, sagði Jón frá Pálmholti.
- En hvað er til ráða?
„Ég tel að með því að leggja aukna
áherslu á byggingu leiguíbúða íyrir al-
menna markaðinn megi spara vemlegt fé í
húsnæðiskerfinu. Með lagabreytingu hefur
það verið fellt út úr lögum um Húsnæðis-
stofnun rikisins að henni beri eingöngu að
Jón frá Pálmhnlti og Pjetur Hafstein Lárusson hafa í mörg hom að líta. Málefni leigjenda cru umsvifamikil starfsemi. Allt að tuttugu ungar mann-
cskjur hafa lcitað til Leigumiðlunar Leigjcndasamtakanna á dag nú í sumar.
- Alþýðublaðsmynd /Einar Ólason

veita aðstoð ungu fólki sem er að eignast
íbúð. Hversvegna skyldi hún ekki stuðla að
byggingu leiguíbúða fyrir hinn almenna
markað? Það væri vissulega skref í rétta átt.
Það má lika alveg hugsa sér að breyta
Verkamannabústöðunum í Breiðholtinu að
hluta til í leiguíbúðir. Það gæti orðið mörg-
um til góðs“.
Öruggog
fagleg þjonusta
Leigumiðlun Leigjendasamtakanna er
undir stjóm Pjeturs Hafstein Lámssonar.
Hann segir að til sín leiti báðir aðilamir,
væntanlegir leigjendur serti og húsnæðis-
eigendur. Þeir síðamefndu yæm greinilega
ánægðir með þjónustuna/ því þeir ættu
langflestir áframhaldandi viðskipti við
Leigumiðlunina. Húseigandi greiðir kostn-
aðinn, 3000 krónur fyrir skráningu og 5000
krónur fyrir úttekt á húsnæði og lögfræði-
lega aðstoð.
„Fyrirframgreiðslur á húsnæði eins og
þær tíðkuðust í eina tíð em nánast úr sög-
unni. Samkvæmt lögum á leigutaki sem
greiðir meira en 3 mánuði fyrirfram rétt á
búsetu í íbúðinni til næstu 12 mánaða.
Efnahagsástæður leigjenda gera það líka
fæstum kleift að greiða ársleigu fyrirfram
eins nú er í pottinn búið“, sagði Pjetur Haf-
stein Lámsson.
Þeir félagar, Jón og Pjetur sögðu að lok-
um að oft undmðust þeir kæmleysi húseig-
enda, sem veldu sér leigjendur af handahófi
eftir auglýsingum í dagblöðum, og lentu
iðulega í vandræðum. Omgga leiðin væri
að sjálfsögðu að láta vana menn hjá Leigu-
miðlun Leigjendasamtakanna útvega ör-
ugga leigjendur og ganga lögformlega frá
öllum hnútum.