Alþýðublaðið - 03.03.1994, Blaðsíða 2

2 ALÞYÐUBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Fimmtudagur 3. mars 1994
miYHBiiin)
HVERFISGÖTU 8-10 - REYKJAVÍK - SÍMI 625566
Útgefandi: Alprent hf.
Framkvæmdastjóri: Ámundi Ámundason
Ritstjóri: Sigurður Tómas Björgvinsson
Auglýsingastjóri: Ámundi Ámundason
Setning og umbrot: Alprent hf.
Prentun: Oddi hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing: 625566
Fax: 629244
Áskriftarverð kr. 1.400 á mánuði. Verð í lausasölu kr. 140
PA.LLBORÐIÐ: Hreinra Hreinsson
AUKIN ÁHERSLA
Á VELFERÐARMÁL
Umhverfi og
náttúruvernd
Forystumenn í stjómmálum eru jafnan ósparir á að gefa dijúgar
yfirlýsingar um hversu mikla áherslu flokkar þeirra leggja á nátt-
úruvemd og umhverfismál. Þessir málaflokkar em í tísku; unga
fólkið í heiminum leggur síaukið vægi á þá, og það er því væn-
legt til atkvæða að tala lofsamlega um blessað umhverfið. En
reynslan sýnir, að eitt er að tala, - en annað að framkvæma.
Núverandi ríkisstjóm er hin fyrsta sem leggur í stefnuskrá sinni
raunverulegt vægi á þessa málaflokka. í Hvítbók stjómarflokk-
anna er umhverfi og náttúm gert hátt undir höfði, og ákveðnum
verkefnum lýst.
A kjörtímabilinu hefur verið unnið að kappi við að uppfylla þær
væntingar, sem stjómin gaf í upphafi ferils síns. Nýlega er lokið
viðamikilli úttekt á fráveitumálum í landinu og að henni lokinni
liggur fyrir, í vandaðri skýrslu frá sérfróðum mönnum, umfang
þess vanda sem við er að glíma. Skýrslan er raunar einnig merk
fyrir þá sök, að í henni er einnig að finna tillögur um hvemig rík-
isstjómin gæti komið að því að aðstoða sveitarfélögin við að
ijármagna geysidýrar úrbætur í fráveitumálum. Samhliða þessu
er svo unnið að því fyrir tilstilli stjómarinnar að styrkja löggjöf-
ina á sviði mengunarvama.
Annað mál, sem hefur verið ofarlega á baugi í umræðu um
bætta umgengni við náttúmna er förgun sorps. Hún hefur verið
vandamál, og víða hafa blasað við opnir öskuhaugar, þar sem
löngu úreltum aðferðum er beitt til að eyða sorpi. En sem betur
ferhafa sveitarfélögin í landinu ekki aðeins sýnt skilning, heldur
tekið fmmkvæði, til að ráða bót á vandanum. Ríkisstjómin hefur
jafnframt komið til aðstoðar með því að standa fyrir úttektum á
ástandi sorpmála í flestum kjördæmum, þar sem í samvinnu við
sveitarfélögin em valdar þær leiðir, sem hentugastar þykja að
mati sérfræðinga til að bæta meðferð og förgun sorps. A næstu
ámm mun sú vinna skila vemlegum árangri, og er raunar gott
dæmi um samstarf rikis og sveitarfélaga.
Sömuleiðis ákvað ríkisstjómin að beita sér fyrir því að auka
endurvinnslu og endumýtingu úrgangs, meðal annars með því að
koma á sérstökum eyðingar- eða skilagjöldum. Afrakstur þeirrar
vinnu er að finna í sérstöku lagafmmvarpi um spilliefni, sem
verður lagt fram á næstunni. Þá skiptir líka máli, að á kjörtíma-
bilinu hefur viðbúnaður til að mæta mengunarslysum verið stór-
aukinn með kaupum á sérstökum búnaði sem staðsettur er við
helstu hafnir landsins. Það tengist ekki síst þeirri miklu áherslu
sem stjómvöld leggja nú á aukið eftirlit með mengun sjávar, en
Islendingar standa nú framarlega í samstarfi þjóða Norðurhjar-
ans um eftirlit með ástandi sjávar og mengunarstigi norður-
skautsins.
Ferðaþjónusta er vaxandi atvinnugrein, en það er eigi að síður
staðreynd, að virk náttúmvemd er undirstaða hennar. Erlendir
ferðamenn koma hingað til lands til að njóta ósnortins víðemis,
sem óvíða er að finna. En líka hér á Islandi eykst samkeppnin um
landið og nýtingu þess. Það er því bæði með hliðsjón af mikil-
vægi ferðaþjónustunnar sem atvinnugreinar en jafnframt af virð-
ingu við náttúmna, sem ríkisstjómin hefur lagt áherslu á að frið-
lýsa fleiri svæði. Að því er unnið hjá Náttúmvemdarráði af
krafti, en auk þess hefur ríkisstjómin sjálf beitt sér sérstaklega á
þessu sviði. Þannig má nefna merkilegt stjómarfrumvarp um
vemd Breiðaíjarðar, sem liggur nú fyrir þinginu, og mun brjóta
blað í sögu náttúruvemdar á Islandi. Sömuleiðis samþykkti rík-
isstjómin að heíja undirbúning að stofnun þjóðgarðs á utanverðu
Snæfellsnesi, sem mikill áhugi hefur verið á um áratuga skeið.
Hvað sem líður þrætum um einstök mál eins og búvömr, þá hef-
ur ríkisstjómin eigi að síður jafnt og þétt unnið að því að hrinda
í framkvæmd markmiðum sínum, - og það gildri ekki síst um
náttúmvemd og umhverfismál.
Þegar horft er til þess
að 60% útgjalda ríkisins
fara í að halda uppi vel-
ferðarkerfinu hefur mér
oft fundist það sorglegt
hversu lítið hefur verið
fjallað um velferðarmál
innan Sambands ungra
jafnaðarmanna. Til að
bæta úr þessu var nú í
haust sett af stað mál-
stofa um velferðarmál
og var markmiðið að
málstofan yrði vettvang-
ur ungra jafnaðarmanna
fyrir umræður um heil-
brigðis- og félagsmál.
Þetta markmið hefur
gengið eftir og þannig
meiri áhersla verið lögð
á velferðarmál en oftast
áður.
Hvatt til
aukinnar áherslu
á forvarnastarf
Á málefnaþingi Sam-
bands ungra jafnaðar-
manna í Keflavík, sem
haldið var 12. febrúar,
var meðal annars sam-
þykkt ályktun þar sem
hvatt er til aukinnar
áherslu á forvamastarf í
sem flestum málaflokk-
um.
Einnig var samþykkt
að marka þyrfti skýrari
fjölskyldustefnu. Ein
leiðin að því markmiði
gæti verið að opna skrif-
stofu sem yrði málsvari
fjölskyldunnar gagnvart
stjómvaldsaðgerðum.
Oftast hefur
orðið minna úr
gjörðum en orðum
Enginn efast um það
hversu mikilvægt það er
að efla forvamir en því
miður hefur oftast minna
orðið úr gjörðum en orð-
um.
Fræðsla er eitt form
forvama og Hklega það
sem mest er notað. Fólk
er frætt um skaðsemi
reykinga og áfengis-
neyslu, fólk er einnig
frætt um hvemig með-
höndla á ungaböm og
svona mætti lengi telja.
Allt þetta starf er
ómetanlegt en betur má
ef duga skal. Þessi
fræðsla er nokkuð sund-
urlaus og er hver að
vinna á afmörkuðu sviði
í sínu homi. Taka þyrfti
upp almennar forvamir
sem hafa það að mark-
miði að hvetja fólk til
HREINN HREINSSON:
„Enginn efast um það
hversu mikilvægt það er að
efla forvarnir en því miður
hefur oftast minna orðið úr
gjörðum en
orðum.
Fræðsla er eitt form
forvarna og líklega það sem
mest er notað. Fólk er frætt
um skaðsemi
reykinga og áfengisneyslu,
fólk er einnig frætt um
hvernig meðhöndla á unga-
börn og svona mætti lengi
telja.
Allt þetta starf er
ómetanlegt en betur má ef
duga skal. Þessi fræðsla er
nokkuð sundurlaus og er
hver að vinna á
afmörkuðu sviði í sínu
horni. Taka þyrfti upp
almennar forvarnir sem
hafa það að markmiði að
hvetja fólk til heilbrigðari
lifnaðarhátta á öllum
sviðum.u
heilbrigðari lifnaðar-
hátta á öllum sviðum.
Fræðsla um
Iífshlaup
einstaklingsins
Leiðin að þessu mark-
miði gæti verið að útbúa
fræðsluefni, sem væri
nokkurs konar fræðsla
um lífshlaup einstak-
lingsins. Þar væri fjallað
um æviskeið einstak-
lingsins og hvað það er
sem brennur helst á hon-
um á hverjum tíma.
Inn í þessu væru hlutir
eins og slysavamir
bama, kynfræðsla ung-
linga, fræðsla um skað-
semi vímuefna, fræðsla
um hjónaband, fræðsla
um líkamlegt ástand
miðaldra fólks, fræðsla
um öldmn og svona
mætti lengi telja.
Áhrifhöfð
á neysluvenjur
og lifnaðarhætti
Forvamir geta Iíka
verið í formi ýmis konar
stjómvaldsaðgerða sem
miða að því að hafa áhrif
á neysluvenjur og lifnað-
arhætti fólks.
Þama er átt við hluti
einsog að hafa lægri tolla
á vömm sem teljast
heilsuræktarvömr eða
hærri tollar á vömm eins
og sælgæti. Annað dæmi
gæti verið að hafa sterkt
áfengi hlutfallslega mik-
ið dýrara en léttvín og
bjór.
Hægt er að tína til
miklu fleiri hluti en aðal-
atriðið er að stjómvöld
geta vel haft það sem út-
gangspunkt að heil-
brigðir lífshættir séu að-
alatriði og mótað að-
gerðir sínar út frá þeim
punkti.
Skýrari stefnu
í málefnum
fjölskyldunnar
Ungir jafnaðarmenn
hvetja til þess að mörkuð
verði skýrari stefna í
málefnum fjölskyldna á
íslandi. Með því að opna
skrifstofu um málefni
ljölskyldna myndi fjöl-
skyldan eignast mál-
svara gagnvart aðgerð-
um stjómvalda.
Málsvara sem þessum
má vel líkja við hags-
munasamtök eins og
bændasamtökin og
verkalýðsfélögin. Þegar
stjómvöld koma fram
með aðgerðir sínar koma
málsvarar ýmissa hópa
fram og segja að þessar
aðgerðir leiði til þessara
og þessara hluta fýrir
þennan og þennan hóp.
Enginn einn málsvari
stendur þó upp og ver
fjölskyldumar í landinu.
Öll tilheymm við þó
fjölskyldum og flestir
em sammála um það að
fjölskyldan er sá bak-
hjarl sem flestir sækja
styrk sinn í.
Hlutverk fjölskyld-
unnar hefur þó sífellt
verið að minnka síðustu
áratugi og er ekki fráleitt
að hugsa sér að hluti
skýringarinnar gæti ver-
ið sá að aðgerðir stjóm-
valda taka sjaldnast mið
af fjölskyldunni sem
heild.
Sterk fjölskylda
er besta forvörnin
fyrir einstaklinga
Allt ber þetta að sama
bmnni því sterk fjöl-
skylda er sú umgjörð
sem líklegust er til þess
að móta sterka og heil-
brigða einstaklinga.
Þá komum við aftur að
forvömum því sterk ljöl-
skylda er sá bakhjarl
sem nauðsynlegur er
þegar fólk stendur
frammi íyrir þeim
mörgu glapstigum sem
verða á leið manns í
gegnum lífið. Sterk (jöl-
skylda er því í raun besta
forvömin og þar með er
fjölskyldustefna um leið
míkilvægasta forvama-
starfið.
Iliifundurer
foneti málstofu
Sambands unga
jafnadarmanna
um velferðarmáj
formaður Félags ungra
jafnaðarmanna í
Kópavogi og starfar
sem félagsráðgjafi
hjá Félagsmálastofnun
Uafnarjjarðar.