Alþýðublaðið - 04.03.1994, Qupperneq 2

2 ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Föstudagur 4. mars 1994
t
LANDB ÚNAÐARBLAÐ
MÞYBUBLiÐIÐ
HVERFISGÖTU 8-10 - REYKJAVÍK - SÍMI 625566
Útgefandi: Alprent hf.
Framkvæmdastjóri: Ámundi Ámundason
Ritstjóri: Sigurður Tómas Björgvinsson
Auglýsingastjóri: Ámundi Ámundason
Setning og umbrot: Alprent hf.
Prentun: Oddi hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing: 625566
Fax: 629244
Áskriftarverð kr. 1.400 á mánuði. Verð í lausasölu kr. 140
Búvörudeilan
A síðastliðnu hausti urðu deilur í kjölfar þeirrar lögmætu
ákvörðunar utanríkisráðherra að heimila innflutning á unn-
inni landbúnaðarvöru um Keflavíkurflugvöll. Varan var
síðan gerð upptæk á afar hæpnum forsendum. Af þessu
spratt óvenjuleg umræða í fjölmiðlum, sem einkenndist af
gífuryrðum í garð utanríkisráðherra, sem var meðal annars
sakaður um að láta ákvarðanir sínar ráðast af geðþótta, - en
ekki lögum. Niðurstaða Hæstaréttar í dómsmálinu sem á
eftir fylgdi var hins vegar fullkominn sigur fyrir utanríkis-
ráðherra: Jón Baldvin Hannibalsson reyndist hafa lögin sín
megin, - túlkun hans á lögunum var að dómi Hæstaréttar
hin eina rétta.
Þrátt fyrir að dómur Hæstaréttar sýndi svart á hvítu, að
lagastoð væri ekki fyrir því að hamla innflutningi vara af
þessu tagi, þá ákvað Alþýðuflokkurinn eigi að síður að
standa við samkomulag sitt við Sjálfstæðisflokkinn frá í
desember, um innflutning á búvörum fram til gildistöku
GATT. I honum fólst tvennt: að landbúnaðarráðherra yrði
heimilað að leggja verðjöfnunargjald á innfluttar búvörur í
samræmi við milliríkjasamninga; en nefnd fímm ráðuneyta
myndi síðan gera tillögur um breytingar á innflutningslög-
gjöfínni í samræmi við skuldbindingar GATT.
s
I kjölfarið var lagt fram stjórnarfrumvarp, sem einhugur
var um í ríkisstjóminni. Það er ástæða til að ítreka, að í
framsögu sinni með frumvarpinu margtók landbúnaðarráð-
herra fram, að frumvarpinu væri ekki ætlað að taka til
GATT. Eigi að síður gerðist það, að formaður landbúnaðar-
nefndar - stjómarliði - hugðist hafa samkomulag flokk-
anna að engu. í meðfömm hans breyttist fmmvarpið veru-
lega, og meðal annars hugðist hann láta það ná til GATT,
auk annarra veigamikilla breytinga sem gerðar vom á
fmmvarpi stjómarinnar. Um þetta hefur deila síðustu daga
staðið. En í raun snérist hún ekki einungis um búvömr,
heldur um það, hvort menn hygðust standa við samkomu-
lag eða ekki.
Lyktir urðu þær, að í veigamiklum atriðum var fallist á að
halda samkomulag flokkanna frá í desember. Sjónarmið
Alþýðuflokksins vom í samræmi við það tekin til greina,
og miklar breytingar gerðar á því frumvarpi, sem formaður
landbúnaðamefndar hafði látið gera. Þær helstu eru þessar:
(1) Sérstakt 50% aukagjald var fellt niður; (2) verðjöfnun á
unnum vömm mun aðeins miðast við hráefnisþáttinn; (3)
verðjöfnunargjöld leggjast einungis á vömr, sem em fram-
leiddar á íslandi; (4) álagning þeirra verður í fullu samræmi
við milliríkjasamninga; (5) hugtakið „tilsvarandi vömr“,
sem mikið var um deilt og hefði fellt aukagjöld á ýmsar
iðnaðarvömr eins og smjörlíki, var fellt niður; (6) síðast en
ekki síst, þá vom gjaldaheimildir upp að GATT- binding-
um felldar niður og komið í veg fyrir gjaldaálagningu upp
fyrir innanlandsverð.
Niðurstaðan er því sú, að samkomulag stjómarflokkanna
stendur óbreytt. Páll Pétursson, þingflokksformaður Fram-
sóknarflokksins, orðar það svo í einu dagblaðanna í gær, að
enn einu sinni hafi Alþýðuflokkurinn kúgað sjálfstæðis-
menn í landbúnaðarmálum. í sama streng hafa talsmenn
annarra flokka úr stjómarandstöðunni talað.
En deilan snérist ekki um það hver sigrar. Hún snérist um
það, að samkomulag sem gert var af heilindum, standist.
Hefði það brugðist, er ekki að efa, að trúnaðarbrestur hefði
orðið í samstarfi flokkanna.
Hvert stefnir í
landbúnaðarmálum?
- eftir JÓN BALDVIN HANNIBALSSON,
utanríkisráðherra og formann Alþýðuflokksins
JÓN BALDVIN:
„Egill bóndi talaði digur-
lega til Alþýðuflokksins og
þóttist hafa öll ráð í sinni
hendi, en bæði var að hann
hafði ósnjalla ráðgjafa sem
og hitt að hann reyndist
þegar á hólminn var komið
ekki vera Egill sterki. Því
fór sem fór. Sannast hér hið
fornkveðna að sér grefur
gröf þótt grafi.“
Á undanfomum vikum
hafa stjómarflokkamir tek-
ist á um lagasmíð sem veit-
ir landbúnaðarráðherra all-
víðtæk völd varðandi inn-
flutning landbúnaðarvara.
Málið snertir nokkur
grundvallaratriði varðandi
framtíðarstefnu Islendinga
í landbúnaðarmálum og
urðu átökin því ef til vill
meiri en efni stóðu til.
Stjómarflokkarnir eru báðir
sammála um að auka frjáls-
ræði í innflutningi landbún-
aðarvara eftir gildistöku
nýs GATT-samnings, en
greinir á um leiðir að því
marki.
Island gerðist aðili að
Hinu almenna samkomu-
lagi um tolla og viðskipti
(GATT) árið 1967, á við-
reisnartímabilinu þegar
stjóm Alþýðuflokks og
Sjálfstæðisflokks höfðu
tekið höndum saman um að
aflétta haftastefnu eftir-
striðsáranna. GATT- samn-
ingurinn veitir íslenskum
útflutningi aðgang að
mörkuðum yfir 100 ríkja á
svokölluðum „bestu-kjör-
um“, sem hefur haft ómet-
anlega þýðingu fyrir þjóð-
arhag. Óhugsandi er með
öllu að Island gerist ekki
aðili að hinum nýja GATT-
samningi, sem verður und-
irritaður í apríl næstkom-
andi, enda myndi Island
annars missa þau kjör, sem
núverandi GATT-samning-
ur veitir. Með nýja GATT-
samningnum verður ekki
lengur heimilt að takmarka
innflutning á landbúnaðar-
vömm, auk þess sem hann
eykur fijálsræði í viðskipt-
um á mörgum öðrum svið-
um.
Eftir að Hagkaupsdóm-
urinn svokallaði féll í janú-
ar síðastliðinn staðfesti
Hæstiréttur það sem ég
hafði haldið fram frá því
síðastliðið sumar, að bú-
vömlögin veittu ekki land-
búnaðarráðherra sjálfstæða
heimild til þess að banna
innflutning á flestum land-
búnaðarvömm. Innflutn-
ingur landbúnaðarvara hef-
ur því að mestu verið fijáls
að lögum ffá því haustið
1992.
Samkomulag
stjórnarflokkanna
I kjölfar þessa dóms varð
að samkomulagi stjómar-
flokkanna að viðhalda
óbreyttu ástandi í innflutn-
ingsmálum þangað til nýi
GATT-samningurinn tæki
gildi, til þess að veita bænd-
um hæfilegan aðlögunar-
frest að samkeppni við inn-
fluttar landbúnaðarvömr.
Jafnframt gerðu stjómar-
flokkamir með sér sam-
komulag um að nefnd
fimm ráðuneyta endurskoði
innflutningslöggjöfina,
meðal annars búvömlög og
tollalög, í tengslum við
nýja GATT-samninginn.
Lóks var ákveðið að land-
búnaðarráðherra fengi
heimildir til þess að leggja
jöfnunargjöld á innfluttar
landbúnaðarvömr, með því
skilyrði að hann myndi
virða samning Islands og
Evrópusambandsins (áður
Evrópubandalagsins) varð-
andi tollfrjálsan innflutning
á grænmeti yfir veturinn,
svo og aðra milliríkjasamn-
inga, sem kveða á um inn-
flutning á framleiðsluvör-
um sem innihalda landbún-
aðarhráefni. Má þar nefna
samning íslands við Evr-
ópubandalagið ffá 1972
sem heimilaði innflutning á
vissum jógúrt-tegundum,
EES-samninginn og frí-
verslunarsamningana við
Israel, Tyrkland, Pólland,
Tékkland, Slóvakíu og
fleiri ríki.
Alþýðuflokkurinn var að
sjálfsögðu mótfallinn því
að flytja slíkt skattlagning-
arvald til landbúnaðarráð-
herra. Slíkar heimildir
hefðu átt að heyra undir
fjármálaráðherra. Niður-
staðan varð hin vegar sú að
þetta skyldi gert, að
minnsta kosti til bráða-
birgða fram að gildistöku
GATT, enda yrðu verðjöfn-
unargjaldaákvarðanir land-
búnaðarráðherra bomar
upp í nefnd fulltrúa þriggja
ráðuneyta og jafnframt
undir ríkisstjóm, ef sam-
komulag næðist ekki.
Brevtingartillögur
Egilsbónda
Breytingartillögur for-
manns landbúnaðamefndar
á frumvarpi ríkisstjómar-
innar umbyltu því við-
kvæma samkomulagi sem
stjómarflokkamir höfðu
gert. Þær miðuðu að því að
festa í sessi verðjöfhunar-
gjaldahugmyndir landbún-
aðarráðherra og auka við
þær þannig að hann hefði
svigrúm til skattlagningar
upp í efstu mörk sem milli-
ríkjasamningar leyfa.
Fjölga varð þeim vömteg-
undum sem landbúnaðar-
ráðherra átti að fá heimildir
til þess að skattleggja, með-
al annars átti hann nú að
geta lagt gjöld á hreinar
iðnaðarvömr, sem keppa
við landbúnaðarvörur, eins
og jurtasmjörlíki.
Hér var bryddað upp á
alveg nýjum vinnubrögð-
um í stjómarsamstarfi.
Samkomulag var virt að
vettugi. Yfirlýsingar flugu
um að líf ríkisstjómarinnar
skipti þennan þingmann
engu. Fengnir vom lög-
fræðingar út í bæ til þess að
gera breytingartillögur fyrir
hann, án þess að þeir væm
látnir kynna sér samkomu-
lag stjómarflokkanna eða
þá milliríkjasamninga sem
málið varðaði. Þingmaður-
inn skyldi ná sínu fram,
hverju sem tautaði og raul-
aði. En hver varð svo niður-
staðan?
vinnsluþáttinn í vömnum.
(6) Gjaldaheimildir land-
búnaðarráðherra vom betur
skilgreindar og afmarkaðar,
tii dæmis var hugtakið
heimsmarkaðsverð sem
verðjöfnunargjöldin miðast
við, betur skilgreind.
(7) Bætt var við öryggis-
ákvæði um þriggja mánaða
frest áður en verðjöfnunar-
gjöldum er breytt, ef í ljós
kemur að innflutningur á
sér stað undir heimsmark-
aðsverðuin. Neytendur
njóta góðs af á meðan.
Samkomulag um
brevtt stjórnar-
frumvarp
Alþýðuflokkurinn
kvaðst reiðubúinn að gera
tæknilegar breytingar á
frumvaipinu, svo framar-
lega sem efnisinnihaldinu
yrði ekki breytt. Að lokinni
yfirferð sérfræðinga þrigg-
ja ráðuneyta var breytingar-
tillögum þingmannsins
breytt í eftirfarandi megin-
atriðum:
(1) Heimildir til álagn-
ingar verðjöfnunargjalda
upp að GATT-hámarkstoll-
um voru felldar niður.
Gjaldaheimildir eins og
þær nú standa ættu ekki að
gera þær innfluttu landbún-
aðarvörur, sem frumvarpið
nær til, dýrari en þær inn-
lendu. GATT-hámarkstoll-
amir hefðu veitt rýmri inn-
flutningsvemd vegna þess
að þeir taka mið af 6-9 ára
gömlum heimsmarkaðs-
verðunt. Sem dæmi má
taka að leggja hefði mátt
tolla allt upp í 719% á sell-
erí, 674% á smjör, 586% á
mjólk, 538% á svínakjöt,
467% á kjúklinga, og 445%
á kartöflur. Þessar tölur
hefðu getað orðið hærri í
vissum tilvikum.
(2) Heimildir til þess að
leggja á sérstakt jöfnunar-
álag, allt að 50%, var fellt
út úr frumvarpinu.
(3) Sá fjöldi vömtegunda
sem landbúnaðarráðherra
má leggja verðjöfnunar-
gjöld á er verulega tak-
markaður frá því sem til-
lögur formanns Iandbúnað-
amefndar gerðu ráð fyrir.
(4) Skýrt er tekið fram að
landbúnaðarráðherra megi
eingöngu leggja gjöld á
vömr og landbúnaðarhrá-
efni sem jafnframt em
framleidd hér á landi. Til-
lögur nefndarformanns
gengu út á að einnig mætti
leggja gjöld á samkeppni-
svömr þeirra, svokallaðar
„tilsvarandi vömr“, jafnvel
þótt þær væru ekki fram-
leiddar hérálandi.
(5) Verðjöfnunargjöld á
unnar landbúnaðarvömr
eða vömr sem innihalda
landbúnaðarhráefni má ein-
göngu leggja á hráefnisþátt
þeirra. Þar með er komið í
veg fyrir álagningu gjalda á
(8) Heimildir landbúnað-
arráðherra voru afmarkaðar
við það sem milliríkja-
samningar heimila.
(9) Landbúnaðarráðherra
verður ekki heimilt að
banna innflulning á vömm
sem hafa verið í frjálsum
innflutningi hingað til. í
upphaflegum tillögum vom
slíkar vömr settar á leyfis-
lista landbúnaðarráðherra
með þeim rökum að það
væri nauðsynlegt til þess að
hann gæti lagt á þau verð-
jöfnunargjöld, að svo miklu
leyti sem milliríkjasamn-
ingar leyfa. Nú er listanum
skipt í tvennt, annars vegar
vömr sem landbúnaðarráð-
herra leyfir innflutning á,
og hins vegar vömr sem
hann má eingöngu leggja
verðjöfnunargjöld á.
Niðurstaða
Eftir að ofangreindar
breytingar höfðu verið
gerðar var fmmvaipið
kontið nokkum veginn í
það horf sem stjómarflokk-
amir höfðu upphaflega náð
samkomulagi um. Við
þessar aðstæður gat Al-
þýðuflokkurinn stutt breyt-
ingamar, enda er áfram
stefnt að því að nefnd full-
trúa fintm ráðuneyta vinni
að endurskoðun innflutn-
ingslöggjafarinnar eftir til-
komu nýs GATT-samn-
ings.
Þótt landbúnaðarráð-
herra hafi fengið allvíðtæk-
ar heimildir til álagningar
verðjöfnunargjalda á land-
búnaðarvömr, þá er enn eft-
ir að móta stefnu um það að
hve miklu leyti þær heim-
ildir verði nýttar. Enda er
það sjálfsögð krafa af hálfu
framleiðenda að stjómvöld
kynni það með góðum fyr-
irvara hvaða innflutnings-
vemd þeir komi til með að
njóta í upphafi og hvemig
hún muni rninnka á næstu
ámm.
Egill bóndi talaði digur-
lega til Alþýðuflokksins og
þóttist hafa öll ráð í sinni
hendi, en bæði var að hann
hafði ósnjalla ráðgjafa sem
og hitt að hann reyndist
þegar á hólminn var komið
ekki vera Egill sterki. Því
fór sem fór. Sannast hér hið
fomkveðna að sér grefur
gröf þótt grafi.
F