Alþýðublaðið - 10.05.1994, Síða 3

Þriðjudagm^l 0. maf 1994
VIÐTA.LIÐ
ALÞÝÐUBLAÐIÐ 3 (a)
Markviss stefiia
í startsmenntun
- er eitt af brýnustu viðfangsefnum okkar, segir
BJÖRN GRÉTAR SVEINSSON, formaður
*
Verkamannasambands Lslands.
Nú eru 30 ár liðin frá stofnun sambandsins
„AUÐVITAÐ eru það at-
vinnumálin sem allt snýst
um en fyrir utan þau er mér
efst í huga á þessum tíma-
mótum að mótuð verði
markviss starfsmenntunar-
stefna og hún tengd al-
menna skólakerfinu. Það er
verið að vinna að undirbún-
ingi þessara mála hjá okkur
í samvinnu við aðra. Fram-
tíðin gerir æ meiri kröfur
um þekkingu og við sem er-
um í forsvari fyrir ófaglært
fólk þurfum að gæta þess
vel að það fái tækifæri til að
auka og bæta sína þekkingu
með símenntun, sagði Björn
Grétar Sveinsson formaður
Verkamannasambands Is-
iands í samtali við Alþýðu-
blaðið.
Sambandið heldur nú upp
30 ára afmæli sitt en það var
stofnað 9. maí 1964. Bjöm
Grétar segir að forgöngu um
stofnun sambandsins hafi haft
þeir Eðvarð Sigurðsson, for-
maður Dagsbrúnar, Bjöm
Jónsson, formaður Einingar
og Hermann Guðmunds-
son, formaður Hlífar.
„Stofnfélögin vom 34
verkalýðsfélög vítt og breytt
um landið sem höfðu 12.400
félagsmenn innan sinna vé-
banda. Nú eiga 52 félög með
28 þúsund félagsmönnum að-
ild að Verkamannasamband-
inu. Aðalhlutverk Verka-
mannasambandsins er þjón-
usta við verkalýðsfélögin. Þar
má nefna túlkanir á almennu
kjarasamningum sem í gildi
em og svo samningamálin og
samskiptin við samtök at-
vinnurekenda. Þar er um að
ræða atvinnurekendur innan
Vinnuveitendasambandsins,
Vinnumálasambandsins, ríkis
og sveitarfélaga, því félags-
menn okkar em víða að störf-
um,“ segir Bjöm Grétar.
Bjöm Grétar hefur verið
formaður Verkamannasam-
bandsins frá því árið 1991.
Hann var jafnframt formaður
Jökuls á Höfn í Homafirði og
var á stöðugu flakki milli
Hafnar og borgarinnar þar til í
fyrra að Þórir Damelsson lét
af störfum sem framkvæmda-
stjóri sambandsins óg for-
mennskan varð fullt starf.
Deildaskipt samband
„Verkamannasambandinu
var deildaskipt fyrir nokkmm
ámm. Þar er nú sérstök fisk-
vinnsludeild sem Karitas
Pálsdóttir er formaður fyrir.
Síðan er deild verkafólks hjá
ríki og sveitarfélögum undir
formennsku Björns Snæ-
björnssonar og deild bygg-
inga- og mannvirkjagerðar
hvar Guðmundur Finnsson
er formaður. Störfin em orðin
sérhæfðari en áður í breyttu
þjóðfélagi og við höfum verið
að aðlaga okkur að því. Við
megum auðvitað aldrei festast
í einhverju ákveðnu skipulagi
og segjast hafa fundið hið
fullkomna form. Það hefur
sagan kennt okkur enda er
sannleikurinn sá að skipu-
lagsmál verkalýðshreyfingar-
innar hafa verið upp og ofan
gegnum tíðina.
Aðildarfélög Verkamanna-
sambandsins em síðan deilda-
skipt mörg hver eftir starfs-
greinum. Félögin em sum það
fámenn að það er á mörkun-
um að þau geti veitt þá þjón-
ustu sem krafist er. Sannleik-
urinn er sá að krafan um þjón-
ustu er alltaf að aukast. Fólk
leitar mikið til verkalýðsfé-
laganna um alls konar upplýs-
ingar. Ég orðaði það einhvem
tímann á þá leið að stéttarfé-
lögin væm óopinberar um-
boðsskrifstofur fyrir margar
stofnanir í þjóðfélaginu. Fé-
lagsmenn koma á skrifstofu
síns félags til að leita aðstoðar
og upplýsinga og félagið að-
stoðar þá síðan að vinna mál-
in áfram inn í kerfið. Ég hef
lengi verið freirrar skoðunar,
sem byggð er á reynslunni, að
á stöðum út um land eigi stétt-
arfélögin að láta allt koma sér
við. Að vísu var ég á því að
þau ættu að láta sóknamefnd-
ina eiga sig en ég er ekki leng-
ur viss um að það sé rétt,“
sagði Bjöm Grétar.
F élagsmálapakkar
- Það em sífellt fleiri þættir
sem hafa áhrif á kjör fólks og
krónumar í launaumslaginu
segja bara hálfa söguna. Eru
kjarasamningar ekki alltaf að
verða víðtækari eða taka til
fleiri þátta?
„Það sem stendur eftir af
því sem verkalýðshreyfingin
hefur verið að gera gegnum
tíðina er ekki síst baráttan fyr-
ir hinum félagslegu réttindum
sem náðst hafa á mörgum
sviðum. Þar má nefna hús-
næðiskerfi, heilbrigðiskerfi
og menntakerfi. Verkalýðs-
hreyfingin berst ekki bara fyr-
ir sjálfum kaupmættinum.
Það er svo margt sem kemur
þar til viðbótar sem nefna má
velferðarmál og er stundum
kallað félagsmálapakkar í
neikvæðri merkingu. En það
er nú svo að þeir hafa skilið
einna mest eftir. Seinni árin
hafa kraftamir beinst mjög að
því að stöðva verðbólguna
sem lék launafólk afar grátt.
Hins vegar hefur alls ekki
náðst sátt um þá tekjuskipt-
ingu sem er í þjóðfélaginu
enda er hún ósættanleg,"
svaraði formaðurinn.
Þýðir ekki að
skamma Albaníu
- Stundum er sagt að
verkalýðshreyfingin eigi ekki
að tengjast pólib'skum flokk-
um um of en einnig heyrist að
það sé skaði að áhrif hreyf-
ingarinnar fari óðum minnk-
andi á Alþingi?
„Leikreglumar eru settar af
Alþingi. Þar eru teknar þær
ákvarðanir sem ráða örlögum
okkar og kjömm. Persónu-
lega þykir mér það mjög mið-
ur hvernig áhrif verkalýðs-
hreyfingarinnar hafa farið sí-
minnkandi á Alþingi. Þau
vom líka þverrandi víða í
sveitarstjómum en virðast
frekar vera að aukast þar á
nýjan leik. Ég held að þetta
megi rekja að hluta til verka-
lýðshreyfingarinnar sjálfrar
og þeirra sem þar starfa. Það
þýðir ekkert að skamma Al-
baníu í þessu máli. Flest okk-
ar sem starfa í verkalýðs-
hreyfingunni em í hinum og
(ressum flokkum en samt er
eins og fólk hafi verið feimið
við að beita sér innan flokk-
anna. Þetta er ekki rétt aðferð.
Ef fólk í verkalýðshreyfing-
unni á möguleika á að komast
í ffemstu röð í sínum flokkum
þá á það að grípa tækifærið.
Bestu tímabil hreyfingar-
innar vom þegar forystumenn
hennar höfðu gífúrleg áhrif
inn í stjómmálaflokkana og
gegndu þar trúnaðarstörfum.
A Alþingi er verið að takast á
um ákveðnar stefnur og
stærðir í þjóðfélaginu og það
er mjög miður hve fáir em þar
eftir ffá verkalýðshreyfing-
unni. Svo bætir það ekki úr
skák að umhverfið hefur ver-
ið okkur ákaflega óhagkvæmt
að undanfömu vegna sam-
dráttarins í þjóðfélaginu.
Þetta hefur verið vamarbar-
átta hjá okkur en mín skoðun
er sú að það sé komið nóg af
þessari vamarbaráttu. Það tal-
ar engin um verðbólgu þegar
hópar sem hafa góð laun em
að taka sér enn hærri laun. En
ef við minnumst á hærri laun
er hrópað upp að þá skelli
verðbólgan yfir okkur á ný.“
Grunnlaun til
skammar
- í framhaldi af þessu berst
talið að lágum grunnlaunum
ófaglærðs verkafólks. Bjöm
Grétar er spurður hvemig
standi á því að krafan um
mannsæmandi laun fyrir átta
stunda vinnudag hafi ekki
náðst ffam enn.
„Þetta var ein af kröfunum
sem hafðar vom uppi í fyrstu
1. maí göngunni árið 1923.
Krafan hefur því alltaf verið
uppi. En sannleikuririn er sá
að til skamms tíma gátu menn
nánast unnið eins mikið og
þeir vildu. Hugsunarhátturinn
einkenndist þá meira af hvað
menn fengu í heildarlaun
heldur en grunnlaun. Yfir-
vinnuálag var hátt og það átti
líka að virka sem hemill og
vemda fólk fyrir kröfum um
alltof mikla vinnu. Nú er hins
vegar svo komið að æ fleiri
em famir að vinna á grunn-
launum einum saman. Ég
held að það mótmæli því eng-
inn að þessi 40 til 50 þúsund
króna grunnlaun em svo lág
að á þeim getur enginn lifað.
Þau virka líka mjög illa á
þetta hagkerfi okkar í sam-
drættinum þar sem láglauna-
fólkið hefur ekkert til eða
eyða. Þetta skerpir líka tekju-
mismuninn í þjóðfélaginu og
breikkar bilið milli hjnna
ýmsu hópa. En þessi gmnn-
laun tengjast hinu sjálfvirka
reikniþjóðfélagi okkar og ef
þau hækka þá er sú hækkun
alls staðar reiknuð inn þar
sem því verður viðkomið.
Það var gerð mjög alvarleg
tilraun til þess árið 1986 að
hækka gmnnlaunin og samið
um 20 til 30% launahækkun.
En kjarabót þessarar launa-
hækkunar var horfin eftir
nokkra mánuði vegna hækk-
ana á öllum sviðum."
- Er vonlaust að ná fram
hækkun á lægstu launum?
„Það er ekki það hugarfar f
þjóðfélaginu um þessar
mundir sem þarf til að slfk
hækkun haldi. Til þess þarf að
ná almennri sátt um að hækk-
un lægstu launa skuli hafa
forgang. Við getum knúið
fram hækkanir á þessu laun-
um. Það er ekki spuming. En
við hljótum að spyija okkur
hvemig við tryggjum að slik
launahækkun haldi. Ef sú
trygging er ekki til verðum
við að einbeita okkur að því
að knýja fram kjarabætur með
öðmm hætti til dæmis gegn-
um skattakerfið. Þar má nefna
lækkun virðisaukaskatts á
matvæli. En ég vildi sjá að hér
væri hægt að gera mannsæm-
andi kauptaxta. Láglaunafólk
getur ekki lifað af núgildandi
kauptöxtum og vandamálin
hrannast upp í þjóðfélaginu."
Fullvinnsla gejgn
atvinnuleysi
- Það virðast vera uppi
mismunandi skoðanir á því
hvort atvinnuleysið verður
viðvarandi eða ekki. Hver er
þín skoðun á því?
„Ef ekkert verður gert og
hagvöxtur verður ekki nema
um tvö prósent þá er ljóst að
við munum búa við atvinnu-
Ieysi til aldamóta eða lengur.
Við í verkalýðshreyfingunni
höfum hins vegar verið að
benda á að við hljótum að
bregðast við þessu með því að
fullvinna það hráefni sem við
höfum og þar nefnum við
einkum sjávarútveginn. Það
em svo margar greinar sem
tengjast sjávarútvegi með
beinum og óbeinum hætti.
Nægir að nefna málmiðnað,
rafiðnað og umbúðaiðnað.
Það er gífurlegur virðisauki
í því að fullvinna sjávarafurð-
ir í þann búning sem neytand-
inn vill fá þessar afurðir. Ég
batt miklar vonir við þá yfir-
lýsingu sem er f stjómarsátt-
mála ríkisstjómarinnar að í
sjávarútvegsstefnu skuli taka
tillit til veiða, vinnslu og
markaðsmála. Því miður tókst
ekki að móta þessa stefnu inn
í sjávarútvegsfrumvarpið. En
við emm með heilmikla full-
vinnslu í sjávarafurðum. Hún
fer bara fram í Bretlandi,
Frakklandi, Bandaríkjunum
BJÖRN GRÉTAR SVEINSSON: ,yAuðvitað eru það atvinnumálin sem allt snýst um en fyrir utan þau er
mér efst í huga á þessum tímamótum að mótuð verði markviss starfsmenntunarstefna og hún tengd al-
menna skólakerfinu. Framtiðin gerir œ meiri kröfur um þekkingu og við sem erum íforsvarifyrir ófaglœrt
fólk þurfum að gœta þess vel að þaðfái tœkifœri til að auka og bœta sínaþekkingu."
Alþýðublaðsmynd / Einar Ólason
og víðar en ekki hérlendis.
Þessu þurfum við að breyta
og það er hægt að skera at-
vinnuleysið vemlega niður.
Og svo maður tali nú eins og
hagfræðingur þá þurfum við
að auka hagvöxtinn í fimm til
sex prósent til að vinna bug á
atvinnuleysinu. Það hafa tap-
ast óhemju mörg störf í iðnaði
en við verðum að passa okkur
á því að byggja ekki á störfum
sem em í samkeppni við lág-
launasvæðin í Suðaustur-As-
íu. En við eigum víða mögu-
leika og nægir að nefna vist-
væna framleiðslu f landbún-
aði og vöxt x' ferðaþjónustu.“
Miðstýrðir
vinnuveitendur
- Það er oft talað um að
þjóðin sé eins og ein fjöl-
skylda. Em vinnuveitendur
allir af vilja gerðir til að bæta
kjör launþega í fjölskyldunni?
„Ég hef upplifað tvenns
konar tímabil í samskiptum
við vinnuveitendur. A ámn-
um 1985 til 1989 var upp-
sveifla og þá var gott fyrir
verkalýðsfélög að ná sér-
kjarasamningum heima í hér-
aði og náðist vemlegur árang-
ur í þeim. En miðstýringin í
Vinnuveitendasambandinu er
rosaleg og þar em ákvarðanir
teknar af fámennum hópi sem
er þveröfugt við það sem er
hjá verkalýðshreyfinguni.
Undanfarið höfum við verið
að upplifa mjög mikla þröng-
sýni hjá Vinnuveitendasam-
bandinu og það er komin upp
gjörbreytt staða miðað við
það sem hefur verið. Vinnu-
veitendur hafa verið að marka
sér þá stefnu að túlka alla
kjarasamninga mjög þröngt
og slæmt ástand í atvinnumál-
um hefur auðveldað þeim
þetta. Ef vinnuveitendur gráta
yfir lágum launum verkafólks
þá em það krókódílstár. Ég
hef ekki orðið þess var að
kjarabætur lægju þeim laust í
hendi.
A dögunum var ég að lesa
blaðagrein eftir atvinnurek-
anda þar sem hann sagðist
vilja sjá meira af vinnustaða-
samningum. Ég er alveg
hjartanlega sammála mannin-
um, en vinnustaðasamningar
em ekki nýtilkomnir. Gallinn
er bara sá að Vinnuveitenda-
sambandið er alltaf að loka
meira og meira á slíka samn-
inga. Það er af hinu góða að
stéttarfélög taki sig saman og
semji beint á sínum vinnu-
stað. En sú aðferð hefur verið
stoppuð einhvers staðar ann-
ars staðar en í verkalýðshreyf-
ingunni."
Það má lengi
gera betur
- Þarf að bæta skipulag
verkalýðshreyfingarinnar?
,J>að má lengi gera betur.
Það er hægt að vinna meira
saman að verkefnum hreyf-
ingarinnar til að koma í veg
fyrir að verið sé að vinna
sömu verkin á mörgum stöð-
um samtímis. Þá þurfa menn
að skoða það opnum hug
hvort það kemur félagsmönn-
um fámennra verkalýðsfélaga
betur að félög sameinist. Ég
er alls ekki að segja að það
eigi að skylda félög í samein-
ingu heldur hitt að menn
skoði þetta opnum huga. Það
er mikil hreyfing á viðræðum
stéttarfélaga um sameiningu
og samvinnu, til dæmis hvað
varðar skrifstofuhald og svo
hræringar í þessa veru í li'feyr-
issjóðunum. Þetta er af hinu
góða og menn þurfa sífellt að
leita leiða til að bæta verka-
lýðsfélögin og starfsemi
þeirra," sagði Bjöm Grétar
Sveinsson.
Vinningstölur
7. maí 1994
VINNINGAR FJÖLDI VINNINGA UPPHÆÐ Á HVERN VINNING
a 5 af 5 1 10.430.192
m +4af 5 4 209.644
0 4 af 5 158 9.155
0 3 af 5 7.213 467
Aðaltölur:
9 )(10
22j{23J(26
BÓNUSTALA:
Heildarupphaeð þessa viku:
kr.16.083.729
UPPLÝSINGHR, SÍMSVARI91- 6« 16 11
LUKKUUNA 69 10 00 - TEXTAVARP 451