Alþýðublaðið - 31.01.1995, Blaðsíða 5

ÞRIÐJUDAGUR 31. JANÚAR 1995
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
5
elsærð úr Lufthansa-
f sigurmerki, hrópaði
cíð píslarvottur meðal
sárt þjóð hennar var
hrakin og smáð
og þegar hún var bú-
sett í Kúveit á ung-
lingsaldri safnaði
hún fé fyrir Rauða
hálfmánann, systur-
samtök Rauða
krossins.
Tengilidur
RAF og PLFP
Um svipað leyti
starfaði Monika Ha-
as fyrir „Rauðu
hjálpina" í Frank-
furt, en það voru
samtök sem aðstoð-
uðu fanga, einkum
þó þá sem liðsmenn
töldu sitja inni af
pólitískum ástæð-
um. MiIIi stjóm-
málaskoðana hennar og einkalífs var
talsvert ósamræmi. Hún starfaði við
að svara í sfma á skrifstofum Banda-
ríkjahers, en fór smátt og smátt að
helga sig baráttunni fyrir heimsbylt-
ingunni. Loks hætti hún störfúm og
trúlofaði sig hryðjuverkamanninum
Wemer Hoppe sem stuttu síðar var
dæmdur í tíu ára fangelsi. 1975 gerð-
ist hún svo liðsmaður RAF, deildar
sem lögfræðingurinn Sigfried Haag
hafði skipulagt.
Þetta sama ár fór hópurinn til Je-
men. Þar höfðu þau aðsetur í búðum
Palestínumanna í grennd við Aden,
en á þeim árum var Jemen griðland
fyrir hryðjuverkamenn úr öllum
heimshomum sem þar lærðu að fara
með byssur og sprengiefni. Austur-
Þjóðveijar héldu vemdarhendi yfir
öllu saman. Ári síðar gekk Souhaila
Sayeh í svipaðan skóla í sömu þjálf-
unarbúðum.
Monika Haas varð ástfangin í ein-
unt kennara sinna, Palestínumannin-
um Zaki Helou sem síðar varð eigin-
maður hennai-. Helou var mikill fram-
ámaður í hreyfingu Palestínuaraba og
fyrir hans tilstilli helgaði Haas alia
krafta sína alþjóðlegri baráttu gegn
heimsvaldastefnunni, eins og það hét.
Hún var í stöðugum ferðum milli Evr-
ópu og Mið-Austurlanda, flutti fréttir
og skilaboð og sá um að koma fleiri
meðlimum RAF í þjálfún til Jemen.
Leitt hefur verið getum að því að
það sé mikið til fyrir tilverknað henn-
ar að þýskir og palestínskir hryðju-
verkamenn ákváðu að taka upp nán-
ara samstarf 1976.
Sayeh eins og hún lítur út í dag.
Hún segist vera sár á bæði sál og
líkama.
í fangelsi. Hinir hryðjuverkamennim-
ir fengu langa fangelsisdóma í ísrael,
en hún var látin laus eftir stutta fang-
elsisvist.
Eftir það kom upp þrálátur orðróm-
ur, bæði austantjalds og vestan, um að
hún hefði gengið heimsvaldasinnum
á hönd. í Stasiplöggum em vanga-
veltur um að hún starfi fyrir leyni-
þjónustur í Frakklandi eða Þýska-
landi. Araba gmnar að hún staríi fyrir
Mossad. Úr Stammheim-fangelsinu
bámst skilaboð frá Andrcas Baader:
„Það er ekki hægt að útiloka að menn
skipti um lit þegar svínin taka þá í
bakaríið."
Monika Haas virðist þó ekki hafa
misst tiltrú palestínskra vina sinna,
enda var hún undir vemdarvæng
Wadi Haddad, hins volduga foringja
PFLP.
Undirbúningur undir
hetjudauda
Haddad hafði líka djúp áhrif á Sou-
haila Sayeh sem þá var orðin meðlim-
ur í PFLP. „Hann var maður sem gat
fengið hvem sem er til að hlýða ósk-
um sínum,“ sagði hún næstuni tutt-
ugu ámm síðar í Osló.
Sayeh kynntist honum í október-
byrjun 1977 í írak. Henni var komið
fyrir í húsi í Bagdad ásamt þremur
öðmm Palestínumönnum, Zohair Ak-
ache, Nabil Harb og Nadia Duaibes.
Allt í einu birtist Haddad. Palestínu-
Monika Haas. Allt bendir til þess
að hún hafi fært flugræningjunum
vopn, en fyrir hvern starfaði hún?
Fyrst kom að Þjóðveijum að veita
Palestínumönnum liðsinni sitt. f janú-
ar 1976 vom Birgitte Schulz og
Thomas Reuter send til Nairobi í
Kenýa. Þeim var ætlað að hjálpa sveit
Palestínumanna við að ræna ísraelskri
farþegaflugvél. En Mossad, leyni-
þjónusta Israels, fylgdist gjörla með
og hryðjuverkamennimir vom hand-
teknir, allir sem einn.
Eftir Nairobi upphefjast vangavelt-
ur um hvaðan Monika Haas taki eig-
inlega við fyrirskipunum. Sjálf var
hún send til Kenýa, handtekin og sett
mönnunum ungu fannst að þar væri
sér sýndur mikill heiður og þegar
hann settist að hádegisverðarborði
með þeim segir Sayeh að sér hafi
fundist hún vera afar þýðingarmikil
persóna.
Eftir matinn gaf Haddad Ijóreykinu
fyrirmæli. Þeim var sagt að fara til
Mallorca og ræna þýskri flugvél. I
þijá daga fór hann nákvæmlega yfir
áætlunina með þeim. Konumar tvær
skyldu vopnast handsprengjum, karl-
amir skotvopnum. Haddad þagði
þunnu hljóði yfir tilgangi árásarinnar;
þeim var sagt að það ætti að þvinga
Israelsmenn til að láta lausa fangels-
aða Palestfnuaraba, á RAF var ekki
minnst.
Áður en síðasti hluti þjálfunarinnar
hófst undirbjó Haddad fjórmenning-
ana undir að mæta hetjudauða. Hann
fór ekki í launkofa með að líklega
myndu þau láta li'fið ef hermenn
gerðu árás á flugvélina. Sayeh var
hikandi og hann uppálagði henni að
sýna hörku. Hún mætti ekki láta
kristilega samlíðan sína sjást í augun-
um á sér, sagði hann.
Ljóshærda konan
Nokkram dögum síðar hittist hóp-
urinn aftur á Cozta Azul- hótelinu í
Palma de Mallorca. Þau léku túrista,
fóru í skoðunarferðir, tóku ljósmynd-
ir og sátu á kaffihúsum. Einu vand-
ræðin vom að Sayeh og Akache, for-
ingi hópsins, áttu að leika elskendur
og bjuggu á sama hót-
elherbergi, en í raun
vom það Akache og
hin unga Duaibes sem
áttu í ástarsambandi.
Eftir tvær nætur skiptu
þær um herbergi.
Þá birtist á hótelinu
kona með ljóst hár nið-
ur á axlir. Hún sýndi
h'til svipbrigði, brosti
ekki, og Sayeh segir að
sérhafi undireins fallið
afar illa við hana. Kon-
an hafði komið til
Mallorca 7. október
með hollenskt vega-
bréf í nafni Cornelia
Vermaesen. Með
henni var Arabi sem
ferðaðist með íranskt
vegabréf. Þau ferðuð-
ust líkt og tjölskylda,
með bam og barna-
vagn. Þýska lögreglan
er sannfærð um að
unga móðirin hafi ver-
ið Monika Haas.
Þetta var reyndar
[5
CffúMmilCD
Hanns Martin Schleyer, gísl RAF
sem var myrtur eftir að flugránið
fór út um þúfur.
ekki í fyrsta sinn að konumar hittust.
Sayeh þekkti ljóshærðu konuna frá
Jemen þar sem hún gekk undir nafn-
inu ,AmaI“ og hún vissi að hún ætti í
þingum við Zaki Helou. „Engum lík-
aði við hana og ég hafði líka heyrt að
samtökin treystu henni ekki,“ sagði
Sayeh tuttugu áium síðar. Hún þekkti
orðróminn um að „Amal“ starfaði í
raun fyrir Mossad og henni fannst
óþægilegt að hugsa til þess að einmitt
hún færði hópnum vopn.
Vanþóknunin var gagnkvæm.
Ljóshærða konan umgekkst Sayeh
eins og hún væri þjónustustúlka og
talaði einungis við Akache á frekar
bjagaðri ensku. Á meðan lék Sayeh
sér við bamið.
í gögnum þýsku lögreglunnar
kemuf fram að degi síðar hafi hin svo-
kallaða Comelia Vermaesen flogið
frá Mallorca til Parísar.
„Ég sá blód"
Á hádegi fimm dögum síðar, 13.
október, fóm fjórmenningamir um
borð í Lufthansa-vélina. Sayeh hafði
handsprengjur í snyrtitösku. Klukkan
eitt lagði vélin al" stað til Frankfurt.
Um borð vom venjulegir
ferðamenn, fjölskyldur, böm,
gamalmenni og átta fegurðar-
drottningar. Frásagnir farþeg-
anna hafa margoft verið raktar í
fjölmiðlum, ótti þeirra, örvænt-
ing og von í fimm daga. Það er
hins vegar fyrst núna, þegar
Sayeh leysir frá skjóðunni, að
vitað er hvað fór um huga flug-
ræningjanna.
Raunar segir hún að ýmis-
legt sé óljóst í endurminning-
unni. Hún segist til dæmis ekki
muna glöggt hvar flugvélin
lenti á leiðinni til Mogadishu.
Samt var það hún sem tilkynnti
að flugránið væri hafið. Hún
reis úr sæti sínu, veifaði hand-
sprengju og hrópaði að enginn
skyldi dirfast að hreyfa sig.
Hún man ýmis smáatriði:
Lítinn dreng sem hún fékk
mætur á. Afmælisdag flugfreyjr
var haldið upp á með kökuveislu.
Hvemig farþegamir vom bundnir í
sæti sín með nælonsokkum.
Hins vegar líður dauði flug-
stjórans, Jiirgen Schumann,
henni ekki úr minni.
Schumann hafði farið út úr
flugvélinni í Aden til að aðgæta
hvort ekki væri allt í felldu með
vélina. Akache, leiðtoga flug-
ræningjanna, fór að gmna að
hann væri að undirbúa flóttatil-
raun. Þegar Schumann sneri
aftur skipaði Akache honum að
kijúpa á kné. Síðan skaut hann
flugstjórann í höfuðið.
Allt þetta var þekkt af ffá-
sögnum farþega, en framburð-
ur Sayeh bætir ýmsu við. Hún
hefur skýrt frá því að æfur af
reiði hafi Akache snúið sér til
gíslanna og spurt hvort þeir
væru ekki sammála því að rétt-
ast væri að skjóta flugstjórann.
Hún segir að sumir þeirra hafi
tekið undir það.
Áður en Akache lét til skarar
skríða spurði hann hina flug-
ræningjana þijá hvort eitthvert
þeirra vildi skjóta flugstjórann. Sayeh
segir að ekkert þeiira hafi kært sig um
það.
Eftir morðið skipaði Akache
þeim að bera líkið í gegnum
farþegarýmið og koma því fyr-
ir í uppréttri stöðu í skáp á
fyrsta farrými. Líkinu var síðan
varpað út úr flugvélinni -
„vegna þess að af því var óþef-
ur“.
Endurminningar Sayeh um
endalok flugránsins em
óglöggar. Hún segist muna eft-
ir sprengingu, nokkmm byssu-
skotum, síðan hafi allt orðið
hljótt. Þegar hún rankaði aftur við sér
var hún enn í flugvélinni og sá að þar
vom á ferli menn með grímur. Hún
fann til sársauka í bijóstholi og í fót-
unum. „Eg sá blóð og hélt að ég
myndi deyja," segir hún.
En hún segist ekki hafa óttast dauð-
ann. ,Úg var ung og bamaleg," sagði
hún við lögreglu í Osló., JÉg leit á mig
sem hermann í stríðinu gegn Israel."
Carlos bad hennar
Souhaila Sayeh hefur fyrir löngu
sagt skilið við allt hryðjuverkastarf.
Hún segist núorðið líta á sig sem fóm-
arlamb styrjaldar sem þurfi á hjálp að
halda, ekki refsingu. Það hafi verið
næg refsing fyrir hana að bíða tjón á
líkama og sál af völdum skotsára og í
fangelsisvist í Sómalíu.
Það fer víst heldur ekki á milli mála
að Sayeh fann ekki frið í sálinni á
þeim sautján ámm sem liðu frá Mog-
adishu og þar til hún var handtekin í
liggur andvana á klósetti Luft-
hansa-vélarinnar.
Zoahir Akache, foringi flugræn-
ingjanna, var skotinn til bana í
flugstjórnarklefanum.
Nabil Harb borinn særður frá
borði. Hann lést stundarkorni síð-
ar.
undir nafninu Carlos.
Carlos fór á fjömmar við Palestínu-
konuna ungu sem kunni ágætlega að
meta þennan mann sem kom fram við
hana af alúð og hæversku. Hann hafði
samband við móður hennar og spurði
hvort hún gæti gefið samþykki fyrir
því að þau giftust. Sjálfa langaði
Sayeh ekki að giftast Carlosi og enn
síður var móðir hennar fýlgjandi
ráðahagnum. Hún sagði að Carlos
væri „skíthæll“.
Síðar giftist Sayeh Palestínumann-
inum Abu Matar. Hún segir að hann
sé rithöfúndur og prófessor í arabisk-
um bókmenntum, en gmnur leikur á
að hann hafi haft náið samband við
PFLP. Síðustu þrjú árin hefur hún bú-
ið í Noregi ásamt dóttur sinni og þar
vonast hún til að fá að vera áffam.
Hver stjórnadi Haas?
Því fer ijarri að framburður
Sayeh hafi svarað öllum spum-
ingum um þetta fræga flugrán
og ekki heldur um Lockerbie-
sprenginguna né hið misheppn-
aða flugrán í Nairobi. Þýska
tfmaritið Der Spiegel spyr
þeirrar áleitnu spumingar
hvaða hlutverki leyniþjónustur
hafi gegnt í öllum þessum at-
burðum.
Blaðið segir að frasögn
Sayeh sé að mörgu leyti sam-
hljóða upplýsingum sem koma
ft'ani í skjalasafrii Stasi. Austur-
þýsk stjómvöld Ijármögnuðu
starf hryðjuverkamanna víða
um heim og vildu vita sem
gerst um athæfi þeirra í Evrópu
og Arabalöndum. Þannig
fannst til dæmis vegleg mappa
um Monika Haas í kjöllurum
Og þar sem austur-þýska leyni-
þjónustan snuðraði mátti vita að vest-
ur-þýska leyniþjónustan
(BND) var ekki langt undan.
Og þar vom líka í grenndinni
Bandaríkjamenn, Rússar,
Frakkar og Israelsmenn.
Ef satt er að Monika Haas
hafi starfað fyrir ísraelsku
leyniþjónustuna birtist flugrán-
ið allt í einu í nýju ljósi. Þvf þá
má gera þvf skóna að ísraels-
menn hafi vitað um árásina fyr-
irfram, en án þess að gera þýsk-
um stjómvöldum viðvart. Það
myndi vera hið alvarlegasta
mál fyrir samskipti Israels og
Þýskalands.
Það em til aðrar útgáfur af
þessari kenningu. Til dæmis sú
að Monika Haas hafi einfald-
lega starfað fyrir vestur-þýsku
leyniþjónustuna. Ef málið er
skoðað vandlega kemur í Ijós
að þessi kenning er ekki alveg
út í hött: I tíu ár vissu þýsk yfir-
völd til að mynda að Monika
Haas var meðlimur í RAF, en
þó var hún látin alsendis óáreitt.
Við bætist að ónefndur liðsforingi úr
Stasi hélt því fram eftir fall Berlínai-
múrsins að hún hefði í raun verið hinn
fullkomnari gagnnjósnari,
BND hefði ekki getað komið
útsendai'a sínum íyrir á betri
stað.
Eftir Nairobi virðast margir
Palestínuarabar ekki hafa haft
neinar efasemdir um að Haas
lék tveimur skjöldum. Flug-
ræningjamir frá Nafrobi vom
látnir lausir úr fangelsi í Israel
1985. Samkvæmt skjölum
Stasi lögðu þeir þá á ráðin um
að myrða Monika Haas. Vest-
ur-þýska leyniþjónustan komst á
snoðir um þetta og er hermt að hún
hafi boðið henni vemd. Sem Monika
Haas reyndar þáði ekki.
Samkvæmt ffamburði Sayeh var
meira að segja orðrómur um það
meðal gamalla félaga frá Jemen að
Haas hefði staðið að baki morðtilræði
við sjálfan eiginmann sinn, Ztiki
Helou, en með honum á hún tvö böm.
Hann varð fýrir skotárás í Madrid
1984 og særðist lífshættulega.
Örlög þessara tveggja kvenna em
samslungin mörgum þráðum, leynd-
um og ljósum. Enn er þó öldungis
óljóst hvort þær hittast nokkum tíma í
réttarsal. Þýska stjómin vill fá Souha-
ila Sayeh framselda, en Norðmenn
hafa ekki fallist á það og reyndar úr-
skurðaði hæstiréttur Noregs nýskeð
að sérstakar samningaviðræður þyrfti
til að það mætti verða.
Endursagt úr Der Spiegel / eh
Osló. I Arabaheiminum vai' hún
lengi höfð í nokkmm hávegum og
litið á hana sem píslarvott. Vest-
ræn lögregla leitaði hennar ákaft
og því var hún lengi komin upp á
náð og miskunn Palestínuai-
abanna, félaga sinna.
Þeir kornu henni fyrst til hjálpar
í Sómalíu. Sómalir dæmdu hana í
tuttugu ára fangelsi. Eftir aðeins ár
var hún látin laus. Eina nóttina var
hún sótt úr klefa sínum, óþekktur
maður kom henni síðan um borð í
flugvél til Bagdad.
PFLP gerði henni nokkm síðar
kleift að fara til Prag þai' sem var
gerð skurðaðgerð á fótum hennar.
Þar komst hún í kynni við rnann
sem færði henni oft blóm á spítal-
ann. Hann kallaði sig Salem. Hún
komst að því að hann var þekktari
Vinningstölur laugardaginn: 28. jan. 1995
VINNINGAR FJÖLDI VINNINGA UPPHÆÐ Á HVERN VINNING
EK 5 af 5 0 8.473.216
!B +4 af 5 6 115.190
s 4 af 5 187 6.370
m 3 af 5 5.491 500
Aðaltölur:
10 |
Heildarupphæð þessa viku:
! kr. 13.065.046 j!
UPPLYSINGAR. SlMSVARI 91- 66 15 •
LUKKUl ÍNA 9910 00 - TEXTAVARP »51