Alþýðublaðið - 03.05.1995, Page 2

2
MMBUBIilIH
20911. tölublað
Hverfisgötu 8 -10 Reykjavík Sími 625566
Útgefandi Alprent
Ritstjórar Hrafn Jökulsson
SigurðurTómas Björgvinsson
Fréttastjóri Stefán Hrafn Hagalín
Umbrot Gagarín hf.
Prentun ísafoldarprentsmiðjan hf.
Rrtstjórn, auglýsingar og dreifing
Sími 625566
Fax 629244
Áskriftarverð kr. 1.550 m/vsk á mánuði.
Verð í lausasölu kr. 150 m/vsk
Vaxtaflónið
Nýr viðskiptaráðherra hefur sýnt, að hann hefur einstæðan
hæfileika til að beija höfði sínu við stein. Á síðasta kjörtíma-
bili lýsti hann því yfir að vexti væri hægt að lækka með
handafli. Honum tókst að vísu aldrei að skýra fýrir nokkrum
manni, hvar væri að finna þær hendur, sem til slíkra verka
dygðu.
Trúr handaflsstefnunni lét nýi ráðherrann það verða sitt
fyrsta verk í embætti að lýsa yfir, að vextir myndu ekki
hækka. Eftir nokkurra daga yfírlýsingahrinu ffá ráðherran-
um svöruðu bankamir með því að hækka vextina. En það
var einsog ráðherrann væri strax kominn í fflabeinstuminn
og hefði skellt á eftir sér, því hann hélt óhikað áfram að röfla
um það í fjölmiðlum að vextina mætti lækka með handafli.
Enn bólar þó ekkert á handafli hins nýja vaxtamálaráð-
herra. Þvert á móti er margt sem bendir til þess að banka-
vextir kunni að hækka enn meira, enda ljóst að stefnuyfír-
lýsing nýju rfldsstjómarinnar hefur ekki náð að skapa traust
í heimi fjármálanna.
Yfirlýsingar vaxtamálaráðherra Framsóknarflokksins urðu
til þess að reyndur bankastjóri gaf þá yfirlýsingu opinber-
lega, að það væri „gróflega dapurlegt“ að nýi viðskiptaráð-
herrann notaði hvert tækifæri til að tala einsog flón um
vaxtamál. Stöð 2 birti frétt um ráðherrann undir fyrirsögn-
inni „Vaxtaflónið“. Einu viðbrögð ráðherrans vom þau að
áminna bankastjórann um það, að hann ætti að tala kurteis-
lega í fjölmiðlum.
Það er auðvitað dapurlegt fyrir Framsóknarflokkinn að
uppgötva það fyrst eftir að komið er í ríkisstjóm, að á síð-
ustu árum hafa orðið veruleg umskipti á högum þjóðarinnar.
ísland er ekki lengur eyland í efnahagslegu tilliti, heldur
komið í náin tengsl við alþjóðlega fjármagnsmarkaði. Vextir
ráðast af aðstæðum á markaði, en ekki af handafli krafta-
verkamanna með sterka handleggi. Dapurlegast er þó fyrir
Framsóknarflokkinn að hafa lent í því að gera mann að ráð-
herra vaxtamála, sem virðist ekki þekkja haus né sporð á
frumatriðum efnahagsmála. Það er, svo notuð séu orð Sverr-
is Hermannssonar, „gróflega dapurlegt.“
Læknavísindin hafa fyrir löngu leitt fram, að það þarf
þykkar höfuðskeljar til að beija höfðinu stöðugt við gijótið.
Það hefur nú sannast á Finni Ingólfssyni. Enginn viðskipta-
ráðherra í samanlagðri mannkynsögunni hefur áður orðið
sér úti um viðumefnið „vaxtaflón“ eftir aðeins fimm daga í
embætti.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 3. MAÍ1995
Ovæntur liðsauki
Morgunblaðið fjallar íforystugrein
á sunnudaginn um rœðu Arna Vil-
hjálmssonar, stjórnarformanns
Granda, sem hann flutti á aðalfundi
fyrirtœkisins í síðustu viku. I rœð-
unni tók Árni undir sjónarmið
þeirra, sem vilja að veiðileyfagjaldi
verði komið á. Fyrirsögn forystu-
greinarinnar er „Tímamótarceða
Árna Vilhjálmssonar“. Greinin fer
hér á eftir í heild.
„Ræða Árna Vilhjálmssonar pró-
fessors og stjómarformanns Granda
hf., á aðalfundi fyrirtækisins síðastlið-
inn föstudag, markar tímamót í um-
ræðum landsmanna um fiskveiðistefh-
una. í ræðu sinni sagði Árni Vil-
hjálmsson meðal annars: „Segja má,
að við upphaf vísis að núverandi
kvótakerfi hafi það verið óhæfa að
ekki skyldi hafa verið tekið á gjald-
tökumálum af festu og framsýni. Höf-
undum kerfisins var þó mikil vor-
kunn, þar sem verið var að fara út á
algerlega framandi braut.“ Þetta er
mikilsverð yfirlýsing stjórnarfor-
manns eins stærsta útgerðarfyrirtækis
landsins um það ranglæti, sem meiri-
hluti þjóðarinnar var beittur við upp-
töku kvótakerflsins.
Ami Vilhjálmsson gerði síðan grein
fyrir sínum hugmyndum um, hvemig
hægt væri að koma við gjaldtöku og
lýsti því á þann hátt, að „núverandi
handhöfum veiðiréttar, sem vilja taka
við tryggum varanlegum veiðirétti
verði gert að greiða einsinnisgjald,
sem gæti til dæmis verið á bilinu
50-80 krónur á hvert kíló þorskígildis
og haldist aflamarkshlutdeildin
óbreytt frá því, sem er í upphafi.
Þennan veiðirétt yrði síðar unnt að
taka eignamámi með góðum fyrirvara,
til dæmis ef forsendur veiðgjaldsins
reyndust verulega rangar og kæmu
fullar bætur fyrir, sem tækju mið af
upphaflegu gjaldi. Þeir sem þess ósk-
uðu ættu kost á láni til fjölmargra ára
enda yrðu boðnar fram viðunandi
tryggingar og yrðu lánið með fullum
vöxtum, hinum sömu fyrir alla. Tekjur
samfélagsins yrðu þá fólgnar í vöxtum
af lánunum og því fé, sem kynni að
„Það ber að lofa þann kjark, sem
Árni Vilhjálmsson sýnir með því að
hreyfa þessu máli á aðalfundi
Granda hf. og leggja fram slíkar
hugmyndir," segir í forystugrein
Morgunblaðsins.
&
Árni Vilhjálmsson: „Segja má, að við upphaf
vísis að núverandi kvótakerfi hafi það verið
óhæfa að ekki skyldi hafa verið tekið á gjald-
tökumálum af festu og framsýni. Höfundum
kerfisins var þó mikil vorkunn, þar sem verið
var að fara út á algerlega framandi braut."
verða staðgreitt. Með slíku kerfi væri
verið að færa framtíðararðinn af auð-
lindinni inn í nútíðina. Með slíku kerfi
tækju báðir aðilar, þjóðin og útgerðin,
talsverða áhættu og mér finnst svo
sannarlega, að sýna ætti útgerðinni
nokkra mildi og um leið þeim, sem
eiga afkomu sína undir herrni."
Það ber að lofa þann kjark, sem
Ami Vilhjálmsson sýnir með því að
hreyfa þessu máli á aðalfundi Granda
hf. og leggja fram slíkar hugmyndir. í
ljósi þeirra viðhorfa, sem ríkt hafa
meðal forystumanna útgerðarinnar og
hatrammrar andstöðu sumra þeirra við
gjaldtöku er ekki auðvelt fyrir for-
svarsmann sjávarútvegsfyrirtækis að
tala á þennan veg. Þess vegna ekki síst
hafa hér orðið tímamót.
Það er líka athyglisvert, að forysta
íyrir breyttum tón í þessum umræðum
skuli koma úr röðum forsvarsmanna
atvinnugreinarinnar sjálfrar. Þá kröfu
hefði verið hægt að gera til kjörinna
fulltrúa þjóðarinnar á Alþingi og í rík-
isstjóm en kjarkleysi þeirra hefur hins
vegar verið slflct að þeir hafa ekki þor-
að af ótta við reiði samtaka útgerðar-
manna.
Efnislega em hugmyndir Ama Vil-
hjálmssonar alveg nýr þáttur í þessum
umræðum og eiga eftir að hleypa nýju
lífi í þær. Þær þarf að sjálfsögðu að
skoða ofan í kjölinn en það er alls
ekki óhugsandi, að þær geti orðið
grundvöllgr að einhvers konar mála-
miðlun um þetta mesta hagsmunamál
þjóðarinnar.
Morgunblaðið hefur jafnan lýst
þeirri skoðun, að niðurstaða muni ekki
fást í þessu deilumáli nema í sam-
komulagi við sjávarútveginn í land-
inu. Við og við hafa komið fram radd-
ir úr hópi stjómenda sjávarútvegsfyr-
irtækja, sem hafa gefið vísbendingar
um, að þeir væm til viðtals um gjald-
töku. Fyrir skömmu birtist til dæmis
hér í Morgunblaðinu grein eftir Gunn-
ar Ragnars, forstjóra Útgerðarfélags
Akureyringa þar sem hann reifaði
möguleika á gjaldtöku. Fyrir nokkram
ámm lýsti Brynjólfur Bjamason, for-
stjóri Granda hf„ áþekkum skoðunum.
Nú hefur Ámi Vilhjálmsson tekið
merkilegt fmmkvæði í þessu mikla
máli. Innan sjávarútvegsins em til for-
ystumenn með hófsamar og sann-
gjamar skoðanir, sem eru til viðtals
um að koma til móts við eindregnar
kröfur þjóðarinnar um beina hlutdeild
í auðlindinni. Nú eiga menn að taka í
framrétta hönd þeirra og leita þeirrar
niðurstöðu, sem þjóðin getur verið sátt
við. Þá fær útgerðin þann frið, sem
hún telur sig þurfa til að starfa við
eðlilegar aðstæður.“
Atburðir dagsins
1808 Frakki nokkur skotinn til
bana yfir Parísarborg í fyrsta
einvíginu sem háð var í loft-
belgjum. 1810 Byron lávarður,
eitt kunnasta skáld Breta, syndir
yfir Hellusund sem skilur Evr-
ópu og Asi'u. Hann var 80 mín-
útur á leiðinni. 1814 Lúðvík
XVIII tekur við völdum I Frakk-
landi eftir ósigur Napóleons.
1943 Fjórtán bandarískir her-
menn fórust er flugvél brotlenti
á Fagradalsfjalli á Reykjanesi.
1970 Álverið í Straumsvík
formlega tekið í notkun.
Afmælisbörn dagsins
Niccolo Machiavelli höfundur
Furstans, 1469. Golda Meir
forsætisráðherra ísraels, 1898.
Sugar Ray Robinson heims-
meistari í hnefaleikum, 1929.
James Brown bandarískur
söngvari, 1933.
Annáisbrot dagsins
Frá Bessastöðum slapp úr varð-
haldi Jón Hreggviðsson; þann
mann héldu þeir sannan að drápi
Sigurðar Snorrasonar, böðuls í
Borgarfjarðarsýslu. Jón strauk
undan norður og sigldi með
Hollenzkum.
Grímsstaðaannáll, 1684.
Angur dagsins
Stundum var eins og þunglynd-
ið ætlaði að yfirbuga hann al-
veg. Þau einkennilegustu atvik
gátu þá komið honum úr jafn-
vægi...Sagðist hann þá ekki
hafa mætt nokkurri manneskju á
götunni, nema gömlum og
hrukkóttum kerlingum. Gæti
hann alls ekki sætt sig við slíkt
og færi hann aldrei framar út í
bæ upp á þessar spytur.
Jón Hjartarson um
Benedikt skáld Gröndal í viðtali
við Valtý Stefánsson.
Málsháttur dagsins
Fiskurinn ríður ekki við bjöllu-
beizli heim á bæ.
Ríða við bjöllubeizli: gera boð á
undan sér með hávaða.
Orð dagsins
Þó ég skrifi engan óð
um þig, vina - mundu
að mín beztu óslarljóð
aldrei búningjundu.
Guðmundur Daníelsson,
Sunnudagsblað Alþýðu-
blaðsins 20. júní 1937.
Skák dagsins
Lítum nú á handbragð Alexei
Vyzmanavin. Hann er lítt
þekktur en þéttingssterkur
meistari frá St. Pétursborg; rúm-
lega þrítugur landsliðsmaður
Rússa. Andstæðingur hans er
brasilíski alþjóðameistarinn
Braga sem teflir undir fána ftal-
íu. Braga hefur aldrei verið hátt
skrifaður og er nú kraminn til
dauðs einsog hver önnur lús.
Hvað gerir hvftur?
1. Rf6+!l Kh8 Ekkert betra er
að drepa riddarann. 2. Hh3
gxf6 3. Dh4 Braga gafst upp.