Alþýðublaðið - 03.05.1995, Page 9

MIÐVIKUDAGUR 3. MAÍ1995
ALÞYÐUBLAÐK)
9
„Kaup á bensíni á bílinn, rafmagni til lýsingar og heimilistækja og á
heitu vatni eða rafmagni til húshitunar vega þungt í rekstri heimila og
er áætlað að vísitölufjölskyldan verji tæplega 200 þúsund krónum á ári
í þessu skyni."
■ Orkan og heimilið
Húsráð til spa
handa fyrirtækjunum eru þeir að fyrir-
tækin tryggja öruggari greiðslur, þau
geta valið um gjalddaga, eindaga og
dráttarvexti og losna við kostnað
vegna útskrifta og póstburðarreikn-
inga. Fyrirtækin greiða bankanum
ákveðið gjald fyrir hveija skuldfærslu
samkvæmt gjaldskrá. Fyrirtæki losna
við að kaupa innheimtukerfi. Þau nýta
sér gott innheimtukerfi bankans og
hafa góða yfirsýn yfir heimtur. Fyrir-
tækin fá síðan reglulega sent yfirlit yfir
greidda og ógreidda seðla.
Boðlínan er lykilatriði í þjónustu
okkar við fyrirtækin. Hún gerir fyrir-
tækjum kleift að sinna öllum bankaer-
indum í gegnum tölvu og er þá um að
ræða erindi sem fýrirtækin hafa fram
til þessa eytt mestum tfma og snúningi
í. Með þessu hefur fyrirtækjunum ver-
ið gert kleift að opna sýna eigin af-
greiðslu inn á skrifstofunni. Kosturinn
við það er meðal annars sá að fyrir-
tækin hafa aðgang að bankanum til
klukkan sjö á kvöldin virka daga.
Þessi heimur er á hverfanda hveli og
með þjónustu okkar erum við með
öðrum orðum að reyna að fá við-
skiptavininn til að taka upp pappírs-
laus viðskipti," segir Edvald.
■ Íslandsbankínn
Kúnnar
metnir
eftir
gæðum
Aðalsmerki þjónustu íslandsbank-
ans er Vildarþjónustan. Hún byggir á
þeirri hugsun að verðlauna þá sem
eiga mikil viðskipti við bankann með
enn betri þjónustu. Þeir sem eiga mikil
viðskipti við bankann fá sérstakan að-
gang að þjónustufulltrúa, beinan síma,
frf tékkhefti, fn kredikort og margvís-
lega aðr'a þjónustu.
í framtíðinni ætlar bankinn að
leggja aukna áherslu á greiðslujöfnun
og greiðsluþjónustu ýmis konar þar
sem reyna á að jafna útgjöld ársins
með jöfnum mánaðargreiðslum.
Markaðsstjóri Islandsbankans,
Þórður Sverrisson, segir að Vildar-
þjónustan aðgreini íslandsbanka frá
öðrum bönkum. „Hugmyndin er þekkt
í öllum viðskiptum en hún byggir á
því að eftir því sem þú átt meiri og
betri viðskipti við fyrirtæki nýturðu
þess í kjörum eða þjónustu á einhvem
hátt.
Eigir þú mikil innlán í öðmm bönk-
um þá færðu bara vexti en í íslands-
banka færðu meira en vexti. Það skil-
yrði sem bankinn set-
ur er að þú eigir fimm
hundruð þúsund krón-
ur í innlánum, þannig
að þetta er ekki nein
millj ónamæringaþj ón-
usta. Þetta er gagn-
kvæmur samningur,
eigir þú þetta fé áttu
kost á sérstakri þjón-
ustu og færð annars
vegár beintengingu
inn í ráðgjöfina og
síðan niðurfelld
ákveðin gjöld. Það
hefur enginn banki
eða sparisjóður þorað
að taka upp þetta fýr-
irkomulag. Banki
allra landsmanna,
Landsbankinn, myndí
aldrei fara að „mis-
muna“ fólki.
I dag eru yfir fimm
þúsund manns sem
notfæra sér þessa
þjónustu hjá okkur.
Með þessu er skapaður ákveðinn hvati
fyrir fólk að sameina spamað sinn í
einum banka.“
Fyrirtæki með betri tryggingar eða
ábyrgðamenn en önnur njóta þess í
kjöranum á sama hátt og einstaklingar.
Þetta er að sögn Þórðar sambærilegt
við það þegar ríkisbankar era að taka
lán erlendis, þeir fái betri kjör en
einkabankamir af því þeir eru ríkis-
bankar. „Menn meta það nefnilega svo
að því fylgi meiri áhætta að lána
einkabanka. Erlendir aðilar flokka,
sem sagt, kúnnana eftir gæðum."
Má ekki gagnrýna ykkur og segja
að láglaunafólk og eignalítið fái lé-
legri þjónustu hjá ykkur heldur en
þeir sem meira eiga?
„Jú, auðvitað má gagnrýna okkur
fýrir það. Hins vegar eiga allir kost á
því að fá þjónustu eins og hún er boðin
í öllum öðrum bönkum eða sparisjóð-
um. f upphafi skoðuðum við hjá ís-
landsbanka það mjög gagnrýnið hvort
þetta myndi hafa þau áhrif að bankinn
yrði álitinn einhver ríkisbubba eða
milljónamæringabanki sem ekkert
gerði íýrir litla manninn. Það er, aftur
á móti, alveg tryggt að við erum með
mjög frambærilega þjónustu við allan
markaðinn."
Framtíðarþróun í
Bankaþjónustu
Hver verður framtíðarþróunin í
bankaþjónustu hérlendis?
„Ég sé fýrir mér tvenns konar þró-
un. I fyrsta lagi, mun öll sjálfsaf-
greiðsla og fjarskipti aukast hvort sem
það verður í gegnum Intemetið eða
hraðbanka. Biðraðir í bönkum verða
sjaldséðar. Útibúin munu breytast, þau
verða í auknum mæli ráðgjafamið-
stöðvar, bankaferðir fólks verða þá
frekar með það að markmiði að afla
ráðgjafar í fjármálum."
Hvemig standa íslenskir bankar í
samanburði við til dæmis banka í
Evrópu á þjónustusviðinu, erum við
langt á eftir?
„Nei, ég held ekki. Varðandi þjón-
ustuna þá er hún fullboðleg og jafnvel
persónulegri og betri en víðast hvar í
Evrópu. Nýsköpun og vöraþróun hef-
ur kannski fyrst og fremst verið á ein-
staklingshliðinni en þar hefur baráttan
verið mest um að halda innlánum,
vegna þess að innlánin eru, jú, það
hráefni sem bankarnir þurfa til að
skapa tekjur.
í dag hefur aukin áhersla verið lögð
á að beita tækjum til að draga úr geng-
isáhættu hjá fyrirtækjum. Stjómendur
fyrirtækja á Islandi hafa komið fram á
aðalfundum og skýrt tap eða hagnað út
frá einhverri gengisþróun sem átti sér
stað Kkt og um náttúralögmál væri að
ræða sem ekki væri hægt að bregðast
við. Þjónusta við fyrirtæki á þessu
sviði hefur farið vaxandi en það teng-
ist allt opnun Evrópu og auknum
gjaldeyrisviðskiptum.“
Hvað þýðir það fyrir viðskipta-
vini bankanna á Islandi að ísland
gerist aðili að ESB?
„Þegar við gengum í EES héldu
menn að hingað kæmu ljótir útlend-
ingar og keyptu allt hér allt upp, banka
og fleira. Við eram í samkeppni við
útlendinga í dag, stór fyrirtæki eins og
Flugleiðir, Eimskip eða Grandi fara
bara til útlanda þurfi þau einhveija sér-
staka þjónustu eða fjármagn sem ekki
er í boði hér. Það mun því fátt breytast
með aðild að ESB.
Islendingar era í auknum mæli fam-
ir að kaupa sér erlend verðbréf. Við
verðum einfaldlega að vera samkeppn-
ishæfir í ávöxtun á pappíram eða inn-
lánum. Þetta þýðir að markaðirnir
þurfa að fljóta saman og við getum
ekki sett upp einhver hestagleraugu og
litið á landið sem stikkffítt. Við þurf-
um að taka tillit til umhverfisins og í
Evrópu era, jú, þeir markaðir sem við
íslendingar eram að reyna að keppa á
með útflutningi á vörum okkar. Ég
held að með ESB aðild opnist fleiri
möguleikar sem munu verða til þess
að halda mönnum á tánum.“
Kaup á bensíni á bílinn, rafmagni til
lýsingar og heimilistækja og á heitu
vatni eða rafmagni til húshitunar vega
þungt í rekstri heimila og er áætlað að
vísitölufjölskyldan veiji tæplega 200
þúsund krónum á ári í þessu skyni.
Bensínið kostar um 110 þúsund
krónur á ári, hitinn um 55 þúsund
krónur og heimilisrafmagnið um 35
þúsund krónur. Það þarf um tvöfalt
meiri orku til að hita híbýlin en til að
knýja bílinn og um áttfalt meiri en á
heimilistækin og til lýsingar.
Verðið á orku er því lægst til hitunar
hér á landi og er það raunar lægra en í
nokkru öðra ríki sem býr við markaðs-
búskap. Astæðan er ódýrar hitaveitur
og niðurgreiðslur á verði rafmagns til
hitunar. Talsverður munur er á verði á
hitaorkunni, sá munur er þó mun
minni'en hann hefur verið um áratuga
skeið, einkum vegna aukinna niður-
greiðslna ríkisins og afsláttar orkufyr-
irtækja á raforku til hitunar íbúðarhús-
næðis.
Margt má gera til þess að draga úr
kostnaði heimila við orkukaup. Ymis
húsráð ení þekkt til þess að spara ork-
una án þess að stofna til kostnaðar og
spamaður við margvíslegar aðgerðir
endurgreiðir kostnað vegna þeirra á
stuttum tíma. Hér verður reynt að gefa
nokkrar hugmyndir um hvað unnt er
að gera til þess að draga úr orkukostn-
aði heimila.
Bíllinn
Ómar Ragnarsson gerði fyrir
nokkram áram sjónvarpsþátt um bens-
ínspamað sem hann nefndi Hœgri fót-
urinn fimadýri. Með heitinu höfðaði
Ómar til þess að hægri fóturinn er
bæði bensín- og bremsufóturinn og
ræður því miklu um bensíneyðslu bfls-
ins. Rykkjóttur akstur er frekur á bens-
ínið og með því að forðast spymur,
sýna forsjálni og haga akstri eftir að-
stæðum má spara mikið bensín. Það
kostar mikið bensín að rífa bflinn upp
á umferðarljósum til þess að snögg-
hemla við næstu ljós?
Bensíneyðsla vex eftir því sem bfln-
um er ekið hraðar, til dæmis er áætlað
að bensíneyðsla á 90 kflómetra hraða á
klukkustund sé 20 prósent meiri en ef
ekið er á 70. Bensíneyðsla vex einnig
með auknum snúningshraða vélar, því
er mikilvægt að velja ekki of lágan gír
miðað við aksturshraða. Bíllinn eyðir
líka bensíni í tómagangi það er því
skynsamlegt að drepa á bílnum ef
stöðvað er eina mínútu eða lengur.
Of lítið loft í hjólbörðum eykur
bensíneyðslu. Opnir gluggar og topp-
grind auka loftmótstöðuna og meira
bensín þarf til að knýja bflinn áfram.
Bensíneyðsla eykst með aukinni
þyngd bflsins. Það kostar því að aka
með þunga hluti í bflnum að óþörfii. A
veturna vilja þungir klakadrönglar
setjast á undirvagninn og innan á
hjólaskálar þar sem þeir þrengja jafh-
vel að hjólbörðum og valda því auk-
inni mótstöðu.
Bensíneyðsla er mest þegar vélin er
köld. Það er því óhagkvæmt að aka á
köldum bíl stutta vegalengd og oft tek-
ur Ktið lengri tíma að ganga.
Með því að skipuleggja akstur áður
en lagt er af stað má oft stytta vega-
lengdir verulega. Ekki má heldur
gleyma því að stundum getur síminn
komið í stað ferðar.
Almenningssamgöngur era ódýrari
en einkabíllinn. Farþegi í strætó er
áhyggjulaus og getur notað tímann til
að lesa, hugsa eða tala við sessunaut-
inn.
Viðhald bflsins, vélarstilUng, endur-
nýjun kerta, loftsíu og flena er mikil-
vægt til að halda bensíneyðslunni
niðri. Með eðlilegu viðhaldi endist
bfllinn lflca betur.
Við kaup á bfl - jafnt nýjum sem
gömlum - er skynsamlegt að hugsa
ekki bara um kaupverðið, rekstrar-
kosmaðurinn er ekki síður mikilvægur
og þar vega bensínkaup þungt.
Minni bensíneyðsla er ekki bara
hagkvæm, hún skilar sér einnig í betra
umhverfi.
Hitinn
Orkunotkun við hitun húsnæðis er
afar breytileg. Því valda fjölmargir
þættir, svo sem ástand húsnæðisins,
aldur þess og staðsetning. Við ýmsar
athuganir hefur einni komið í ljós að
íbúamir ráða miklu um orkuþörfina,
hitunarvenjur þeirra og umgengni
skiptir miklu. Þetta kom skýrt fram í
athugun á orkunotkun til upphitunar
tæplega 100 húsa sem vora byggð eftir
sömu teikningu Húsnæðismálastofn-
unar. Mena en tvöfalt meiri orku þurfti
til að kynda þau hús sem vora orku-
frekust en í þau sem notuðu minnst.
Það er því engan veginn einfalt að
bera orkureikninga milli byggðalaga
saman. Mörg ráð era til að ráðast gegn
hitunarkostnaðinum, hér verður drepið
á nokkur.
Hiti í vistarverunum ræður miklu
um orkunotkunina. Fyrir hverja gráðu
sem hitinn er ofan við 20 gráður á cel-
síus vex orkunotkunin um hér um bil 6
prósent. Þannig eykst orkuþörfin um
nálega þriðjung ef hitinn er hækkaður
úr 20 til 25 gráður. Almennt er talið að
hæfilegt hitastig sé rúmlega 20 gráður,
lítið eitt hærra í stofum sem setið er í
en lægra í svefnherbergjum, göngum
og svo framvegis.
Hurðir og opnanlegir gluggar þurfa
að falla vel að körmum svo að ekki
trekki inni með þeim. Þéttilistar borga
sig í lægri orkukostnaði á skömmum
tíma og það tekur stutta stund að herða
gluggjakrækjumar. Það er óþægilegt
að búa í húsi sem ekki er sæmilega
þétt. Við loftræstingu híbýla er best að
opna glugga og skapa gegnumtrekk í
nokkrar mínútur, en hafa gluggana
lokaða þess á milli.
Illa stilltir ofnar eða hitunarkerfi
nýta heita vatnið illa. Ofna þarf að
stilla þannig að enginn einn þeirra sé
heitari en hinir. Frárennslislögn frá
ofnum á jafnframt að vera hálfköld
viðkomu.
Enn era til hús með einföldu gleri,
þá borgar sig að skipta í tvöfalt eða
þrefalt gler. Einnig er til gler með sér-
stakri filmu sem hleypa minni varma
út.
Nokkuð er um illa einangruð hús
eða jafnvel hús án einangranar, eink-
um eldri hús. Óeinangrað eða illa ein-
angrað þök bræða af sér snjó og undir
þakskegg myndast oft myndarleg
grýlukerti. Einangran þaka er sérstak-
lega mikilvæg og einangrun illa eða
rnaða r
óeinangraðra þaka skilar sér til baka í
lægri orkureikningum á mjög stuttum
tíma. Sömuleiðis þarf að einangra
kjallara og önnur rými sem ekki era
upphituð, annars tapast mikill varmi.
Við klæðningar útveggja gefst oft
tækifæri til að bæta einangrun án mik-
ils kostnaðar.
Því fylgir velKðan að búa í vel ein-
angraðu og þéttu húsi.
Heimilistæki og lýsing
Heimilin era búin fjölmörgum tækj-
um sem nota rafmagn og ný tæki era
stöðugt að ryðja sér rúms, nægir þar að
nefna geislaspilara, tölvur og fýlgihluti
,með þeim. Rafmagnsnotkun heimila
hefur ekki aukist að sama skapi þar
sem tæki, eins og ísskápar, þvottavélar
og útvörp, sem koma á markaðinn í
dag eru spameytnari en sams konar
tæki sem fýrir era. Það er margt hægt
að gera til þess að halda rafmagns-
notkuninni í skeljum, án þess að það
komi niður á þeim þægindum eða
ánægju sem við sækjumst eftir. Ein-
faldasta ráðið er að „slökkva á eftir
sér.“ Það þjónar ekki neinum tilgangi
að hafa ljós í herbergi sem enginn er í,
eða kveikt á sjónvarpi sem enginn
fylgist með.
Kæliskápur og frystikista era meðal
þeirra heimilistækja sem nota mest
rafmagn. Hæfilegt hitastig í kæliskáp
er 4 til 5 gráður á celsíus og í frysti-
kistunni mínus 18 gráður. Lægri hiti
veldur óþarfa orkunotkun. Þannig leið-
ir til dæmis 2 gráðu hiti í kæliskáp í
stað 5 til um 20 prósent meiri raf-
magnsnotkunar. f frystihólfum kæli-
skápa og í ftystikistum safnast oft fyrir
hrím, sem virkar eins og einangrun
milli ftystirýmisins og kælikerfisins og
hrímið veldur þá aukinni rafmagns-
notkun. Tryggja þarf að loft geti auð-
veldlega leikið um kæligrindina aftan
á ísskápnum og frystikistan er best
geymd á köldum stað, til dæmis í
kaldri geymslu eða búri.
Veralegur hluti rafmagnsnotkunar á
heimilum er bundinn eldamennskunni.
Við steikingu eða suðu á mat er best
að nota potta og pönnur með sléttum
botni sem falla vel að hellunni. Það er
hrein orkusóun að sjóða loklausum
potti eða láta hjá Kða að lækka straum-
inn þegar suða er komin upp.
Þvottavélar og uppþvottavélar nota
jafnmikið rafmagn hvort heldur þær
era hálfar eða fullar. Það er þvf skyn-
samlegra að þvo sjaldnar. Þunkarinn
notar mikla orku og slítur oft fatnaði,
það er því hagkvæmt að hengja þvott á
snúrar til þerris.
Lýsing er afar mikilvæg jafnt á
heimili sem á vinnustað. Best er að
lýsingin Beinist að því sem verið er að
vinna við hverju sinni. Sum ljós og
lampar gefa Ktla birtu, jafnvel þótt not-
aðar séu orkufrekar perar. A markaði
eru bæði svokallaðar sparperur og
flúrperar, þessar perur nota margfalt
minna rafmagn en venjulegar perur.
Við kaup á nýjum tækjum er skyn-
samlegt að Kta ekki bara á verð þeirra,
því oft er hagkvæmt að kaupa lítið eitt
dýrara tæki sem notar minna rafrnagn.
Framkvæmd nýrra laga um upplýs-
ingaskyldu varðandi orkunotkun heim-
ilistækja munu stuðla að því að svo
verði.