Alþýðublaðið - 10.05.1995, Síða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
UHHHUD
20915. tölublað
Hverfisgötu 8 -10 Reykjavík Simi 625566
Útgefandi Alprent
Ritstjórar Hrafn Jökulsson
SigurðurTómas Björgvinsson
Fréttastjóri Stefán Hrafn Hagalín
Umbrot Gagarín hf.
Prentun Isafoldarprentsmiðjan hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing
Sími 625566
Fax 629244
• Áskriftarverð kr. 1.550 m/vsk á mánuði.
Verð í lausasölu kr. 150 m/vsk
Klessulist
Kristínar
Kvennalistinn beið sögulegt afhroð í þingkosningunum og var
reyndar við dauðans dyr á tímabili. Fylgishrunið kom enganveg-
inn á óvart: sá ferskleiki sem eitt sinn fylgdi flokknum er að engu
orðinn og málefnasérstaðan fokin út í veður og vind. Valdníðsla
og ólýðræðisleg vinnubrögð einkenndu val á frambjóðendum og
fyrir vikið vom kvennalistakonur sviptar þeim einkarétti á heiðar-
leika í pólitík sem þær höfðu reyndar sjálfar úthlutað sér.
Fjórtán mánuðum fyrir kosningar mældist Kvennalistinn him-
inhár í skoðanakönnunum og virtist albúinn að margfalda fylgi
sitt. Skýringin var einföld: persónuvinsældir Ingibjargar Sólrúnar
Gísladóttur. Eftir að hún varð borgarstjóri bókstaflega tættist
fýlgið af Kvennalistanum. Það er til marks um tvennt. Annars-
vegar að hugmyndafræðileg sérstaða flokksins reyndist ekki
traustari en svo að hún varð að engu í hugum kjósendanna með
brotthvarfi Ingibjargar Sólrúnar. Hin skýringin á afhroði Kvenna-
listans var síðan vitaskuld sú, að Kristín Ástgeirsdóttir, sjálfskip-
aður foringi hinnar femínínsku ffímúrarareglu, var allsendis ófær
um að taka við merki Ingibjargar Sólrúnar Gísladóttur. Til þess
hafði Kristín Ástgeirsdóttir því miður ekkert nema viljann.
Eina baráttumál Kvennalistans í kosningabaráttunni var að
koma flokknum í ríkisstjóm. Kvennalistakonur fóm ekki dult
með, að þær væm reiðubúnar að setja stefnu flokksins á útsölu að
öðm leyti. Kvennalistanum tókst ekki ætlunarverk sitt og nú
blandast fáum hugur um að flokkurinn muni endanlega útskrifast
af löggjafarsamkundunni eftir íjögur ár.
Hvað gerir Kristín Ástgeirsdóttir eftir að hafa næstum leitt
flokk sinn ofan í gröfina? Jú, hún leitar að blóraböggli í borgar-
stjóranum í Reykjavík - skýringin á tapi Kvennalistans felst sem-
sagt í þeirri staðreynd að Ingibjörg Sólrún Gísladóttir leyfði sér
að þiggja boð á fundi þeirra flokka sem standa að Reykjavíkur-
listanum. Kristín Ástgeirsdóttir hefur áður vakið athygli fyrir sér-
kennilegar söguskýringar, en nú hefur hún bókstaflega sett met í
pólitískri sjálfsblekkingu og bamaskap.
í DV í fyrradag svarar Ingibjörg Sólrún fyrir sig. Borgarstjórinn
segir: „Greining Kristínar á vanda Kvennalistans er afskaplega
yfirborðskennd. Ef á annað borð á að velta við steinum verður að
gera það til fulls. Þá verður að horfa til þingflokks Kvennalistans
á síðasta kjörtímabili, framboðslistans og stefnunnar. Ef það á að
mála mynd þá verður að mála hana alla. Ég held að útkoman í
kosningunum tengist minni persónu afskaplega Ktið.“
Öllu beinskeyttari gætu skilaboð Ingibjargar Sólrúnar til Krist-
ínar varla verið: Skýringar á hmninu er að leita í þingflokki
Kvennalistans, framboðslistum og stefnumálum. Jafnvel Kristín
Ástgeirsdóttir ætti að skilja hvað felst í þessum orðum borgar-
stjórans í Reykjavík.
Nú er að vita hvort Kristín tekur áskomn Ingibjargar Sólrúnar
og málar til fulls myndina af ófömm Kvennalistans - eða hvort
hún heldur sig við klessulist sjálfsblekkingarinnar. ■
s k o ð a n
MIÐVIKUDAGUR 10. MAÍ1995
r
Af pólitísku skírlífi
Einhver furðulegasta, afturhalds-
samasta og ellilegasta hugmynd
sem um getur í pólitík er hugmyndin
um hreinlynda gáfumannaflokkinn,
afl hinnar sjálfskipuðu intellígensíu,
hinna skírlífu postula, sem eiga sér
það markmið einasta í pólitík að segja
nei.
Það vakti sérstaka athygli mína að
slíkri hugmynd var hreyft á prenti lyr-
ir skemmstu: bón um pólitískan skír-
lífisflokk. Raunár minnti þetta mig
líka á umræðu, sem átti sér stað fyrir
einum sex árum á síðum nokkurra
dagblaða og snerist um uppstokkun á
íslensku flokkakerfi, en þá var einmitt
rætt um stjómfælni og tekið klassískt
dæmi af þýskum græningjum.
Það skulum við einnig gera núna.
Gestaboð I
Pegar tlokkur grænmgp^aí^in
kringum 1980 ætlaði hann sér ekki í
stjóm. Hann ætlaði sér hins vegar að
Uta alla hina flokkana græna, laga þá
að sjálfum sér. Þessi hugmynd var
fullkomlega útópísk eins og nærri má
geta um og hún beið endanlegt skip-
brot þegar græningjar duttu út af þingi
1990. Með þeim ósigri var stefnu-
breytingin innsigluð og endanleg:
græningjar eiga sér núna það markmið
helst að komast í stjórn og bjarga
þannig skjólstæðingum sínum: skóg-
unum og vömunum.
En þetta er ekki eina dæmið um
stjómfælni, sem breyst hefur í ein-
dreginn vilja til stjórnarþátttöku:
Kvennalistinn okkar Islendinga hefur
gengið nákvæmlega sömu götu, hann
vill núna í stjóm, og það tók hann
álíka langan tíma að komast að því
eins og græningja: rúman áratug.
Mér finnst það enn og aftur furðu-
legt og óskiljanlegt að hugmyndir um
pólitíska skírlífisflokka skuli koma
upp hér á landi. Ég lýsi eftir stefnu
þeirra, sem vilja stofna slíkan flokk á
Islandi. Hvað vilja þeir? Vilja þeir
þjóðernishyggju, einangrun, sjálfs-
þurftabúskap, ríkisvæðingu - eða em
þeir kannski fyrst og fremst á móti
Evrópusambandinu, er það grýlan eða
stalíninn þeirra?
Ég lýsi eftir svömm við þessu!
Það er auðvitað rétt að sumir hafa
kallað á gagnrýni með stjórnar-
þátttöku sinni og víst er að mönnum
getur verið hollt að fara úr stjóm og ná
vopnum sínum á ný, saíha fylgi til að
eiga möguleika á að hrinda stefnumál-
um sínum í framkvæmd síðar. En
gmndvallarmarkmið allra, sem'em í
pólitík, hlýtur að vera það að komast í
stjóm, enda hefur sagan margsannað
það, að pólitfskt skírlífi er ekki lík-
legra til að bera ávöxt en annað skír-
lífi.
Og þar komum við að annarri stað-
reynd: söguleg vitund þeirra sem tjá
sig um pólitfk á íslandi og jafnframt
viðleitnin til að leita samanburðar við
útlöndin er oft furðanlega lítil hér á
landi: íslensk stjómmálaumræða getur
Leggjum niður fjórflokkinn
- Endurreisum fjórflokkakerfið
Hver skyldi hafa fundið upp glós-
una um jjórflokJánnl Vilmundur?
Sennilega, því hugsunin að baki er
upphaflega róttark og fmmleg - í
henni er sprengiafl og 6þoL en um
leið fylgir henni hamagangur og
mglandi og hún leiðir svo sem ekki
til ncins. Þetta cr hugsunin um að
sami rassinn sé undir þeim öllum,
sem má vissulcga dl sanns vcgar
Vikupiltar |
■ Guðmundur
Andri
Thorsson
skrifar
Is^S^ómmá!?
menn gxta ákaflega ólíkra hags-
muna. Þeim er veiu aðhald úr ólíkum
áttum. Við cigum til allrar hamingju
fáa stjómmálamenn á borð við Dav-
íð Oddsson scm einkum er upptek-
inn af þvf að byggja fotógnarmikla
minnisvarða um stórhug sinn eins og
kcmur ágxtlega fram í lýsingu
Hrafns Gunnlaugssonar I nýlegri
xvisögu á því þegar þeir stóðu tveir
og fylgdust mcð vígslu Pcrlunnar og
Hrafn skildi að Davfð var f stjóm-
málum scm listamaður að láta
drauma rætast, en skildi ekki að
þama var Davíð Oddsson að henda
. ómxldu almannafé í að reisa prest-
i vfgðan helgidóm án guðs, galtóml
tákn án táknmiðs, gullkálfum sem
{ snýst um sjálfan sig og vfsar á sjálfan
sig - og stórhug Davíðs. Þvf að Dav-
í íð límr á kjóscndur sem þcgna og
hefur það belst fram að fxra í land-
í búnaðar-, sjávarútvegs- og Evrópu-
mál um - stjómmálum - að fólk skuli
bara treysta þvf að hans ákvörðun
verði rétt Og sanngjöm þegar hann sé
búinn að hlýða á málflutning okkar
þegnana. Yfirleitt eru nútímastjóm-
málamenn hxttir að líta á okkur sem
þegna.
Hver er þessi fjórflokkur sera allir
klifa á? Flokkamir sem voru hér við
lýðí áður en Samtök fijálslyndra og
vinstri manna votu stofhuð? Var það
slxmt flokkakerfi? Þá var að
minnsta kosti auðvcldara fyrir okkur
kjósendur að gera upp hug okkar...
Eftir þxr sálaikvaÚr scm ég leið í
kjörklefanum hugsaði ég: ekki gera
mér þctta aftur kxru vinir. Ég gat
telrið undir raeð Shady Owens: Eg
elska alla... Og það tann upp fyrir
mér að við eigum að afnema fjór-
flokkinn en enduneisa fjórflokka-
kcrfið. Fjórflokkurinn scm bcr að af-
nema er þessi: Alþýðuflokkur. AÞ
þýðubandalag, Kvennalisti og fjóð-
vaki. Þetta eiu þeir flokkar sem eiga
„Alþýduflokkurinn
er einhentur. Og
það sem verra er:
hann vill vera ein-
hentur. Um ieið og
vex fram vinstri
stúfur er hann
höggvinn af -
kratar hafa tekið
full alvarlega boð
Krists: Ef hönd þín
hneykslar þig, þá
sníð hana af."
hann vill ven einhentur. Um lcið og
vex fnun vinstri stúfur er hann
böggvinn af - kratar hafa tekið full
alvarlega boð Krists: Ef höod þ£n
hneykslar þig, þá snið hana af...
Sem örvhentur tnaður stcri ég krata
til að lita vinstri stúfinn nú vaxa.
Fyrr verður hér ekki stór og öflugur
jafnaðarmannaflokkur á evrópska
vísu sem reistur er í senn á Erasmusi
W RnflMtt.ni I4ni SimrAnvni no
sem þcir þekkja. Þeir kusu fjór-
flokkakerfið gamla.
Ég legg til að vinstri menn hxtti
að stofna aftur'og aftur Samtök
frjálslyndra og vinstri manna. Málin
sem sundruðu þeim - hin raunvetu-
legu málefni sem ágreiningur var um
- eru útrædd. Sjálfttxðisflokkurinn
og Pramsókn eru gasluflokkar fyrir
áframhaldandi fjáraustur til fýrir-
tirlria nm allt larvt hafa há hnmión
krataflokki aðhald frá vinstri og er
miklu hreinlífari og um leið fijórri í
afstöðu sinni til þjóðmála en Al-
þýðubandalagið sem vcit ckknt
hvað það á að gera við sjálft sig.
Slíkur flokkur á ekki að vera f ríkis-
stjómum. Hann á að vera andstððu-
hluti kerfisins. Hann á ekki að gera
samsekan. Hann á ekki að vera
fjðldaflokkur heldur hugmynda-
hanki bnr vrfíi umianlromiö flllt
„Mér finnst það enn og aftur furðulegt og
óskiljanlegt að hugmyndir um pólitíska
skírlífisflokka skuli koma upp hér á landi.
Ég lýsi eftir stefnu þeirra, sem vilja stofna
slíkan flokk á íslandi."
verið ótrúlega einangruð í tíma og
rúmi. Og það er kannski þess vegna,
að héma komast menn upp með það
að snúast eins og skopparakringlur í
kringum málefnin. Raunar gæti það
orðið eitt af vandamálum íslensks
skírlífisflokks að gera það upp við sig
hvað sé að vera á móti og hvað sé að
vera með, hann myndi verða að skipta
oft um pólitíska akstursstefnu, sakir
þess, að það gæti reynst erfitt að
greina bakkgírinn og bremsuna frá
framgírunum á neitunarinnar farar-
tæki. Hugsum okkur til dæmis skírlíf-
isflokk og EES-málið. Hvað hefði
hann gert? Verið hatrammlega á móti,
uns umræða um ESB-aðild hófst, og
efnahagssvæðið varð að þeirri Lilju,
sem þeir vildu sjálfir helst kveðið
hafa, sem áður vom mest á móti því.
Það er lykilspurning til þeirra, sem
vilja skírlífisflokkinn, hvort sá flokkur
væri núna.með Evrópska efnahags-
svæðinu eða ennþá á móti því?
Það er erfitt markmið í stjómmálum
að ætla sér að vera alltaf á móti öllu.
Menn em einfaldlega með sumu og á
móti öðm, ef þeir ætla sér yfirleitt að
taka málefnalega afstöðu, fremur en
að styðjast við trúarkreddur - það er
einföld hundalógík.
Eg hef hins vegar oft undrast það á
Islandi, hversu menningin getur
verið gagnrýnislítil, segir sjaldan nei
en oft já og amen í veraldarvafstrinu.
Hlutverkaskipting og raunar öll sam-
skipti menningar og stjórnmála er
gamalt viðfangsefni, sem mér sýnist
brýnt og gott að ræða um hér á ís-
landi, einmitt núna í tóminu í kjölfar
kosninga, þegar auknar líkur em á því
að hljóta athygli og hljómgrunn. Svig-
rúm manna er nefnilega oft meira í
menningunni heldur en í stjómmálun-
um - þar geta línumar verið skýrari,
tilfmningankari og veitt meira rými
fyrir óbeislaðan húmanisma, enda
ekki mótaðar af málamiðlunum, og
það er því engin tilviljun að menn hafi
talað um menninguna sem sérstakt afl
eða áhrifavald í þjóðfélaginu við hlið
stjómmálanna, dómstólanna, vísind-
anna og fjölmiðlanna, svo eitthvað sé
nefnt. Það skyldi þó ekki vera vanda-
málið á fslandi, að menningin sé orðin
of lík stjómmálunum með sínum óhjá-
kvæmilegu málamiðlunum, farin að
lúta svipuðum lögmálum og þau, lög-
málum sem stundum skafa undan og
ofan af persónuleikum og þrengja við-
fangsefni?
Þá ættu menn frekar að taka undir
menningarboð þess ágæta skálds
Wolfgang Borchert, sem skaut af sér
puttann á rússneskri freðmýri í þeim
tilgangi að komast hjá því að drepa
menn: SEGIÐ NEI!
Þegar á þarf að halda. ■
Höfundur er kvikmyndahöfundur
og sagnfræðingur.
a t a I
m a
Atburdir dagsins
1811 Brelar taka pappírsseðla í
notkun. 1933 Þýskir nasistar
hefja bókabrennur. 1940 Win-
ston Churchill leysir ráðafáan
Neville Chamberlain af hólmi
sem forsætisráðherra Bret-
lands. 1940 Bretar hemema ís-
land. 1941 Rudolf Hess, stað-
gengill Hitiers, flýgur til Skot-
lands. 1977 Bandaríska kvik-
myndastjaman Joan Crawford
deyr. 1981 Francois Mitterrand
verður forseti Frakklands í
þriðju tilraun.
Afmælisbörn dagsins
John Wilkes Booth maðurinn
sem myrti Abraham Lincoln,
1838. Dimitri Tiomkin rúss-
neskt tónskáld sem flutti til
Bandaríkjanna og samdi vin-
sæla kvikmyndatónlist, 1894.
Fred Astaire bandarískur leik-
ari, dansari og söngvari, 1899.
David O. Sclznick bandarískur
leikstjóri, kunnastur fyrir Gone
with the Wind, 1902.
Annálsbrot dagsins
Bóndi einn fann að fjósverkum
við son sinn, þó ei mikið, en þá
út var komið, var hann hengdur
í fjósinu. Það er stór þörf menn
biðji drottinn vernda sig og
varðveita frá öllum skaða og
háska. Guð minn veri oss náð-
ugur og miskunnsamur.
Húnvetnskur annáll, 1772.
Orð dagsins
Sárast raun þá síst ég met
silfur mitt að þijóti.
Þegar bezt mér h'fið lét
lék ég mér að gijóti.
Kolbeinn Högnason.
Boðorð dagsins
Sá yðar sem syndlaus er, fang-
elsi fyrsta Steininn.
Kröfuspjald aðdáenda töffaranna í
Rolling Stones þegar þeir voru
dregnir fyrir dómara þennan dag
1967, sakaðir um eiturlyfjaneyslu.
Háski dagsins
Sigurður Nordal hefur verið...
hin síðari ár beinlínis þjóð-
hættulegur maður því að undir
hans vemdarvæng hefur byrjað
grófgerð og siðlaus úrkynjun-
arstefna í íslenskum bókmennt-
um og listum.
Jónas Jónsson frá Hriflu í grein í
Tímanum, þennan dag 1942.
Skák dagsins
Sjáum nú hvemig Suetin gamli
rúllar yfir Wilson nokkurn í
Berlín 1991. Suetin hefur hvítt
og á leik og fléttar til sigurs.
Hvað gerir hvítur?
1. Bxn+! Rxf7 2. Df5
Rge5 3. Bxe5 Dxd7 4.
Dg6+! Kf8 5. Bg7+ Wilson
gafst upp: mát vofir yfir.