Alþýðublaðið - 07.06.1995, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 7. JÚNÍ1995
s k o ð u n
M5YÐUBLMB
20929. tölublað
Hverfisgötu 8-10 Reykjavík Sími 562 5566
Útgefandi Alprent
Ritstjórar Hrafn Jökulsson
SigurðurTómas Björgvinsson
Fróttastjóri Stefán Hrafn Hagalín
Auglýsingastjóri Ámundi Ámundason
Umbrot Gagarín hf.
Prentun ísafoldarprentsmiðjan hf.
Ritstjórn, auglýsingar og drerfing
Sími 562 5566
Fax 562 9244
Áskriftarverð kr. 1.550 mA/sk á mánuði.
Verð í lausasölu kr. 150 m/vsk
Nýtt andlit
Framsóknar?
Það er eðlilegt að stjómmálamenn deili hver við annan. En það er í
meira lagi fátítt að þeir nái að setja upp deilu við sjálfa sig. Þessum
áfanga náði þó nýr þingmaður, Siv Friðleifsdóttir, þegar hún harðneitaði
á Alþingi að kannast við það sem frambjóðandinn Siv Friðleifsdóttir
hafði áður sagt við alla þjóðina í útvarpi.
í hörðum orðaskiptum um stjóm fiskveiða vakti Össur Skaiphéðins-
son máls á því, að hinn nýi þingmaður Framsóknar úr Reykjanesi hefði
fremur hljótt um sig þegar sjávarútvegsmál væm annars vegar. Hann
vitnaði til fréttar í DV þar sem skilja mætti að þingmaðurinn hefði í
kosningabaráttunni haldið fram að aðrir þingmenn úr flokknum hefðu
beitt sig hótunum vegna skoðana hennar í málaflokknum. í kjölfarið
spurði Össur: Getur verið að þögn þingmannsins stafi af því að hótan-
imar hafi borið árangur?
Siv Friðleifsdóttir kvaddi sér þá hljóðs, og staðhæfði að hún hefði
aldrei látið slík ummæli frá sér fara. Össur svaraði því til, að hann tæki
Siv að sjálfsögðu trúanlega um hið rétta í málinu, og dró ummæli sín til
baka.
Nú er hins vegar ljóst að Siv Friðleifsdóttir virðist vísvitandi hafa far-
ið með ósannindi. Á kosningafundi á Suðumesjum sagði Siv þetta ber-
um orðum, en sýnist svo „óheppin" að hafa ekki munað að fréttamenn
Ríkisútvarpsins vom á staðnum. Þeir birtu frásögn Sivjar um hótanimar
með hennar eigin röddu í kosningahomi RÚV 23. mars. Þar kemur
skýrt fram, að staðhæfing Sivjar á Alþingi í síðustu viku er einfaldlega
röng.
Umræða um trúverðugleika og dómgreind stjómmálamanna hefur
verið áberandi síðustu misseri. Fyrstu spor Sivjar Friðleifsdóttur á Al-
þingi benda hins vegar ekki til að sérstakra breytinga sé að vænta með
nýrri kynslóð stjómmálamanna. Vafalaust mun skugginn af þessu atviki
íylgja Siv lengi, og ef til vill kenna henni að útvarpa ekki til þjóðarinnar
þeim ummælum sem hún ætlar síðar að neita. Það skiptir þó ekki máli.
Mergur þessa atviks er sá, að ungum og nýjum þingmanni þótti í lagi
frá siðferðilegum og pólitískum sjónarhóli að fara með sannanleg
ósannindi. Svipaður atburður hefur ekki gerst mjög lengi á Alþingi.
Þetta er að sönnu dapurlegt, ekki síst þegar ungur þingmaður byijar
feril sinn með þessum hætti. Er þetta ef til vill hið nýja andlit Fram-
sóknar?
Sjónarrönd Svavars
Svavar Gestsson alþingismaður hefur sent frá sér bók þar sem hann
setur fram skoðun sína á stjómmálum samtíðarinnar, og hvemig hann
álítur þau muni þróast í byijun nýrrar aldar. Bókina má að vissu marki
skilgreina sem tilraun um stjómmálamanninn Svavar Gestsson. Hún ber
glögg merki að hann er meðvitaður um að kaflaskilin sem hafa orðið í
pólitískri hugsun heimsins gera óumflýjanlega kröfu á hendur honum,
og skoðanasystkinum hans, að þau skilgreini upp á nýtt samhengi sitt í
stjómmálabaráttu samtímans. Öðmm þræði er því einn tilgangur Sjón-
arrandar Svavars Gestssonar að vera vísir að pólitísku staðsetningakerfi
fyrir hóp fólks, sem ekki á lengur jafn ljóst erindi við veruleikann og
fyrir nokkmm áratugum.
Annar tilgangur bókarinnar felst í því að reyna að snúa stjómmálum
afmr að hugmyndabaráttu. Hvort sem mönnum líkar vel eða illa við
stjómmálamanninn Svavar Gestsson verður ekki frá honum tekið, að
langvinn pólitísk þátttaka hans hefiir sterklega litast af ást á hugmynd-
um. Hann vill stjómmál sem snúast um gmndvallaratriði en ekki kaldar
lausnir tæknihyggjunnar sem meðal annars hafa numið land í hans eigin
flokki.
Hér verður ekki lagður dómur á Sjónarrönd Svavars. Lýðræðissinn-
aðir jafnaðarmenn munu vafah'tið fmna margt til að setja krókinn í. En
framtak Svavars Gestssonar er afar virðingarvert, og að mörgu leyti
þarft inn í þá umræðu sem á næstu misserum mun efalítið spinnast um
framtíð þess vængs íslenskra stjómmála sem hefðin hefur skilgreint lil
„vinstri". Sannarlega verðskuldar Sjónarröndin málefnalega umfjöllun -
sem Alþýðublaðið mun fyrir sitt leyti taka þátt í á næstunni. ■
Hver verður forgangsröðun
ríkisstjórnarinnar?
„Sjá menn það til að mynda fyrir sér að
Ingibjörg Pálmadóttir samþykki erfiðan niður-
skurð eða frystingu útgjalda með tilheyrandi
óvinsældum, á meðan Björn Bjarnason baðar
sig í dýrðinni sem fylgir auknum útgjöldum
til menntamála? Varla mun Davíð Oddsson
samþykkja mikla útgjaldaaukningu hjá
þeim báðum, enda væru markmið ríkisstjórn-
arinnar í ríkisfjármálum þar með fokin út í
veður og vind."
í kosningabaráttunni lofuðu allir
flokkar auknum framlögum til
menntamála: Menntamál ættu að hafa
forgang á næsta kjörtúnabili. Þetta átti
ekki síst við um Framsóknarflokkinn,
sem gaf mjög skýr loforð um aukna
áherslu á menntamál. Bimi Bjamasyni
er þessi staðreynd ljós og ef marka má
ræðu hans við umræður um stefnu-
ræðu forsætisráðherra á dögunum þá
ætlar hann í krafti þessa að knýja á um
aukir. ffamlög til síns málaflokks.
Ekki er þó sopið kálið þó í ausuna
sé komið.
Ríkisstjómin ætlar sér nefnilega
einnig að ná niður halla ríkissjóðs á
kjörtímabihnu og því er deginum ljós-
ara að skera þarf niður á öðrum svið-
um ríkisútgjalda til að skapa svigním
fyrir aukin útgjöld til menntamála.
Pallborðið |
ríkisins og síðan fer af stað örvænting-
arfull leit að leiðum til að lækka út-
gjöld einstakra ráðuneyta án minnstu
framtíðarsýnar. Við slíkar aðstæður er
ekki mikil ástæða úl að ætla að aðrir
ráðherrar taki mikið tillit til óska
menntamálaráðherrans um aukin út-
gjöld til menntamála. Hver hugsar um
sitt og ólíklegt að einstakir ráðherrar
samþykki niðurskurð hjá sér á kostnað
annarra - sérstaklega ef þeir eru í öðr-
umflokki!
Líklegasta niðurstaðan verður því
einhverskonar pattstaða, samkomulag
um óbreytt ástand. Sjá menn það til að
mynda fyrir sér að Ingibjörg Pálma-
dóttir samþykki erfiðan niðurskurð
eða frystingu útgjalda með tilheyrandi
óvinsældum, á meðan Bjöm Bjama-
son baðar sig í dýrðinni sem fylgir
auknum útgjöldum til menntamála?
Varla mun Davíð Oddsson samþykkja
mikla útgjaldaaukningu hjá þeim báð-
um, enda væm markmið ríkisstjómar-
innar í ríkisíjármálum þar með fokin
út í veður og vind.
Framsóknarmenn munu því svíkja
loforð sín um aukin útgjöld til
menntamála eins og öll önnur kosn-
ingaloforð sem einhveiju máli skipta.
Ríkisstjómin mun væntanlega frysta
óbreytt ástand í þessum efnum sem
öðrum. Niðurstaðan verður senni-
legast jafh niðurskurður hjá öllum, eða
enginn niðurskurður og áframhaldandi
hallarekstur ríkissjóðs.
Menntamál munu engan forgang fá
við fjárlagagerð næsta árs eða næstu
ára.
Ég verð að viðurkenna að þetta er
heldur svartsýn spá. Ekki bætir úr
skák að menntamál eiga sér ekki jafn
sterka þrýstihópa að bakhjarh og aðrir
málaflokkar. Ég man til að mynda
ekki eftir því að verkalýðshreyfingin
mótmælti sérstaklega niðurskurði í
menntamálum eða beitti sér fyrir um-
bóúim í þeim efnum.
í samfélagi sem stjómast fyrst og
fremst af skammtímasjónarmiðum,
verða afleiðingamar af niðurskurði í
menntamálum ekki jafn sýnilegar og
margur annar niðurskurður. Útgjöld til
menntamála em íjárfesting til ffamtíð-
ar, arðsemi slíkra fjárfestinga eða
skaði af niðurskurði kemur ekki ffam
fyrr en mörgum ámm - jafnvel ára-
tugum - síðar.
Nýjum menntamálaráðherra bíður
ú n í
því erfitt hlutverk. Hann hefur sjálfur
gefið tóninn um að nú sé nýrra við-
horfa að vænta úr menntamálaráðu-
neytinu. Framsóknarflokkurinn gaf
tóninn fyrir sitt leyti í kosningabarátt-
unni. Væntingamar em því miklar og
viðbrögðin verða hörð ef ekkert breyt-
ist.
Það væri óskandi að menntamálin
yrðu svipað hitamál á þessu kjörtíma-
bili og heilbrigðismálin á því síðasta.
Birni Bjamasyni bíður það erfiða
hlutverk að skapa samstöðu innan rík-
isstjórnarinnar um aukið vægi
menntamála í útgjöldum ríkisins.
Hvort það tekst verður prófsteinn á
ráðherradóm hans.
Stjómarandstöðunnar bíður það erf-
iða hlutverk að veita trúverðugt að-
hald í menntamálum almennt og gera
sig gildandi í umræðum um mennta-
mál. Til þess að það takist þarf stjóm-
arandstaðan að taka sér tak gera hreint
í hugmyndafræðilegum bakgarði sín-
um.
Menntamál verða að vera forgangs-
mál á kjörtímabilinu. ■
Höfundur er stjórnmálafræðingur.
Atburðir dagsins
1329 Þjóðarsorg á Skotlandi
þegar Róbert I konungur deyr:
hann vann sigur á Engfending-
um og flæmdi heri þeirra af
Skotlandi. 1905 Norðmenn
lýsa yfir sjálfstæði frá Svíum.
1937 Hollywood-stjaman Jane
Harlow deyr, aðeins 26 ára að
aldri. 1992 Nýr Herjólfur kem-
ur lil Vestmannaeyja.
Afmælisbörn dagsins
Tómas Sæmundsson prófast-
ur og Fjölnismaður, 1807. Paul
Gauguin franskur listmálari
sem stundaði list sína á eyju á
Suður-Kyrrahaft, 1848. Jessica
Tandy enskættuð leikkona,
elst þeirra sem hlotið hefur
Óskarsverðlaun; fyrir hlutverk
sitt í Driving Miss Daisy, 1909.
Prince bandarísk rokkstjama,
1960.
Annálsbrot dagsins
Á þessu sumri var á alþingi
brenndur galdramaður af Vest-
fjörðum fyrir fordæðu, Ari
Pálsson, sem var hreppstjóri.
Setbergsannáll, 1681.
Innblástur dagsins
Á Kristmanni var að heyra að
níunda giftingin hefði komið
eins og innblástur. „Eg verð
eins og áfram óvinsæll meðal
karlmanna," segir hann, „ann-
ars er jákvælt að fá á sig nógu
miklar svívirðingar héma á Is-
landi. Margir halda að ég sé
hrein skepna.“
Viötal Steingríms Sigurössonar
viö Kristmann Guömundsson.
Málsháttur dagsins
Að breiða grátt ofan á svart er
ekki skart.
Orð dagsins
Þó að bylgjan brjóti knör,
beri mig að latuli,
ég mun aftur ýta úr vör,
engu kvíða strandi.
Bjarni M. Gísiason.
Skák dagsins
Margeir Pétursson gerði
garðinn nýlega frægan á skák-
móti í Danmörku, og Jóhann
Hjartarson slendur fyrir sínu í
Svíþjóð, einsog sagt verður frá
í grein eftir skákfréttaritara Al-
þýðublaðsins á morgun. Sá
santi fréttaritari, Þröstur Þór-
hallsson, er reyndar í hlutverki
fórnarlambs í skák dagsins.
Skákin er frá Islandsmótinu
1990: Margeir hefiir hvítt og á
leik - og allt er á ferð og flugi.
Hvað gerir hvítur?
1. bxc4!I Hxd4 2. Hxd4 Bxc3
3. Hd3 Þröstur gafst upp enda
stórfellt liðstap óumflýjanlegt.