Alþýðublaðið - 05.07.1995, Síða 7

MIÐVIKUDAGUR 5. JÚLÍ1995
ALÞÝÐUBLAÐK)
7
■ Félagið - réttindafélag tvíkynhneigðra og samkynhneigðra - hefur staðið fýrir krassandi listahátíð í Reykjavík síðustu
daga. Guðrún Vilmundardóttirátti samtal í gær við Eystein Traustason, einn af forsvarsmönnum þessarar sumarhátíðar
Félagsins, um starfsemina, ágreininginn við Samtökin 78, helstu réttindamálin og þörfina fyrir félagsskap sem þennan
„ Fordómar gagnvart tvíkyn-
hneigðum eru gífuriegir"
- „Það hefur skánað eftir að umræðan fór af stað, en tvíkynhneigðir geta setið undir því að
vera fordæmdir jafnt af samkynhneigðum sem og gagnkynhneigðum," segir Eysteinn.
Félagið - réttindafélag tvíkyn-
hneigðra og samkynhneigðra - var
stofnað vorið 1993, eftir að útséð var
um að tvíkynhneigðir fengju ekki
inngöngu í Samtökin ’78. Félögin
eru í dag álíka stór, en
hvort tekur á málunum
á sinn hátt. Undanfama
daga hefur Félagið
staðið fyrir athyglis-
verðri listahátíð í
Reykjavík og þanni
nokkuð á því borið.
tilefni af listahátíðinni
Argir dagar spjallaði
Alþýðublaðið við
Eystein Traustason
sem er í forsvari fyrir
sumarhátíð Félagsins.
Argir dagar í
Reykjavík... hvað vak-
ir fyrirykkur?
„Við viljum vekja
athygli á okkar málum.
Til að byrja með var
hugmyndin sú að ein-
ungis félagsmenn
tækju þátt, en það fór
strax úr böndunum,
margir höfðu áhuga á
að vera með, og við
vorum auðvitað ánægð
með það. Við byrjuð-
um á að ákveða að
eyða ekki krónu í há-
tíðina það gekk nokk-
urn veginn eftir, og
þessi sex daga heima-
tilbúna listahátíð lukk-
aðist vel. Hátíðin byrj-
aði á opnun samsýn-
ingar á kaffihúsinu 22. Þar héldum
við mest til. Annan daginn lásu níu
skáld upp ljóð á sama stað. Mæting
var svo góð að nánast horfði til vand-
ræða því fólk komst ekki almenni-
lega fyrir, en það var rífandi
stemmning; yfir sextíu manns á
staðnum. Þar var einnig sýndur ein-
þáttungur með tveimur leikurum, eft-
ir að hitað hafði verið upp með leik-
lesinni smásögu. A
Sólon íslandus var
danssýning, þrír stuttir
ballettar. A eftir átti að
vera söngdagskrá en
söngkonurnar tvær
fengu einhverja barka-
sýkingu fyrr um dag-
inn... en kvöldið
bjargaðist. Það var gott
að vera með dagskrá á
Sólon svona til til-
breytingar, til að ein-
angrast ekki á 22. Há-
tíðinni lýkur með rokk-
pönk-tónleikum í
Tunglinu næsta
fimmtudag. Hljóm-
sveitirnar fjórar sem
ætla að spila vilja með
því sýna samhug með
okkar málum. Listahá-
tíðin lukkaðist svo vel
að mér fmnst líklegt að
þetta verði árleg sum-
arhátíð. Uppskeran var
góð, við fengum mikla
umfjöllun í fjölmiðlum
og drógum athygli að
málstaðnum. Þeir sem
fylgdust með uppá-
komunum voru alls
ekki allir félagsmenn.
Það er jákvætt: þetta
þarf ekki að vera allt í
lokuðum geira. Það er fáránlegt þetta
viðhorf að vilja einangra sig í lokaðri
kreðsu; ef fólk hefur eitthvað segja
þjóðfélaginu er lítið vit í því að ein-
angra sig.“
Hvernig stóð á stofnun „Félags-
ins, réttindafélags samkynlineigðra
og tvíkynhneigðra“ þegar fyrir var
virkt félag sem berst fyrir málum
samkynhneigðra, „Samtökin ’78“
„Félagið var stofnað í mars eða
apríl ’93 eftir tveggja
mánaða undirbúnings-
vinnu. Astæðan fyrir
stofnuninni var lítill
hljómgrunnur annars
staðar fyrir málefnum
tvíkynhneigðra, svo við
ákváðum að stofna sér-
félag til þess að fræða
okkur sjálf, og almenn-
ing um tvíkynhneigð og
samkynhneigð. Félagið
er engum lokað, það
geta allir tekið þátt,
hvaða nöfnum sem þeir
kalla sig. Félagið er
stofnað eftir að lengi
hafði verið deilt um það
innan Samtakanna ’78
hvort tala ætti sérstak-
lega um tvíkynhneigð
hjá Samtökunum. Það
var rætt á mörgum fund-
um, en áhuginn virtist
vera afskaplega lítill til á
að hleypa þessum mál-
um að. Viðkvæðið var
að þetta atriði skipti ekki
svo miklu máli, og
myndi líklega flækja
umræðuna um mál sam-
kynhneigðra. Það var
ekki talað gegn neinum
sérstökum, en þeir vildu
ekki flækja málin með
gráum svæðum; þeir
vildu halda sig við að hlutimir væm
svartir eða hvítir. En okkur fannst
sjálfsagt að fyrst að gráu svæðin
væm til, væri nauðsynlegt að tala um
þau. Það er alltaf til vandræða að
reyna að þegja eitthvað í hel. Loksins
var kosið um það á aðalfundi, vorið
1993, hvort tala ætti um málefni tví-
kynhneigðra eða ekki. Til stóð að
breyta lögunum sem vom sanún við
stofnun samtakanna, en
breytingartillögur um að
tvíkynhneigðir, ekki
bara þeir sem kalla sig
homma eða lesbíur,
mættu fá aðgang að
samtökunum vom felld-
ar. Samkynhneigðir
vildu líta þannig á að
tvíkynhneigð væri und-
anlátssemi. Þetta fannst
okkur skrítið, að Sam-
tökin væru einhver
einkaklúbbur, og því
ákváðum við, flutnings-
menn breytingartillagn-
anna, að ganga út.“
Er Félagið þá stofn-
að af því að Samtökin
klofnuðu vegna þessa
ágreiningsmáls ?
„Það er fullsterkt til
orða tekið að tala um
einhvern klofning, við
vomm ellefu sem geng-
um út. Það var enginn
persónulegur rígur í
gangi, heldur í rauninni
pólitískur ágreiningur:
okkur greindi á um
hvemig við viljum haga
félagsstarfmu, og hvem-
ig við viljum standa að
kynningu á okkar mál-
um. Það eru samkyn-
hneigðir í Félaginu, en enginn tví-
kynhneigður í Samtökunum ’78. Á
þeim bænum er kveðið á um það í fé-
lagslögunum að til að fá inngöngu í
Samtökin þarftu að vera hommi eða
lesbía; engin grá svæði þar. Við kluf-
„Ástæðan fyrir
stofnuninni
var lítill
hljómgrunnur
annars staðar
fyrir málefnum
tvíkynhneigðra,
svo við
ákváðum að
stofna sérfélag
til þess að fræða
okkur sjálf, og
almenning um
tvíkynhneigð og
samkynhneigð.
Félagið er eng-
um lokað, það
geta allir tekið
þátt, hvaða
nöfnum sem
þeir kalla sig."
„Enn eru
fleiri sam- en
tvíkynhneigðir í
okkar félagi; þeir
velja Félagið
vegna þessa
einagrunar
viðhorfs
Samtakanna,
að banna
tvíkynhneigðum
aðgöngu. Gagn-
kynhneigðir
geta að sjálf-
sögðu gengið í
Félagið, og hafa
gert það. Málið
kemur öllum
við, það er
spurning um
mannréttindi."
um ekki félagið, heldur sköpuðum
nýjan vettvang. Núna eru tveir hópar
í því að flytja sama boð-
skapinn, en hvor þeirra
gerir það á sinn hátt. Það
væri líka ómögulegt fyr-
ir okkur að þykjast ætla
að vera endalaust í ein-
hverri rimmu... við er-
um nú með félagsað-
stöðu héma sitt hvorum
megin við götuna, Fé-
lagið á Lindargötu 43 og
Samtökin ’78 á númer
46. Maður kemst varla
hjá því að fylgjast með
svona með öðru auganu
hvort það er vel mætt
hinum megin... En auð-
vitað er allt í góðu.
Fyrsta árið var hart deilt
á Samtökin í okkar hópi,
en svo sáum við að þetta
gengi ekki endalaust,
ekkert unnið með að
eyða púðri í þennan æs-
ing, svo það var ákveðið
að taka málið út af dag-
skrá. Síðustu tvo ár hef-
ur málið því ekki verið
til umræðu, við erum
alls ekki sammála, og
litlu hægt þar við að
bæta. Þegar kemur að
því að við þurfum að
gera eitthvað saman, eins og að
skipuleggja réttindagönguna síðasta
laugardag, þá taka báðir aðilar þátt
með heilum hug.“
Hvernig gekk frels-
isgangan fyrir sig síð-
asta laugardag?
„Ekki nógu vel; fyrir
tveimur árum, þegar
við gengum í fyrsta
skipti komu svona sex-
tíu manns. Árið eftir
var einhver fjölgun, en
ekki jafnmikil og við
höfðum vonað. í ár
komu ekki nema fimm-
tíu - áhuginn hefur
minnkað, það var nýja-
brumið sem heillaði.
Það er auðvitað ekkert
auðvelt að rjúka út á
götu með fána sér í
hönd til að auglýsa
kynhneigðina."
„Réttindafélag“, er
efst á dagskrá hjá Fé-
laginu að berjast fyrir
auknutn réttindum
sam- og tvíkyn-
hneigðra?
„Við vorum lengi að
velta fyrir okkur nafn-
inu Félagið - réttinda-
félag samkynhneigðra
og tvíkynhneigðra. Það
sem varð ofan á er í
rauninni soðið saman
úr mörgum tillögum. Nafnið er
kannski villandi, því aðalatriðið hjá
„Það er þörf á
okkar starfi, ein-
angrunin er allt
of mikil, og það
á jafnt við um
samkynhneigða
og tvíkyn-
hneigða. Þó hef-
ur umræða um
mál samkyn-
hneigðra verið,
lengur til staðar
í þjóðfélaginu,
þau eru því bet-
ur kynnt og frek-
ar viðurkennd.
Margt hefur
áunnist, en við
höfum enn nóg
að vinna."
okkur er ekki að berjast fyrir réttind-
um okkar, heldur að ýta á eftir því að
umfjöllunin sé í gangi, að málefni
tvíkynhneigðra gleymist ekki. For-
dómar gagnvart tvíkynhneigðum eru
gífurlegir. Það hefur skánað eftir að
umræðan fór af stað, en tvíkyn-
hneigðir geta setið undir því að vera
fordæmdir jafnt af samkynhneigðum
sem og gagnkynhneigðum. Staðan er
ekki jafnslæm og fyrir þremur árum
síðan, fáfræðin var alveg gífurleg, en
við eigum langt í land.“
Hvað er Félagið stórt og hverju
fœr það áorkað?
„Félagaskráin okkar telur hundrað
og tuttugu manns, en ég sé aldrei svo
marga starfa á vegum félagsins.
Virkir félagsmenn á hverjum tíma
eru líklega svona tuttugu, en sá hópur
er síbreytilegur. Við límm á félagið
sem tæki til að kynna ákveðin lífs-
viðhorf. Við viljum hafa gott sam-
band við fjölmiðla, og látum í okkur
heyra ef við höfum ákveðnar skoðan-
ir á einhverjum málum. Við höfum
haft samband við opinbera aðila til
að benda þeim á hluti sem okkur
finnast miður fara í þjóðfélaginu.
Ekki svo að skilja að þeir hlaupi upp
til handa og fóta til að þóknast okkur,
en við höfum þó gert eitthvað með
að minna á tilvist okkar. Allra mikil-
vægast er að fræða fólk um okkar
mál. Nemendafélög hafa haft sam-
band við okkur, við komum og kynn-
um okkar viðhorf. Það er hollt fyrir
fólk að kynnast mismunandi lífsmát-
um, mismunandi sjónarhomum."
Hvernig er Félags-hópurinn sam-
settur?
„Enn eru fleiri sam- en tvíkyn-
hneigðir í okkar félagi; þeir velja Fé-
lagið vegna þessa einagrunarviðhorfs
Samtakanna, að banna tvíkynhneigð-
um aðgöngu. Gagnkynhneigðir geta
að sjálfsögðu gengið í Félagið. og
hafa gert það. Málið kemur öllum
við, það er spurning um mannrétt-
indi. Þess er ekki krafist af meðlim-
um í Amnesty International að þeir
séu pólitískir fangar! Þú stofnar ekki
mannréttindafélag og neitar svo fólki
um aðild. Samtökin ’78 hafa svo
sannarlega velt Grettistaki, það tekur
það enginn af þeim... en við viljum
haga málum á annan veg. Við viljum
vinna að okkar málum með eins kon-
ar grasrótaryfirbragði: þó að það sé
kannski ekki skilvirkasta leiðin. Það
er engin stjóm í félaginu, það er ekk-
ert yfirvald, heldur veltur starf fé-
lagsins á duglegum félagsmönnum
hveiju sinni. Allir félagsmenn mega
sitja fundi; og þeir eru alltaf stjómar-
fundir. Það fer eftir áhuga á hveijum
tíma hvemig gengur. Það er þörf á
okkar starfi, einangrunin er allt of
mikil, og það á jafnt við um samkyn-
hneigða og tvíkynhneigða. Þó hefur
umræða um mál samkynhneigðra
verið lengur til staðar í þjóðfélaginu,
þau eru því betur kynnt og frekar
viðurkennd. Margt hefur áunnist, en
við höfum enn nóg að vinna.“ ■
Alþýðublaðið
ekkijynr viðkvœma