Alþýðublaðið - 06.07.1995, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐK)
FIMMTUDAGUR 6. JÚLÍ1995
fMIIIIMÍDIII
20946. tölublað
Hverfisgötu 8 -10 Reykjavík Sími 562 5566
Útgefandi Alprent
Ritstjórar Hrafn Jökulsson
Sigurður Tómas Björgvinsson
Fréttastjóri Stefán Hrafn Hagalín
Auglýsingastjóri Ámundi Ámundason
Umbrot Gagarín hf.
Prentun ísafoldarprentsmiðjan hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing
Sími 562 5566
Fax 562 9244
Áskriftarverð kr. 1.550 m/vsk á mánuði.
Verð í lausasölu kr. 150 m/vsk
Um hvað á
að sameinast?
í Alþýðublaðinu í gær voru birt viðtöl við nokkra af forystumönnum
vinstriflokkanna um sameiningu jafnaðarmanna. A síðustu ámm hafa ver-
ið gerðar nokkrar tiiraunir í þá vem: og eiga flestar sameiginlegt að hafa
byijað með klofningi Alþýðuflokksins. Síðast klauf Jóhanna Sigurðar-
dóttir fiokkinn undir því yfirskyni að hún ætlaði að sameina jafnaðar-
menn, þótt vitanlega væri ölfum ljóst að særður pólitískur memaður var
kveikjan að stofnun Þjóðvaka. Eyðimerkurganga Þjóðvaka er skýr og
áhrifamikil áminning um það, að til sameiningar verður ekki stofnað á
grundvelli persóna - heldur málefha. Viðmælendur Alþýðublaðsins lögðu
reyndar áherslu á þetta atriði. Jón Baldvin Hannibalsson formaður Al-
þýðuflokksins sagði: „En það má ekki gerast með flumbmgangi og vit-
leysisgangi einsog einatt hefur nú verið. Það á ekki að gerast með yfirlýs-
ingum um ekki neitt - sem vekja falskar væntingar. Það á ekki að vera í
þeim stíl að nú æth allir að sameinast gegn einhveijum einum án umræðu
um hvað það er sem sameinast á um. Þetta verður að vera vitiborin um-
ræða og menn verða að fara í stóm málin - þarmeð ágreiningsmálin - af
hreinskilni og heiðarleika.“
Jón Baldvin minnir á, að vemlegur ágreiningur er milli vinstriflokkanna
í veigamiklum málum: til dæmis sjávarútvegsmálum, landbúnaðarmálum
og Evrópumálum. Sameiningarhugsjónin er vissulega gömul og göfug.
Sameiningartilraunir hafa hinsvegar allar rannið út í sandinn og verið vatn
á myllu stóra hægriflokksins. Þegar menn ætla nú að ræða um sameining-
armál er affarasælast að byija á byrjuninni og spyija sem svo: Um hvað
geta menn sameinast?
Fréttaskvrandinn
í Litháen
Davíð Oddsson forsætisráðherra er á faraldsfæti. Nú er hann staddur í
Namibíu en um síðustu helgi var hann í opinberri heimsókn í Litháen,
fyrstur íslenskra forsætisráðherra. Allir vita að íslendingar léku lykilhlut-
verk þegar Eystrasaltslöndin þijú - Eistland, Lettland og Litháen - losn-
uðu undan ógnarhrammi kommúnismans. Þar vó frumkvæði þáverandi
utanríkisráðherra, Jóns Baldvins Hannibalssonar, þyngst. Fyrir vikið hafa
íslendingar öðlast sérstakan sess í huga Eystrasaltsþjóðanna. Nú er það að
vísu svo, að forsætisráðherra hefúr ekki sérstakan áhuga á alþjóðamálum
og býr heldur ekki yfir mikilli orðgnótt þegar kemur að erlendum tung-
um. Eigi að síður hefðu menn ætlað, að Davíð Oddsson hefði eitthvað að
segja íslendingum af heimsókn til náinnar vinaþjóðar.
Öðm nær. Davíð Oddsson lét að vísu taka við sig símaviðtöl frá Viln-
íus, höfúðborg Litháens, en þau snemst um alls óskylt mál: nefúilega nýja
meirihlutann í bæjarstjóm Hafnarfjarðar! Forsætisráðherra taldi mála
biýnast að skýra ffá því að Jóhann G. Bergþórsson sé ómögulegur maður,
og að það sé skylda allra góðra sjálfstæðismanna að beijast gegn meiri-
hlutanum sem helmingur bæjarfulltrúa sjálfstæðismanna á aðild að.
Menn geta vitaskuld deilt um það, hversu smekklegar árásir forsætis-
ráðheira era á lýðræðislegan meirihluta í einu stærsta bæjarfélagi lands-
ins. En það er raunalegur vitnisburður um þekkingu og viðhorf Davíðs
Oddssonar til alþjóðamála að ekkert skyldi bera á góma í viðtölum ffá
Litháen annað en bæjarmál í Hafúarfirði.
Fánaleg lög
Á fimmtudagskvöld í síðustu viku mættu tveir vörpulegir lögregluþjón-
ar á frumsýningu hjá Kaffileikhúsinu í Hlaðvarpanum, vopnaðir mynda-
vél og upptökuvél. Lögregluþjónamir mættu að undirlagi embættismanns
í forsætisráðuneytinu, sem fann ekkert betra við líf sitt að gera þennan dag
en klaga undan ljósmyndum í blöðunum af leikkonu sýningarinnar sem
sveipaði sig íslenska fánanum.
íslensku fánalögin em eitt dæmi af mörgum um úrelt og bjánaleg lög.
Guðmundur Hallvarðsson alþingismaður, sem að sönnu hefúr ekki verið
mjög aðsópsmikill í þingsal, tók málið upp á síðasta kjörtímabili með afar
sannfærandi rökum og lagði til að lögunum yrði breytt, meðal annars í því
skyni að ffamleiðendur geti notað íslenska fánann á umbúðir sínar. Málið
var ekki afgreitt og því geta iðjulítið möppudýr att lögreglunni á leikara
og gert kröfur um ritskoðun á listaverkum. Þetta era ólög. ■
Kynþættir og málfrelsi
Um daginn vakti Hrafn Jökulsson
ritstjóri athygli á greinaflokknum
„Lífríki og lífshættir“ eftir Jón Þ.
Ámason. Greinar þessar birtast reglu-
lega í Morgunblaðinu og em nú orðn-
ar 130 talsins. Greinaflokkurinn er
jafnan auðkenndur með sérstökum
haus og ramma og líkist ritstjómar-
efni miklu fremur en tilfallandi að-
sendum greinum. Vandinn er sá að
greinar þessar em oftar en ekki gegn-
sýrðar kynþáttafordómum, enda höf-
undurinn gamall nasisti, eins og
Hrafn benti á. Og nú kemur upp í
hugann áleitin spurning: hver er
ábyrgð ritstjóra Morgunblaðsins?
Pallborðið |
Vilhjálmur
Þorsteinsson
skrifar
Þessi spurning er ekki ný af nál-
inni. Blaðaskrif urðu fyrir nokkru í
framhaldi af greinum Magnúsar
bónda í Grímsnesi í Morgunblaðinu,
sem dásamaði hinn norræna kynstofn
og vildi að Islendingar hættu að taka
við innflytjendum af öðmm kynstofn-
um. Töldu þá ýmsir að ritstjórar
Morgunblaðsins hefðu ekki átt að ljá
Magnúsi rými í blaði sínu. Minnis-
stætt er úr þeirri umræðu þegar minnt
var á að málfrelsið næði ekki til þess
að hrópa „Eldur!“ í troðfullu leikhúsi.
Þá hefúr Þorsteinn Guðjónsson nokk-
ur ritað allmargar Velvakandagreinar
þar sem meðal annars hefur verið
dregið í efa að gasklefamir hafi verið
til.
Nú síðast skrifaði einhver hstamað-
ur, hvers nafni ég flýtti mér að
gleyma, búsettur í Kaupmannahöfn,
grein í Mogga á móti ESB þar sem
rökstuðningur var að mestu leyti á
þeim nótum að vemda þyrfti íslenskt
þjóðemi og okkar ágæta kynþátt fyrir
útlendingum.
Eg er þeirrar skoðuriar að ritstjórar
Morgunblaðsins hafi brugðist sið-
ferðilegri ábyrgð sinni gagnvart les-
endum með því að birta þessar grein-
ar og aðrar svipaðs efnis.
Eg vil ekki takmarka mál- eða
prentfrelsi og tel að Magnúsi, Jóni og
Þorsteini eigi að vera fijálst að birta
skoðanir sínar á prenti eða með öðr-
urn hætti, enda ábyrgist þeir skrif sín
fyrir dómi, eins og gert er ráð fyrir í
íslenskum lögum og stjórnarskrá.
Þeim kumpánum á til dæmis að vera
ftjálst að gefa út tímarit eða bæklinga
og dreifa að vild. Boð og bönn stoða
lítt til að forða þjóðinni frá vitlausum
skoðunum; það gerir aðeins öflug og
viti borin umræða og góð almenn
menntun.
En margt er siðlaust þótt það sé
löglegt. Ritstjórar stærsta og áhrifa-
mesta dagbláðs þjóðarinnar bera
mikla faglega og siðferðislega
ábyrgð. Þeir velja á hverjum degi það
efni sem kemst á síður Morgunblaðs-
ins. Þeir meta fréttir og atburði, þeir
velja verkefni handa blaðamönnum
Mogginn og
pólitíski piparkariinn
Suður í Kópavogi \>ýx roskinn
stjóramálaforingi, og á víst að minnsta
kosti eitt íslandsmet: 57 ár eru liðin
síðan opinberum afskiþtum hans af
stjórnmálum lauk.
Þessi sjö ár og fimm tugi ára hefur
hann hvergi hvikað frá skoðunum sín-
um, einsog ráða má af dálki nokkrum
sem hann heldur út í dagblaði hér f
bæ, og þessvegna er ekki að vita nema
einn góðan veðurdag stígi hann aftur
inná vettvang íslenskra stjórnmála: al-
búinn að leiða þjóðina á vit gifturíkrar
framtíðar.
Lesendur góðir, auðvitað erum við
að tala um Jón Þ. Árnason, gamlan
nasista, greinahöfund og blaðainn-
flytjanda.
Hið ariska Þýzkaland og við
Látið ykkur ekki bregða: Jóni Þ.
Einsog gengur |
Lffríki og lífshœttir CXXX. Morgunblaðið 27. júní 1995.
Jökulsson
er, Himmler, Göring, Göbbels...)
En hvað er verið að nudda gömlum
heiðursmanni í Kópavogi uppúr því
að hafa fyrir 60 árum veðjað á vitlaus-
an hest? Voru ekki ýmsir valinkunnir
sómaborgarar hallir undir skiltamálar-
ann frá Austuiríki?
M£Li?að-ffl: .gkki ætlan y<?r að lcm-
„Lesendur góðir,
auðvitað erum við að
tala um Jón Þ. Áma-
son, gamlan nasista,
greinahöfund og
blaflainnflvtianda
„Lýðræðið er viðkvæmt stjórnfyrirkomulag og
þarf stöðuga aðhlynningu ... Kynþáttahyggjan
er andstæð leikreglum lýðræðisins og grund-
vallarmannréttindum. Og meira en það: hún er
stórhættuleg lýðræði og mannréttindum. Það
er því siðferðileg skylda okkar sem berum lýð-
ræði og mannréttindi fyrir brjósti að sporna
við henni eins og við getum ... Og þar eru rit-
stjórar Morgunblaðsins ekki undanskildir."
sínum, þeir hafna ósiðlegum auglýs-
ingum, klámi og æmmeiðingum, og
þeir biðjast afsökunar ef þeir hafa fyr-
ir mistök birt rangar fullyrðingar eða
aðdróttanir. Lesendur treysta þessu
mati biaðsins. Morgunblaðið birtir
ekki hvað sem er umhugsunarlaust. Á
því byggist þetta traust.
En svo ljær Morgunblaðið rými
undir greinar og greinaflokka þar sem
kynt er undir kynþáttafordómum.
Ritstjóramir segja kannski sem svo:
Þetta eru skoðanir eins og hverjar aðr-
ar og eiga að fá að heyrast. Við getum
ekki farið í manngreinarálit; okkar er
ekki að velja og hafna fyrirífam, held-
ur birta ailar hliðar máls. Ef við birt-
um ekki þessar greinar, hvar liggja þá
mörkin?
Við þessu er márgt að segja.
I fýrsta lagi: kynþáttafordómar em
ekki skoðanir eins og hver önnur
skoðun. Kynþáttafordómar em miklu
fremur andlegt ofbeldi en skoðun.
Þeir sem sjá heiminn með gleraugum
kynþáttafordómanna hafna jafnræðis-
reglum og gmndvallarmannréttindum
lýðræðisþjóðfélagsins. Þeir vilja að
fólk sé flokkað og við það skipt eftir
eiginleikum og útliti sem það hefur
enga stjóm á og fær engu um ráðið.
Hvaða gildi hefur slíkur málflutning-
ur? Mitt svar er: minna en ekkert. Að
tala um kynþáttafordóma eins og
hverja aðra almenna stjómmálaskoð-
un ber vott um siðblindu.
f öðru lagi: ég vil ekki banna að
kynþáttafordómar „fái að heyrast";
það tel ég óframkvæmanlegt og
reyndar ólíklegt til árangurs. Það sem
ég hef á móti er að Morgunblaðið taki
upp á sína arma að láta þá heyrast.
Þar tel ég, eins og áður sagði, að rit-
stjórarnir hafi brugðist. Löglegt er
eitt, en siðlaust er annað. Það er ekki
alltaf hægt að skjóta sér bak við laga-
hyggjuna, þótt það sé lenska.
I þriðja lagi: Kynþáttafordómar
verða ekki birtir undir því yfirskini að
verið sé að fjalla um „allar hliðar
málsins". Með því er sagt að þessi
umræða sé eins og hver önnur rök-
ræða milli talsmanna tveggja sjónar-
miða, þar sem báðir hafa nokkuð til
síns máls. Það á ekki við í þessu til-
viki. Kynþáttahyggjan hefur enga
hugsanlega jákvæða hlið, ekkert gildi
fyrir hag mannkyns. Af henni má
ekkert læra annað en það að hún leiðir
af sér mannhatur og hörmungar.
Það er allt of algengt að lýðræði sé
tekið sem gefnum hlut. Ekkert er ijær
sanni. Lýðræðið er viðkvæmt stjöm-
fyrirkomulag og þarf stöðuga að-
hlynningu. Meðal annars styðst það
við fjölda skráðra og óskráðra leik-
reglna. (Dæmi um skráða leikreglu
sem fáir vita um: í kosningalögum er
bannað að bera fé á kjósendur eða
r lofa þeim beinurn fjárhagslegum
ávinningi ef þeir kjósi tiltekið fram-
boð.) Kynþáttahyggjan er andstæð
leikreglum lýðræðisins og grundvall-
armannréttindum. Og meira en það:
hún er stórhættuleg lýðræði og mann-
réttindum. Það er því siðferðileg
skylda okkar sem bemm iýðræði og
mannréttindi fyrir brjósti að sporna
við henni eins og við getum.
Og þar em ritstjórar Morgunblaðs-
ins ekki undanskildir.
Höfundur er kerfisfræðingur og situr í stjórn Fé-
lags frjálslyndra jafnaðarmanna.
a 9 a t a 1 6 . j j ú 1 í
Atburðir dagsins
1535 Enski stjómmálamaðurinn
og rithöfundurinn Thomas
More hálshöggvinn, samkvæmt
fyrirskipun Hinriks VIII, fyrir
að samþykkja ekki forræði kon-
ungs yfir kirkjunni. 1809 Píus
VII páfi handtekinn fyrir að
bannfæra Napóleon. 1893
Franski rithöfundurinn Guy de
Maupassant deyr á geðveikra-
hæli. 1988 166 menn farast í
sprengingu á olíuborpalli á
Norðursjó.
Afmælisbörn dagsins
Maximilian austurrískur erki-
hertogi, 1832. Dalai Lama trú-
arleiðtogi Tfbeta og Nóbels-
verðlaunahafi, 1935. Vladimir
Ashkenazy píanósnillingur,
1937. Sylvester Stalione snill-
ingur, 1946.
Orð dagsins
Tíminn vinnur aldrei á
elzlu kynningunni,
ellin frnnur ylinnfrá
œsku-minningunni.
Jón S. Bergmann.
Tónlistarmenn setjast ekki í
helgan stein: þeir hætta þegar
engin músík er eftir í þeim.
Louis Armstrong, jazz-snillingur,
sem dó þennan dag áriö 1971.
Málsháttur dagsins
Ekki dugir ófreistað.
Annálsbrot dagsins
Kom sú forordning, sem aftók
opinbera aflausn fyrir legorðs-
sakir, en þess í stað skyldu slíkir
brauð.
Höskuldsstaðaannáll, 1770.
Grautur dagsins
Gísli fékkst seinna við forn-
fræði, las ákaflega mikið og
gleypti í sig grautarlegan lær-
dóm, en gat ekki gert neitt vera-
legt verk úr neinu.
Benedikt Gröndal um
Gísla Brynjúlfsson; Dægradvöl.
Skák dagsins
Nú lítum við á skemmtilega
fléttu frá Sankti Pétursborg.
Staðan kom upp í fyrra millum
tveggja Rússa, stórmeistarans
Aseevs (2530 ELO-stig) og al-
þjóðameistarans Nevostruevs
(2425). Hvítur á leik og notfærir
sér að hvítu mennimir em reiðu-
búnir til árásar á illa varið vt'gi
svarta kóngsins.
Hvað gcrir hvítur?
1. Bxh7+! Kxh7 2. Rg6! Bxf2+
Svarta drottningin var í upp-
námi. Samanber: 2. ... Dc6 3.
Dh5+ Kg8 4. Dh8 mát. 3. Hxf2
Dc5 4. Be3 Da5 5. b4 Ne-
vostmev gafst upp enda bjargir
bannaðar.