Alþýðublaðið - 06.07.1995, Side 8

Fimmtudagur 6. júlí 1995
Verð í lausasölu kr. 150 m/vsk
100. tölublað - 76. árgangur
■ Þrátt fyrir bjórinn og stórfellda fjölgun vínveitingahúsa hefur heildarneysla þjóðarinnar á áfengi ekki
aukist. Þórarinn Tyrfingsson, yfirlæknir á Vogi og formaður SÁÁ, segir ástæðuna vera þá að drykkju-
sjúkir hafi minnkað neysluna verulega í kjölfar meðferðar
Við erum ekki að
moka í botnlausa tunnu
Þórarinn: Ekki lengur þolað að menn séu fullir í vinnunni. A-mynd: E.ÓI.
„Þrátt fyrir stóraukið framboð áfeng-
is og almennari neyslu eykst heildar-
neysla áfengis ekki hér á landi. Ég tel
að skýringuna sé í verulegum mæli að
ftnna í þeini staðreynd að áfengissjúkir
karlar á aldrinum 25 til 55 ára hafa
minnkað drykkju sína verulega vegna
vaxandi framboðs á meðferð. Hér er
um að ræða þúsundir einstaklinga og
sýnir að við erum ekki að moka í botn-
lausa tunnu,“ sagði Þórarinn Tyr-
flngsson, yfirlæknir á Vogi og formað-
ur SAA, í viðtali við Alþýðublaðið.
í ársskýrslu SAA fýrir síðasta ár er
vakin athygli á þeirri staðreynd að
áfengissjúkt fólk hér á landi hefur veru-
lega dregið úr neyslu sinni á undan-
fömum árum. Um miðjan áttunda ára-
tuginn var áfengisneyslan komin upp
fýrir þijá lítra á mann á ári. Tuttugu ár-
um síðar er neyslan 3,47 h'trar á mann
þrátt fýrir gífurlega íjölgun vínveitinga-
staða og aukið frjálsræði í sölu áfengis.
Tölulegar upplýsingar um neysluvenjur
sýna að áfengisneyslan er almennari en
áður var. Þannig drekka fleiri konur og
ungmenni áfengi en áður. Fólk notar
borðvín í vaxandi mæli og sala á sterk-
um bjór var leyfð árið 1989. Þrátt fýrir
þetta er vart hægt að tala um að heild-
ameysla á áfengi hafi aukist.
,A1enn geta svo sem gefið sér efna-
hagslegar skýringar á þessu. Fólk hafi
ekki efni á að kaupa áfengi og það vegi
upp á móti auknu aðgengi og fjölgun
bara. Við teljum hins vegar að þetta sé
merki um að meðferðar- og forvamar-
starf í landinu hafi skilað árangri. Það
skiptir máli að sinna þessum þáttum.
Þeir þættir sem hefðu getað aukið
neysluna vemlega og skapað vandamál
hafa ekki gert það vegna þess að við
höfúm staðið okkur vel á sviði forvama
og meðferðar,“ sagði Þórarinn.
Hafa breyttar neysluvenjur í för
með se'r fcekkun þeirra sem þurfa í
meðferð vegna ofneyslu?
„Við höfum reiknað út líkur Islend-
inga á því að þeir þurfi að leita sér
meðferðar. Það er gert útfrá nýgengis-
tölum þeirra sem leituðu sér aðstoðar
undanfarin fjögur ár og við getum ekki
séð að þetta hafi breyst mikið síðustu
árin. Líkumar em ósköp svipaðar. En
við getum gert okkur vonir um að hafa
breytt eðli þessa vandamáls. Þó að
þessi vandi greinist hjá mönnum þá er
gangur vandamálsins öðmvísi. Hann er
ekki eins langur og illvígur og áður.
Það er líka kominn miklu meiri þrýst-
ingur alls staðar ffá í þjóðfélaginu. Það
er ekki lengur þolað að menn séu fúllir
í vinnunni og maður sér miklar breyt-
ingar til batnaðar hjá íslendingum sem
em á ferðalögum. Meðferð hefúr tví-
mælalaust dregið úr drykkju karlmanna
sem áður helltu í sig mestum hluta
heildameyslu þjóðarinnar."
Það er umtalsverð fjölgun á kom-
ungu fólki sem kemur í meðferð.
Hvers vegna?
„Það er erfitt að skýra það. Menn
gætu haldið að ástandið væri að versna
meðal annars vegna vaxandi landa-
drykkju. En þegar maður fer að skoða
hópinn þá virðist aukningin ekki vera í
kjamanum sem er verst staddur. Tölu-
lega standa þeir krakkar í stað sem ekki
hafa lokið skyldunámi og em í ýmsum
vímuefnum. Það fjölgar ekki í þeim
hópi og fer raunar hlutfallslega fækk-
andi í hópnum. Þetta þýðir þá að aukn-
ingin kemur ffam hjá krökkum sem em
betur staddir í lffinu og þar er um að
ræða talsvert mikla aukningu."
En er ekki eifitt fyrir krakka á aldr-
inum 16 til 18 ára að ná árangri í
meðferð þar sem þau eiga kannski
ekki langa neyslusögu að baki?
„Maður metur árangur hjá þessum
krökkum með öðmm hætti heldur en
hjá þeim fullorðnu. Þama er kannski
um að ræða krakka sem hafa slitið
tengslin við foreldra sína, em dottnir út
úr skólum og nánast orðin óvirk vegna
vandamála og vímuefnaneyslu. Okkur
tekst oft að koma aftur á sambandi við
fjölskylduna. Krakkamir fara oft aftur
heim að lokinni meðferð og hefja aftur
nám. Þau þurfa að verða snögglega
fullorðin hér í meðferðinni og læra að
taka ábyrgð. Annars geta þau ekki ver-
ið hér. En off er hér um að ræða ung-
linga sem hafa orðið fýrir ýmsum áfóll-
um í lífinu og eiga við mikinn vanda að
etja.“
Þið teljið 23% heildarlíkur á að
karlmenn þuifi að leita se'r meðferðar
á œviskeiðinu en aðeins 9% kvenna.
Hvers vegna er svona mikill munur
þama eftir kynjum?
„Þegar aldursskipting þeirra sem
koma í meðferð er skoðuð er það alveg
ótrúlegt hvað það koma fáar konur á
aldrinum 25 til 30 ára. Mig minnir að
það hafi komið ein 26 ára gömul kona í
meðferð til okkar í fyrra. Þær halda
eitthvað í strákana framan af en eftir 25
ára aldurinn dregur mjög í sundur með
kynjunum. Ég hef engar ákveðnar
skýringar á þessu en að hluta til er þetta
líffræðilegt. En það hve fáar konur á
aldrinum 25 til 30 ára sækjast eftir
áfengismeðferð miðað við karlana
skýri ég út frá félagslegum aðstæðum.
Þær eru uppteknar við annað, ganga
með böm og ala upp böm. Hins vegar
koma þær kannski síðar þegar bömin
eru farin að heiman og þær eiga að fara
aftur út á vinnumarkaðinn."
Er þörfinni fyrir meðferð í dag
sinnt ísamrœmi við eftirspum?
„Ef við rekum þessi meðferðarheim-
ili sem höfum í dag nokkum veginn
óhindrað þá held ég að staðan sé góð.
Það þarf hins vegar ekki mikið að ger-
ast svo þetta breytist til hins verra.“
Hverju viltu spá um þróun vímu-
efnavandans nœstu fimm árin eða
svo?
,Ef ekkert sérstakt gerist á ég von á
fækkun á sprautufíklum og held að við
munum sjá tölur um það á næstu þrem-
ur til fjórum ámm. Ég vonast til að við
getum haldið í horfmu og'að vímuefna-
vandinn vaxi ekki. En þetta er ansi við-
kvæmt og nú emm við að sjá fólk sem
vill bara skynbreytandi efni sem hafa
ekki sést síðan á hippatímanum. Maður
veit því aldrei hvað verður næst í stríð-
inu. En þær tölulega upplýsingar sem
við höfum gefa okkur vonir um að
þetta sé vandi sem við getum horfst í
augu við og tekið á ef við emm sam-
mála um það. Maður heyrir stundum
ffá mönnum í öðmm löndum sem em
fullir örvæntingar og finnst ekkert
ganga í baráttunni en slíkt heyrist ekki
hér.“
Koma erlendir lœknar til að kynna
sér staifsemina hjá ykkur?
,Já, og ekki síst Svíamir. Þeir koma
oft hingað að skoða enda em þeir að
endurskipuleggja sína áfengismeðferð.
Það er alveg einstakt hér að við emm
að meta árangur heils þjóðfélags af
vímuefnameðferð. Síðan má taka
stofnun emhvers staðar í Bandaríkjun-
um sem er að gefa út upplýsingar um
árangur en þá er bara verið að miða við
einhvem fámennan hóp í þjóðfélaginu
sem á þess kost að fara í meðferð. Það
finnst mér ekki vera sambærilegt. Við
eigum að líta á tölulegar staðreyndir
sem liggja fýrir hér á landi. Sölutölur
frá ATVR og hversu margir stómeyt-
endur er greindir á meðferðarstofnun.
Við getum líka litið til þess hvað hefur
orðið mikil fækkun á þeim sem gista
fangageymslur lögreglunnar í Reykja-
vík vegna ölvunar. Slíkum gistingum
fækkaði úr 7.486 árið 1975 í 3.354 árið
1990. Þessi þróun heldur síðan áfram
og í fýrra vom gistingamar 2.385 eða
aðeins 32% af því sem þær vom tveim-
ur áratugum áður. Þetta sýnir glöggt ár-
angur meðferðar og að áfengissjúkir
hafa dregið úr neyslunni,“ sagði Þórar-
inn Tyrfingsson. ■
■ Jón Ormur Halldórsson stjórnmálafræðingur um úrslitin í formannskjöri
breska Ihaldsflokksins
jT
„Ihaldsflokkurinn hangir
saman á kosningakerfinu
//
John Major
sigraði áskorand-
ann John Red-
wood í for-
mannskjöri
íhaldsflokksins
breska í fýrradag.
Hann fékk at-
kvæði 218 þing-
manna, en þeir
eru alls 329.
Jón Ormur Hall-
Major ákvað dórsson: Megin-
sjálfur að láta málið er að flokk-
kjósa um for- urinn er klofinn.
mannssætið hinn Klofningurinn er
4. júlí, en bíða enn til staðar og
ekki þangað til í munj a5 eg hygcj,
nóvember, en þá ekkj ,eysast
hefði kjörtímabil-
ið verið á enda. Alþýðublaðið leitaði
álits Jóns Orms Halldórssonar á úr-
slitum formannskjörsins.
Hvaða áhrif heldur þú að sigur
John Majors íformannskjöri íhalds-
flokksins hafi á stöðu hans í flokkn-
um?
„Meginmálið er að flokkurinn er
klofinn. Major er í rauninni málamiðl-
un, enginn innan flokksins hefur sér-
stakan áhuga á honum, en hann er
einna fárra sem getur haldið flokkn-
um saman. Klofningurinn er enn til
staðar og mun, að ég hygg, ekki leys-
ast. Sigurinn var stór, en það var
vegna þeirrar skelfingar sem menn
horfðu fram á ef farið hefði í uppgjör
á milli hægri og vinstri eða á milli
Evrópusinna og andEvrópusinna í
íhaldsflokknum. Það hefði riðið
flokknum að fullu. Þess vegna vann
Major þetta stóran
sigur, ekki vegna
þess að menn séu
sérstaklega kátir
með hann.“
Heldurðu að
þessi leikflétta
hafi verið góð,
sýndi Major af sér
áður óþekkt klók-
indi?
„Hann tryggði
stöðu sína, þetta
dugði til en naum-
lega þó. Leikflétt-
an heppnaðist í
sjálfu sér, en það
gleymist að hann
átti ekki annarra kosta völ. Hann hefði
fallið í kosningunum í nóvember ef
„John Major er í
rauninni móla-
miðlun, enginn
innan flokksins
hefur sérstakan
áhuga á honum,"
segir Jón Ormur.
hann hefði ekki gripið til þessa ráðs.“
Er lhaldsflokkurinn að einhverju
bœttari?
„Flokkurinn er í rauninni ekki að
neinu bættari, það sem hann gerir er
að kaupa sér frið innan eigin raða.
Klofni flokkurinn mun það ríða hon-
um að fullu. Staðreyndin er sú að ef
ekki væru einmenningskjördæmi í
Bretlandi myndi flokkurinn klofna
endanlega í sundur og ekki ná saman
aftur. En í þessu kjördæmakerfi á
klofinn flokkur sér ekki viðreisnar
von, þannig að ég held að íhalds-
flokkurinn breski hangi hreinlega
saman á kosningakerfinu. Það er gíf-
urleg gjá orðin á milli afla í flokknum,
og Evrópa er bara eitt af deilumálun-
um, þó að það fái mesta athygli