Alþýðublaðið - 19.07.1995, Blaðsíða 4

4
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 19. JÚLÍ1995
■ Menntamenn berjast hatrammri baráttu gegn mannréttindabrotum í Tyrklandi
„Hugrenningasyndir" Yashar Kemal
- gætu átt eftir að kosta þennan þekktasta Nóbelskandídat Tyrklands frelsið. Kemal sem er Kúrdi hefur verið ákærður í samræmi við
áttundu grein laga frá 1991; lög sem eiga að koma í veg fyrir hryðjuverkastarfsemi. Rithöfundurinn segist sjálfur vera ákærðurfyrir
„hugrenningasyndir". Tyrkneski forsætisráðherrann, Tansu Ciller, er andvíg lagagrein þessari en yfirmenn hersins andæfa öllum umbótum.
„Frelsið, er rétturinn til að gera allt
það, sem lögin leyfa“ sagði franski
stjórnmálaheimspekingurinn Mont-
esquieu. En þegar lögin hafa lokið við
að banna, er kannski ekki margt eftir,
sem hægt er að gera. Tyrkneskir
blaða- og háskólamenn hafa brennt sig
á því, með áttundu grein laga frá 1991,
sem eiga að koma í veg fyrir hryðju-
verk. Lagagrein þessi býður stjórn-
völdum upp á að bæla lýðinn: „Skrif-
legur sem og munnlegur áróður, fundir
og yfirlýsingar, sem miða á einhvem
hátt að því að koma höggi á hina óijúf-
UGIA
MEMELD MJÓI
Saga um uppnrten cg;-ist
VASHAK Kt:MAl.
—------2*t: E
9
Memed mjói - saga um uppreisn
og ást - var fyrst gefin út árið 1955.
Hún er fyrsta skáldsaga Yashar
Kemal, og sú sem hann varð fræg-
ur fyrir.
anlegu heild tyrkneska lýðveldisins,
þjóðarinnar, og hennar landsvæða, eru
bönnuð.“ Eins og er eru að minnsta
kosti 150 marrns í haldi vegna áttundu
greinarinnar, helst fyrir það sem
stjómvöld kalla að dreifa „aðskilnaðar-
áróðri" í þágu uppreisnar Kúrda f suð-
austur Tyrklandi.
I vikunni mun einn mest áberandi
rithöfundur Tyrklands verða leiddur
fyrir rétt, fyrir það sem hann kallar
,jiugrenningasyndir". Lögsóknin er til
alþjóðlegrar skammar íyrir ríkisstjóm-
ina, sem er hart gagnrýnd fýrir mann-
réttindaafglöp, og gæti spillt mögu-
leikum Tyrklands á að fá aðgang að
Evrópusambandinu. Sambandið hefur
samþykkt inngönguumsóknina, en
Evrópuþingið gæti beitt neitunarvaldi
sínu, þegar umsóknin verður afgreidd í
október.
Kemal, sem er 71 árs gamall, hefiir
lengi verið talinn álitlegur kandídat
fyrir Nóbelsverðlaunin. Hann hefur
skrifað 27 skáldsögur, þeirra frægust
er Memed mjói. Kemal er ákærður
vegna greinar, sem birtist í þýska tíma-
ritinu Der Spiegel í janúar. Þar gagn-
rýndi hann hvemig ríkisstjómin hefði
tekið á uppreisn Kúrda, sem hefur
staðið í 11 ár og kostað meira en
16.000 mannslíf. Kemal, sem er
Kúrdi, ásakaði rikisstjórnina um að
beita Kúrda „óbærilegri kúgun og
grimmd" og bað um „endalok þessa
ljóta stríðs".
Rithöfundurinn er ásakaður um að
birta „aðskilnaðaráróður“ - þrátt fýrir
að greinin fjalli aldrei um aðskilnað
Kúrda eða mæli þeirri lausn. Eins og
skólabókardæmi um hugrenninga-
stjómun, er Kemal ákærður fyrir að
hafa vitnað til uppreisnarmannanna
sem „skæmliða" frekar en „aðskilnað-
ar- hryðjuverkamanna", sem er hið op-
inbera nafn, viðurkennt af hernum.
Með því að ásaka stjórnvöld um
grimmdarverk, ræðst hann að „siðferð-
isvitund tyrkneska lýðveldisins."
Réttarhöldunum hefur seinkað um
■ IMorræna húsið
Menningardekur við
útlenda ferðamenn
Opið hús sérstaklega fyrir útlend-
inga verður í Norræna húsinu öll
fimmtudagskvöld í sumar, klukkan
20:00. Undanfarin sumur hefur Nor-
ræna húsið sett saman fyrirlestraröð
um land og þjóð, menningu, listir,
sögu, náttúm og fleira. Fyrirlestrar
þessir em fluttir á einhveiju Norður-
landamálanna. 20. júlí mun Júlíana
Gottskálksdóttir flytja fyrirlesturinn
„Pionárema i det islandske bildkonst".
Hún mun fjalla um fyrstu kynslóð ís-
lenskra listamanna, sem allir teljast
frumkvöðlar í íslenskri myndlist. Það
em: myndhöggvarinn Einar Jónsson
og málaramir Þórarinn B. Þoriáks-
son, Ásgrímur Jónsson, Jón Stef-
ánsson, Jóhannes S. Kjarval, Krist-
ín Jónsdóttir og Júlíana Sveinsdótt-
ir. Eftir hlé verður sýnd kvikmynd um
Reykjavík, með norsku tali. Bókasafh
og kaffistofa Norræna Hússins verða
opin til klukkan 22.00 á fimmtudags-
kvöldum í sumar. Island í dag er dag-
skrá fyrir norræna ferðamenn, alla
sunnudaga klukkan 17:30. Sunnudag-
inn 23. júlí mun Borgþór Kjæme-
sted flytja erindi á sænsku og finnsku
um íslenskt samfélag og það sem er
efst á baugi í þjóðmálum á íslandi á
líðandi stundu. Norræna húsið og
norrœn samvinna er yfirskrift funda,
sem verða haldnir alla mánudaga
klukkan 17:30. 24. júlí mun Torben
Rasmussen forstjóri Norræna hússins
kynna Norræna húsið, byggingu Al-
vars Aaltos, starfsemi þess og nor-
ræna samvinnu.
íslensk kvikmyndakvöld eru alla
mánudaga klukícan 19:00. 24. júlí
verður sýnd kvikmyndin Sódóma
Reykjavík í leikstjóm Óskars Jónas-
sonar. Myndin er frá 1992, 90 mínút-
ur að lengd og verður sýnd með ensk-
um texta. Aðgangur er ókeypis að öll-
um uppákomunum og allir velkomnir.
Velkomin um borð
sp
mihirmrui
Daglegar ferðir með viðkomu í Flatey

%
m: A..A.
í éjt
Frá Stykkishólmi kl. 10.00 & 16.30.
Frá Brjánslæk kl. 13.00 & 19.30.
Breyting frá þessari áætlun verður
13.júlí. 10. til 12.ág. og 26 ág.
Símar: 438-1120 Stykkishólmi
456-2020 Brjánslæk
Fax: 438-1093 Stykkishólmi
Yashar Kemal, 71 árs rithöfundur, bíður dóms vegna áttundu greinar laga
frá 1991, sem eiga að koma í veg fyrir hryðjuverkastarfsemi. Hann segist
sjálfur vera ákærður fyrir „hugrenningasyndir".
tvo mánuði, og hefur forsætisráðheiT-
ann Tansu Ciller, sem er ákafúr tals-
maður þess að hætta ofsóknum á
hendur rithöfundum eins og Kemal,
sem og þess að flýta sem mest fyrir
samvinnu Tyrklands og Evrópuríkja,
árangurslaust reynt að láta fella niður
þessa umtöluðu áttundu lagagrein. En
umbótum þeim, sem forsætisráðherr-
ann berst fyrir, er mótmælt af íhalds-
samri stjórnarandstöðunni, sem og
hörðustu þjóðemissinnunum í hennar
eigin flokki; Flokki hins sanna vegar,
og er allt óvíst um afdrif þeirra. Ekki
jukust líkur á að af umbótunum verði,
þegar herinn, sem á síðustu árum hefur
stillt sig um að taka afstöðu í stjóm-
málum, lýsti því yfir að hann væri á
móti ógildingu lagagreinarinnar.
„Breyting á áttundu greininni mun
hafa áhrif á baráttu okkar gegn hryðju-
verkum" sagði liðsforinginn Ahmet
Corekci, yfirmaður vopnaliðanna.
„Við kjósum að halda henni óbreyttri."
Við ríkisöryggisdómstólinn í Istan-
bul, sagði þó einn 20 sækjenda réttar-
ins að áttunda greinin bryti mögulega í
bága við stjómarskrána, og ætti stjóm-
arskrárdómstóllinn að taka hana til at-
hugunar.
A meðan Kemal bíður örlaga sinna,
minna tyrkneskir menntamenn á stöð-
una með því að gefa út langar greinar
á móti stefnu stjórnvalda gagnvart
Kúrdum, án þess að velta fyrir sér af-
leiðingunum. Fyrr á þessu ári kom út
safnritið Hugrenningafrelsi í Tyrk-
landi, sem var ekki aðeins undirritað
af þeim 25 höfúndum, sem áttu efni í
ritinu, heldur einnig af 1.050 mennta-
mönnum, sem sögðust styðja það sem
lfam kæmi í bókinni. Öryggislögregl-
an bannaði bókina tveimur klukku-
smndum eftir að hún kom út. Eins og
er hafa 700 þeirra, sem lögðu nafn sitt
við verkið, verið ákærðir vegna átt-
undu lagagreinarinnar. Þar á meðal var
endurbirt kæra á hendur Kemal, en
greinin sem hafði birst í Der Spiegel
var endurútgefin í bókinni.
Ef einhver menntamannanna verður
fangelsaður, bætist hann í stóran hóp
málfrelsisbaráttumanna. Félagsfræð-
ingurinn Ismet Besikci aíþlánar núna
dóm, sem er alls upp á 65 ár, vegna
bóka hans og greina um málefni
Kúrda. Útgefandinn Resit Marasli
hefur verið með annan fótinn innan
múra síðan 1970. Eins og stendur er
hann lokaður inni og getur ekki losnað
gegn tryggingu, því hann bíður dóms
fýrir 24 aðskildar ákæmr.
Kemal segist reiðubúinn að fara í
fangelsi. „Sem rithöfundur var ekki
annað fýrir mig að gera en að tjá hug
minn“ sagði hann nýlega. Hann talaði
ákafur um þær þúsundir Kúrda, sem
hafa fallið eða verið fangelsaðar, um
þorpin, sem hafa verið eydd og um
þær þrjár milljónir flóttamanna, sem
stríðið hefur hrakið af stað. „Það er
heiður landsins míns, Tyrklands, sem
er að veði,“ sagði Kemal. „Stríðið,
sem tyrkneskí herinn rekur gegn
skæruliðunum, er endalaust. Það er
bara ein lausn möguleg: að semja
frið.“ Kaldhæðnislegt eins og það er,
myndu tyrknesk stjómvöld síður sæta
utanaðkomandi þrýstingi um að sinna
þessum orðum Kemals, ef honum
væri fijálst að segja þau. Þessi skrípa-
réttarhöld, með Kemal á sakamanna-
hekknum, gætu beint áhuga
almenningsálitsins í Evrópu að því
að draga „siðferðisvitund tyrkneska
lýðveldisins" fýrir rétt.
gv / byggt á Time
■ Undir heggnum eftir Ingólf Steinsson, kennara og tónlistarmann
Uppvaxtarsaga blómabarns
Út er komin sagan Undir heggn-
um eftir Ingólf Steinsson. Höfund-
ur héfur starfað jöfnum höndum
sem kennari og tónlistarmaður,
meðal annars með hljómsveitinni
Þokkabót. Á bókarkápu segir:
„Drengurinn vex úr grasi í upp-
hafi kalda stríðsins. I útvarpinu
hljóma Chopin og Carl Jularbo og
fréttirnar eru heilagar eins og ræða
prestsins á sunnudögum. Stalín er
nýlátinn og drengurinn þarf að verja
róttæka hugmyndafræði föður síns.
Hann elst upp í skjóli móður sinnar
og ömmu en lendir í andstöðu við
húsbóndavaldið. Ævintýrin gerast í
litla bænum milli háu fjallanna þar
sem það telst viðburður að sjá bíl
fara um götur. Svo koma bítlarnir
og sfldin og setja allt á annan end-
ann. Drenginn og vini hans grípur
áköf löngum til að feta í fótspor
Ingólfur Steinsson hefur sent
frá sér þroskasögu drengs sem
elst upp austur á landi uppúr
miðri öldinni.
hinna síðhærðu guða. En uppgjör
vofir yfir í hinu kalda stríði feðg-
anna og gelgjuskeiðið gerir lífið
stöðugt flóknara og vinkonurnar
glæsilegri.
Undir heggnum er þroskasaga
drengs sem elst upp austur á landi
uppúr miðri öldinni. Hún lýsir af
næmni og einlægni hvernig dreng-
urinn upplifir veröld eftirstríðsár-
anna og tekst á við hinar stóru
spurningar lífs og dauða meðan
heimur bernsku hans er smátt og
smátt að liðast í sundur."
Undir heggnum er fyrsta bók Ing-
ólfs Steinssonar. Hún er 246 blað-
síður í kiljubroti. Útgefandi er bóka-
útgáfan Tunga og er bókin til sölu
þar og í bóksölum landsins fyrir tvö
þúsund krónur. Tunga hefur aðsetur
að Laugarnesvegi 37 og síminn er
553 5885.
Aðgangur leigusala
Húseigandi hafði leigt íbúð sem
einnig var til sölu og taldi eigandi að
leigjandi hefði heimilað sér að ganga
með lykil að íbúðinni svo unnt væri
fyrir hann að sýna íbúðina væntan-
legum kaupendum. Leigjanda hefði
síðan snúist hugur og hann skipt um
skrá í útidyrum svo eigandi komst
ekki inn. Eigandi hringdi til Leigj-
endasamtakanna og spurði hvort
hann gæti kært þetta athæfi lúgjand-
ans.
Svarið var nei. íbúðin er heimili
leigjandans og hann ræður sjálfur
hvort hann leyfir öðrum að hafa lykil
að heimili sínu.
Um aðgang leigusala að leigðu
húsnæði er fjallað í 41. grein húsa-
leigulaga. Þar segir meðal annars:
„Á síðustu sex mánuðum leigutíma-
bils er leigusala heimilt, samanber 1.
málsgrein að sýna hið leigða ákveð-
inn tíma á dag, þó aldrei meira en
tvær stundir hverju sinni, væntanleg-
um kaupendum eða leigjendum, en
jafnan skal tilkynna slíka heimsókn
með minnst eins sólarhrings fyrir-
vara.“
f 1. málsgrein segir: „Leigusala
er þó aldrei heimill aðgangur að
hinu leigða húsnæði þegar leigjandi
eða umboðsmaður hans er ekki
viðstaddur, nema að fengnu
samþykki leigjanda.“ í umræddu
tilviki var samningur ótímabundinn
og honum hafði ekki verið sagt upp.
Því var ekki um að ræða síðustu
sex mánuði leigutímans.
Höfundur er formaður Leigjendasamtakanna.