Alþýðublaðið - 01.08.1995, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 1. ÁGÚST 1995
MMÐIIIIIÍIIIII
20960. tölublað
Hverfisgötu 8-10 Reykjavík Sími 562 5566
Útgefandi Alprent
Ritstjórar Hrafn Jökulsson
SigurðurTómas Björgvinsson
Fréttastjóri Stefán Hrafn Hagalín
Auglýsingastjóri Ámundi Ámundason
Umbrot Gagarín hf.
Prentun ísafoldarprentsmiðjan hf.
Rftstjórn, auglýsingar og dreifing
Sími 562 5566
Fax 562 9244
Áskriftarverð kr. 1.550 m/vsk á mánuði.
Verð í lausasölu kr. 150 m/vsk
Safnvörður
sósíalismans
Steingnmur Jóhann Sigfússon formannsframbjóðandi í Alþýðubanda-
laginu fékk heldur kaldar kveðjur í Staksteinum Morgunblaðsins á laug-
ardag. Þar var sagt fullum femm að andstæðingar Alþýðubandalagsins
óskuðu þess heilshugar að Steingríniur sigraði Margréti Frímannsdóttur
í formannsslagnum - það væri ávísun á máttlaust og áhrifalítið Alþýðu-
bandalag. Röksemdir höfimdar Staksteina voru einkar sannfærandi, og
hljóta að vera áhyggjuefni fyrir Steingrím Jóhann. Harm er kominn í
beinan pólitískan karllegg af þeim mönnum sem stofnuðu Kommúnista-
flokkinn árið 1930 og Sósíalistaflokkinn átta árum síðar. Allar götur
síðan Steingrímur haslaði sér völl í stjómmálum hefur hann verið nán-
astur samverkamaður Svavars Gestssonar, sem réttilega hefur verið
kallaður handhafi pólitískrar arfleifðar sósíalismans á íslandi.
Þótt Steingrímur tilheyri yngri kynslóð stjómmálamanna - einsog
hann þreytist ekki á að gera að umtalsefni þessa dagana - hikar hann
ekki við að viðurkenna að hann sæki hugmyndir sínar einkum í þrotabú
sósíalismans. Að þessu leyti er Steingrímur jafnvel enn forhertari bók-
stafstrúarmaður en Svavar Gestsson, sem í seinni tíð gerir tilkall til þess
að vera mestur jafnaðarmaður á Islandi. Steingrímur virðist fá óbragð í
munninn þegar hann minnist á jafnaðarstefnu, og er reyndar mjög að
vonum, þarsem pólitík hans er órafjarri þeim stefnumiðum sem lýðræð-
issinnaðir jafnaðarmenn hafa barist fyrir um áratugaskeið. Þess í stað
hefur Steingrímur Jóhann, rétt einsog svo margir gamlir kommúnistar í
Austur-Evrópu, gert sér far um að koma fyrir sem þjóðemissinni, varð-
gæslumaður gegn „óæskilegurrí* erlendum áhrifum.
Steingrímur var einn af maraþon-ræðumönnum stjómarandstöðunnar
á síðasta kjörtímabili sem hélt uppi ótrúlegasta og vitsmunasnauðasta
málþófi sem síðari þingsaga kann að greina frá: þegar reynt var að segja
þjóðinni að samningurinn um Evrópska efnahagssvæðið fæli í sér stór-
fellt valdaafsal en sáralítinn ávinning. Steingrímur reyndist hvorki þá né
síðar vera hinn mikli pólitíski landvættur sem hann bersýnilega lætur
sig dreyma um, heldur þvert á móti strandaglópur sem orðið hefur við-
skila við strauma tímans.
Það kæmi enganveginn á óvart þótt’Alþýðubandalagsmenn veldu
Steingrím Jóhann til forystu. Tilraunir Ólafs Ragnars Grímssonar til að
breyta áherslum flokksins hafa mistekist og hann er rúinn stuðnings-
mönnum. Ólafur Ragnar hefur þessvegna í vaxandi mæli kosið að
makka með Steingrími og Svavari, einsog sést glöggt á því að þeir þre-
menningar komu saman í veg fyrir að nokkurt framboð til varaformanns
liti dagsins ljós. Einhvemtíma hefði það þótt saga til næsta bæjar að Ól-
afur Ragnar byggi sér náttból með þeim Svavari og Steingrími, en þegar
litið er yfir litskrúðugan feril hans í stjómmálum þarf ekki að koma á
óvart þótt hann finni nú sálufélag í hinum fomu fjendum.
Allt bendir til að höfundur Staksteina hafi rétt fyrir sér í því mati, að
Alþýðubandalag Steingríms Jóhanns Sigfússonar verði áhrifalaus og
máttlítill skírlífisflokkur, yst á vinstri væng. Steingrímur er vel til þess
fallinn að gegna forstöðu í dálitlu pólitísku minjasafni af því tagi - og
því ekki að ófyrirsynju að andstæðingar Alþýðubandalagsins óska hon-
um velfamaðar í kosningabaráttunni. ■
Sjálfsögð mannréttindi
Á laugardag gekk íslensk lesbía í hjónaband með norskri konu, og var
þetta í fyrsta skipti sem íslensk kona giftist kynsystur sinni. Vígslan fór
fram í Noregi þarsem konan hefur búið undanfarin ár. I samtali við DV
á laugardag segir konan: „Við hefðum ekki getað gift okkur ef við hefð-
um báðar verið íslenskar. Það em auðvitað engin mannréttindi en svona
em Islendingar aftarlega á merinni.“
Engin rök mæla gegn því að samkynhneigðum sé neitað um þau
borgaralegu réttindi að ganga í hjónaband. Alþingi mun væntanlega
taka til meðferðar réttindamál samkynhneigðra á næsta þingi. Vonandi
verður þá slyðmorð íhaldssemi og tepurðar rekið af íslendingum í þess-
um málaflokki. Eða eiga ekki allir að vera jafnir fyrir lögum? ■
Stjórnarandstaðan
hefur verk að vinna
„Jafnadarmönnum á íslandi hefur ekki enn
tekist að mynda nógu öflugan stjórnmálaflokk
... Gamla fimbulfambið er svo sem farið af
stað, sem gengur eins og alltaf út á það að
metnaðargjarnir unglingar og fallkandídatar
fara að blanda á staðnum og byrja á að sigta
þá frá, sem ekki mega vera með."
Ríkisstjóm Sjálfstæðisflokksins og
Framsóknarflokksins hefur mikinn
þingmeirihluta - „mörg varadekk",
eins og forsætisráðherra orðar það.
Samt er ástæðulaust að stjómarand-
staðan láti sér fallast hendur eða líti
svo á að vegna hins mikla styrkleika-
munar hafi hún ekki verk að vinna.
Ríkisstjórnin er ekki eins sterk og
þingmeirihluti hennar gefur tilefhi til
þess að ætla. Kemur þar margt til. f
fyrsta lagi á Framsóknarflokkurinn
við þann vanda að glíma, að í kosn-
ingabaráttunni lofaði hann öllum öllu
og getur fátt efnt af loforðum sínum.
Háborðið
■ Sighvatur
Björgvinsson
'/’W i skrifar
„Þegar og ef af því verður,“ sagði fé-
lagsmálaráðherra, Páll Pétursson, um
aðgerðir til þess að leysa vanda skuld-
settra íslendinga, sem Framsóknar-
flokkurinn lofaði fyrir kosningar og
taldi þá engin vandkvæði á að fram-
kvæma tafarlaust. f öðm lagi em ýms-
ir stjómarþingmenn, einkum nýgræð-
ingarnir, bundnir af afdráttarlausum
yfirlýsingum og loforðum við kjós-
endur sína um sérstöðu, ekki síst í
sjávarútvegsmálum, sem þeir hafa
ekki getað staðið við. Á stuttu vor-
þingi varð mörgum þeirra svo oft fóta-
skortur á tungunni, að trúverðugleiki
þeirra er bæði blár og marinn. í þriðja
Íagi em sumir ráðherranna og stuðn-
ingsmenn þeirra ekki líklegir til mik-
illa afreka í glfmunni við ríkissjóðs-
hallann og hætt við að fjármálaráð-
herra þurfi að hætta sér því framar
þeim mun styttra sem sverð hans nú
er. Hve mikil dugur er í fjármálaráð-
herra þegar hann þarf að standa einn
og óskjaldaður? Það á eftir að koma í
ljóst.
Hér hefur aðeins verið bent á fáa
bresti í stjómarliðinu. Þeir em miklu
fleiri og eiga eftir að koma stöðugt í
ljós eftir því sem lengra líður á kjör-
tímabilið.
Hlutverk stjórnarandstöðunnar er
meðal annars að vekja athygli á þess-
um þverbrestum í stjómarsamstarfinu,
en hún hefur samt miklu stærra hlut-
verki að gegna. Ef þeir flokkar, sem
nú inynda stjómarandstöðuna, eiga að
gera sér vonir um að geta unnið traust
kjósenda verða þeir að búa til trúverð-
ugan kost á öðm vali en því sem nú-
verandi ríkisstjóm er. Það er ekki nóg
að í ljós komi að ríkisstjóm Sjálfstæð-
isflokksins og Framsóknarflokksins
valdi ekki verkefninu. Stjórnarand-
staðan verður að sýna fram á að hún
geti það fái hún til þess stuðning ella
hefur henni mistekist.
Hver er framtíðarsýn þessara fjög-
urra flokka? Halda menn að það sé
trúverðugt í augum kjósenda að bjóða
upp á Alþýðuflokk, Alþýðubandalag,
Kvennalista og Jóhönnuraunir sem
valkost til landsstjómar á móti sam-
steypustjórn tveggja stærstu flokka
landsins? Á keppikeflið kannski að
vera það að einhvetjir einn eða tveir
stjómarandstöðuflokkanna nái upp á
kjörtímabilinu nægilegu fylgi - fái
nógu mörg „varadekk" kjörin - til
þess að geta myndað ríkisstjóm með
öðrum hvorum núverandi stjórnar-
flokka ef slík kaup gætu gerst á eyr-
inni og þá á þeirra forsendum? Hversu
mikill er þinn pólitíski metnaður, les-
andi góður?
I þessum fjórum flokkum, sem nú
mynda stjómarandstöðuna, er saman
komið fólk, sem orðar sig við jafnað-
arstefnu. Það á misjafna fortíð, hefur
misjafnar áherslur og um sumt ólíkar
skoðanir. Þó er skoðanamunurinn ekki
meiri, þó mikill sé, en finnst í flestum
stórum jafnaðarmannaflokkum Evr-
ópu - og alls ekki meiri en á sér stað
til dæmis í Sjálfstæðisflokknum.
Fylgismenn stjómarandstöðuflokk-
anna eiga sér auk þess marga skoð-
anabræður og -systur, sem kosið hafa
Sjálfstæðisflokkinn og Framsóknar-
flokkinn. Hvemig skyldi standa á því?
Ekki síst vegna þess, að jafnaðar-
mönnum á íslandi hefur ekki enn tek-
ist að mynda nógu öflugan stjómmála-
flokk til þess að hann væri trúverðugt
forystuafl í íslenskri pólitík. Flokkur
íslenskra jafnaðarmanna er ekki stór
af því hann er ekki stór.
Geta stjórnarandstöðuflokkarnir
leyst þennan Gordíonshnút? Gamla
fimbulfambið er svo sem farið af stað
sem gengur eins og alltaf út á það að
metnaðargjarnir unglingar og fall-
kandídatar fara að blanda á staðnum
og byrja á að sigta þá frá, sem ekki
mega vera með. Svo vill til að úrkastið
er alltaf þeir, sem em fyrir öðmm og
þá einkum og sér í lagi þeir, sem til
forystu hafa verið kjömir. „Samein-
ingarmálið" er ekki aðferð til þess að
leysa vanda þeirra sem verða fyrir því
að framboð á þeim er meira en eftir-
spurnin: Hvernig dettur mönnum í
hug, að stjómarandstaðan gæti gert úr
sér trúverðugri valkost með því að Jón
Baldvin og Ólafur Ragnar væm ekki
með?
Allt tal um sameiningu flokka á
þessari stundu er líka eins og að beita
vagninum fyrir hestinn. Flokkar eru
ekki sameinaðir bara til þess að leggja
niður formennina eða til þess að „gefa
nýju fólki tækifæri", eins og sagt er.
Við höfum margfalda reynslu af því,
suma ekki svo ýkja gamla. Sú reynsla
er nú ekki burðug. Ef sameina á
flokka þá þarf það að gerast á grund-
velli sameiginlegra stefnumála. Áður
en til slíkrar sameiningar yrði gengið
með aðild allra eða einhverra sem nú
skipa stjómarandstöðuna á Alþingi ís-
lendinga þurfa stjórnarandstæðingar
að sýna fram á að þeir geti í samein-
ingu markað stefhu og sammælst um
afstöðu sem væri trúverðug fótfesta
stjómmálaafls, sem ætlaði sér að kalla
eftir forystuhlutverki í íslenskum
stjómmálum úr höndum Sjálfstæðis-
flokks og Framsóknarflokks í kosn-
ingum. Minni má metnaður okkar
ekki vera. I því starfi gegna forystu-
menn þessara flokka lykilhlutverki.
Án þeirra verður verkið ekki unnið.
En verður það unnið? Það er spum-
ingin. ■
Höfundur er alþingismaður Alþýðuflokksins -
Jafnaðarmannaflokks íslands - á Vestfjörðum.
ú s t
Atburðir dagsins
1833 Þrælahald formlega af-
numið í'Breska heimsveldinu.
1836 Jón Espólín sýslumaður
Skagfirðinga deyr, 66 ára gam-
a11: afkastamestur íslenskra
annálaritara. 1914 Þjóðverjar
lýsa yfir stríði á hendur Rúss-
um. 1935 Talsamband við út-
lönd opnað: fyrsta símtalið var
milli Hermanns Jónassonar for-
sætisráðherra og Kristjáns X
Danakonungs. 1989 Enski pí-
anósnillingurinn John Ogdon,
sem þjáðist af geðklofa, deyr.
Afmælisbörn dagsins
Kládíus I Rómarkeisari, gerði
innrás í Bretland árið 43, 19
f.Kr. Francis Scott Key
bandarískt ljóðskáld og rithöf-
undur, 1779. Stefán Stefáns-
son skólameistari, 1863. Jack
Kramer bandarískur tennis-
meistari, 1921.
Annáisbrot dagsins
Féllu Tyrkir aptur inn í Þýzka-
land eptir upphvatningu
Franskra, og færðu stríð upp á
keisarann. Allir þeir þýzku
furstar og Pólskir halda með
keisaranum.
Eyrarannáll 1685.
Fugl dagsins
Enginn maður getur verið á
tveimur stöðum samtímis -
nema hann sé fugl.
Boyle Roche lávarður.
Málsháttur dagsins
Ekki er svo fögur eik hún fölni
ekki um síðir.
Orð dagsins
Eg þrái allt og ekkert,
á ekkert, Itefþó nóg.
Eg veit ei hvað mig vantar,
en vantar éitthvað þó.
Þorskabitur (Þorbjöm Bjarnason).
Skák dagsins
I tilefni mánaðamóta skoðum
við endalok skákar tveggja
snjöllustu meistara sögunnar.
Mikael Tal og Anand mættust
í Cannes 1989: þá var sól töfra-
mannsins frá Riga mjög til við-
ar hnigin en Anand var að hefja
glæstan feril. Anand hafði svart
og átti leik og gerði nú útum
skákina með tilheyrandi glæsi-
brag.
Hvað gerir svartur?
1. ... Re3+! 2. Kgl 2. fxe3
Dc2+ 3. Kh3 Hh4+! 4. gxh4
Hf3+ 5. Kg4 Dg2 mát 2. ...
Dc2! 3. Hfl Hxd3 Tal gafst
upp: 4. Dd7 Dxf2+! og hvíta
kónginum er alls vamað.