Alþýðublaðið - 29.08.1995, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 29. ÁGÚST 1995
MÞYÐUBIISIÐ
20975. tölublað
Hverfisgötu 8 -10 Reykjavík Sími 562 5566
Útgefandi Alprent
Ritstjórar Hrafn Jökulsson
SigurðurTómas Björgvinsson
Fréttastjóri Stefán Hrafn Hagalín
Auglýsingastjóri Ámundi Ámundason
Umbrot Gagarín hf.
Prentun ísafoldarprentsmiðjan hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing
Sími 562 5566
Fax 562 9244
Áskriftarverð kr. 1.550 m/vsk á mánuði.
Verð í lausasölu kr. 150 m/vsk
Svipu Framsóknar
beitt á ,,Vaxtaflónið“
Guðni Ágústsson, hinn einarði leiðtogi Framsóknar á Suðurlandi, hefur
nú skorið. upp herör gegn áformum ríkisstjómarinnar um að breyta ríkis-
bönkunum í almenningshlutafélög. Fáir framsóknarmenn þekkja betur en
Guðni innviði ríkisbankanna. Hann hefur um árabil setið í bankaráði Bún-
aðarbankans og taldi á sínum tíma ekki eftir sér að kenna Steingrími Her-
mannssyni, þáverandi flokksformanni, dálitla lexíu í vaxtamálum. Guðni
hefur nú fengið nýjan lærisvein í bankamálum: Finn Ingólfsson viðskipta-
ráðherra. Einsog flestum er í fersku minni hóf Finnur ráðherraferil sinn
helstil ólánlega í vor þegar hann ætlaði með einu saman handafli að beija
niður vexti. Það eina sem ráðherrann ungi hafði uppúr því krafsi var riafn-
bót frá Landsbankastjóra - „Vaxtaflónið".
Lítið hefur spurst til Finns Ingólfssonar síðan í vor. Reyndar hafa ráðherr-
amir látið Höllustaða-Páli eftir að marka stefnu ríkisstjómarinnar, og það
hefur hann gert refjalaust. En nú er Finnur semsagt vaknaður til Kfsins og
ætlar að breyta ríkisbönkunum í hlutafélög. Því miður íyrir Finn em ýmis
teikn á lofti um að hann eigi nú jafnvel örðugri snerrn í vændum en þegar
hann sagði vöxtum svo eftirminnilega stríð á hendur. Guðni Ágústsson er
albúinn að láta ,Jirikta í stoðum Framsóknarflokksins" til þess að passa rík-
isbankakerfið og er fráleitt einn um þá skoðun að peningastofnunum sé best
borgið í höndum framsóknarmanna allra flokka. Nú hefur hann fengið öfl-
ugan stuðning til þess að koma í veg fyrir bankarán Finns Ingólfssonar:
Samband ungra framsóknarmanna hefur á formlegan hátt tekið undir sjón-
armið hans. I útvarpsviðtali í fyrradag var ungmennafélagsleiðtoginn frá
Brúnastöðum inntur álits á samþykkt ungra framsóknarmanna. Guðni
Ágústsson var harla kátur: ,,Enn er unga fólkið samviska og svipa Fram-
sóknarílokksins.“
í sama útvarpsviðtali setti Guðni fram þá afdráttarlausu kröfu að ekkert
yrði aðhafst í málinu fyrren það hefði verið rætt í þaula í stofnunum Fram-
sóknarflokksins - og á flokksþingi. Nú er það svo, að heilt ár er þangað til
framsóknarmenn blása til næsta flokksþings. Finnur Ingólfsson á tveggja
kosta völ: Að salta málið í eitt ár að minnsta kosti - eða halda því til streitu
og efna þarmeð til stórfellds ófriðar í Framsóknarflokknum. Og reyndar
ekki bara þar: Guðni lýsti yfir því, að hann ætti marga skoðanabræður í
Sjálfstæðisflokknum. Menn hljóta því að fylgjast spenntir með framvindu
mála: Hvort „Vaxtaflónið" rekur af sér slyðruorðið eða lætur bugast undan
„svipuhöggum" sjálfrar „samvisku" flokksins.
Þar er eflnn.
„ Aumingj arnir“
Kynleg ritdeila stendur nú yfir á síðum Morgunblaðsins, þarsem takast á
ungir sjálfstæðismenn. Reyndar væri nær lagi að segja að deilan snerist um
textagreiningu, sér í lagi merkingu orðsins ekki. Þannig er mál með vexti að
ungir sjálfstæðismenn héldu nýverið þing þarsem samþykktar voru ályktan-
ir af öllu tagi. Utanríkisnefnd Sambandsins lagði fram tillögu að ályktun
sem hófst á þessum orðum: „Ekki er hægt að útiloka aðild íslands að
Evrópusambandinu." í þessari setningu virðast ekki felast nein sérstök tíð-
indi en hún varð eigi að síður tilefni deilna millum hinna sjálfstæðu ungliða:
kannski ekki síst af því sjálfur Davfð Oddsson mætti á staðinn og tilkynnti
að það væri til marks um „aumingjahátt" að vilja sækja um aðild að Evr-
ópusambandinu. Ummæli Davíðs voru vitaskuld nokkur áfellisdómur yfir
þeim helmingi kjósenda Sjálfstæðisflokksins sem samkvæmt könnunum
vill sækja um aðild. Breytingartillaga við fyrmefnda setningu var því borin
upp og samþykkt með 44 atkvæðum gegn 32, en alls munu þingfulltrúar
hafa verið 170. Með því að fella út eitt orð - ekki - varð niðurstaða ungra
sjálfstæðismanna: „Hægt er að útiloka aðild íslands að Evrópusamband-
inu.“
Nú er það svo, að minnsta kosti þegar fagurbókmenntir eru annarsvegar,
að menn greinir oft á um raunverulega merkingu orðanna og boðskap
verksins. Ungir sjálfstæðismenn hafa í stórum stíl gerst bókmenntafræðing-
ar uppá síðkastið og deila af kappi um það hvort þeir hafí raunverulega úti-
lokað aðild að Evrópusambandinu eða ekki.
Ályktanir ungra sjálfstæðismanna eru því miður engar bókmenntir. Sam-
band ungra sjálfstæðismanna hefur markað kristaltæra stefnu í Evrópumál-
um: Aðild að ESB er útilokuð. Nei þýðir nei.
Eftir stendur að verulegur hluti ungra sjálfstæðismanna er hlynntur aðild-
arumsókn Islands að Evrópusambandinu. Ætlar þetta unga fólk að sitja und-
ir því af hálfú formannsins að vera ásakað um „aumingjahátf‘? Ætlar unga
fólkið í Sjálfstæðisflokknum að láta skikka sig til þess að skipta um skoð-
un? Væri ekki einfaldlega nær að skipta um formann? Eða, og það væri
jafnvel enn skynsamlegra: Að skipta hreinlega um stjómmálaflokk. ■
Og allir komu þeir aftur
„Efsta hæðin á Litla-Hrauni er kölluð Harlem.
Þar var föngum holað niður í örlitlar skonsur.
Innanstokksmunir: Rúm og borð. Gólfpláss:
Ekkert. Vatn seytlaði innum gluggana,
rafmagnssnúrur lágu á kuldalegum stein-
steyptum veggjum. Það var kalt."
Lesendur góðir, stund sannleikans
er runnin upp: ég ætla að segja ykkur
frá þvf þegar ég var á Litla-Hrauni.
Það var ömurlegt.
Síðan ég var á Hrauninu hef ég haft
svotítinn áhuga á aðbúnaði fanga, og
ekki síður þeirri hugmyndafræði sem
er lögð til grundvallar ffelsissviptingu
manna. Að vísu var ég bara í tvo dag-
parta innanbúðarmaður á Litla-
Hrauni: fór þangað sem blaðamaður
að skrafla við þá sem vom svo ólán-
samir að geta ekki tekið rútuna í bæ-
inn þegar þeir vildu. Tveir góðlegir
risar lóðsuðu mig um fangelsið. Ris-
amir höfðu hlotið þunga dóma fyrir
hrottalegar líkamsárásir. Þá höfðu þeir
verið á sveppum eða einhveiju álíka,
en virtust ekki líklegir til stórræða þar-
sem þeir sátu með mér inni í fanga-
klefa - sem var rækilega veggfóðrað-
ur með ákveðinni tegund ljósmynda -
og sögðu mér hvernig væri að vera
fangi.
Það var skítt.
Þeir sögðu mér að flestir fanganna
hefðu verið þama áður, og nær allir
kæmu þeir aftur, þrátt fyrir fróm og
fögur fyrirheit um nýtt og betra líf ut-
an múrsins. Sjálfir vom þeir ákveðnir
í því að spjara sig: þeir höfðu plön um
borgaralega tilveru, fasta vinnu, Ijöl-
skyldu, áhugamál - í stuttu máli sagt:
líf en ekki hundalíf. Þetta var fyrir
þremur ámm.
Efsta hæðin á Litla-Hrauni er köll-
uð Harlem. Þar var föngum holað nið-
ur í örlitlar skonsur. Innanstokksmun-
ir: Rúm og borð. Gólfpláss: Ekkert.
Vatn seytlaði innum gluggana, raf-
magnssnúrur lágu á kuldalegum stein-
steyptum veggjum. Það var kalt.
Risamir kynntu mig fyrir strák sem
hafði komið fyrr um dagirrn. Hann var
sautján eða átján ára, hafði aldrei setið
í fangelsi áður og sat núna ráðleysis-
legur og umkomulaus inni í einhveiju
sem flestir hefðu skilgreint sem skáp
en átti að vera heimili hans næstu
mánuði. Þegar þessi unglingur yrði
ekki inni í skápnum að horfa á regn-
vatnið safnast saman í gluggakistunni,
þá myndi hann ganga í akademíu
þeirra íslendinga sem næst komast því
að vera forhertir glæpamenn. Og þeg-
ar hann losnaði yrði hann margs vísari
um undirheimana. Hann hefði lært
trikkin. Líkur á því að hann kæmi aft-
ur: Yfirgnæfandi.
Nú er Þorsteinn Pálsson dómsmála-
ráðherra búinn að byggja nýtt fangelsi
(plús í kladdann fyrir það) svo bráð-
lega verða rottuholumar í „Harlem"
aðeins minnismerki um hrottaskap og
miskunnarleysi.
En málið snýst ekki bara um aðbún-
aðinn, það snýst ekki bara um að hver
fangi hafi til umráða m'u fermetra (eða
hvað það nú er) - málið, lesendur
góðir, snýst um eitt og aðeins eitt: til
hvers eru fangelsi?
Á vist á Litla-Hrauni - og öðmm
fangelsum - að vera til þess fyrst og
ffemst að refsa þeim þegnum samfé-
lagsins sem brjóta lögin? Eða á að
nota frelsissviptingu til þess að reyna
að fá menn ofan af því að hafa í
frammi sífellda glæpamennsku? Með
öðmm orðum: Refsivist eða betmnar-
vist? Um það snýst málið.
Litla-Hraun er staður þarsem menn
taka út refsingu. En hin opinbera
stefria felur í sér víðtækari refsingu en
yfir einum smákrimma: þessi stefna
felur í sér framleiðslu á glæpamönn-
um. Þeir koma allir aftur - eftir að
hafa brotist inn á 30 stöðum til viðbót-
ar eða lamið einhvem til óbóta. Þetta
er vítahringur.
Eg veigra mér við að nota orðalagið
að það sé „þjóðhagslega hagkvæmt",
en eigi að síður hlýtur það fremur að
vera keppikefli að fækka afbrotum á
íslandi en hitt. Það er ekki náttúmlög-
mál að sá sem í æsku villist útá ís-
lenska glæpabraut eigi ekki aftur-
kvæmt. Að hann fremji sína glæpi,
sitji inni, og fari svo og fremji fáeina
glæpi til viðbótar.
Eitt sinn bófi, ávallt bófi - þetta er
hin opinbera Stefria gagnvart föngum.
Þessvegna em fangelsi geymslustofn-
un fyrir gamla bófa sem kenna litlu
bófunum. Svo fara gömlu bófamir og
litlu bófamir út í lífið og halda áfram
að vera í bófahasar.
Það er ekki nema sjálfsagt að taka
þá menn úr umferð sem em hættulegir
eða til ama vegna sífelldrar glæpaár-
áttu. En tímann sem þeir em lokaðir
inni á að nota til þess að reyna að
venja þá af ótilhlýðilegri framkomu.
Flestir fóm þeir sannanlega á mis við
uppeldi af einhveiju tagi, hafa frá önd-
verðu verið útlagar í mannfélaginu;
uppburðarlitlir drengir sem brynja sig
hörku til þess hreinlega að fara ekki
að skæla yfir vonsku heimsins.
Umfram allt: Þeir eru mannlegar
vemr. Og það er semsagt hvorki meira
né minna en þjóðhagslega hagkvæmt
að keppa að því að þeir verði hlut-
gengir í mannfélaginu. ■
a
Atburðir dagsins
1688 Stefán Ólafsson prestur
og skáld í Vallanesi deyr, 69
ára. 1910 Keisaraskurður gerð-
ur í Reykjavík, sá fyrsti hér á
landi þarsem bæði móðir og
barn lifðu. 1918 Sexþúsund
breskir lögreglumenn fara í
verkfall. 1944 Túnfiskur veidd-
ist í ísafjarðardjúpi. 1982
Ingrid Bergman deyr: ein dáð-
asta leikkona allra tíma.
Afmælisbörn dagsins
Maurice Maeterlink 1862,
belgískt Ijóðskáld. Elliot
Gould 1938, bandarískur leik-
ari, Richard Gere 1949,
bandarískur leikari. Michael
Jackson 1958, bandarísk ofur-
poppstjama og bamavinur.
2 9. á
Annálsbrot dagsins
Tveir feðgar ffugust á í Eyja-
firði, og lemstraði sonurinn
föður sinn ófæran. Lýsti svo
faðirinn soninn banamann sinn.
Sjávarborgarannáll 1635.
Dómur dagsins
Oftast er talað um að bækur
komi á óvart þegar þær eru
góðar, um þessa verður að
segja að hún komi á óvart fyrir
hið gagnstæða.
Ritdómur Jóhanns Hjálmarssonar(l)
um Ijóðabók Sigurðar A. Magnús-
sonar, Krotad ísand. Dómurinn birt-
ist í skammlífu menningarblaði
ungra listamanna, Forspili, öðru og
síðasta eintaki, 1958.
Málsháttur dagsins
Allir vilja guðir vera, ef þeir
gætu.
Ú S t
Lokaorð dagsins
Verið kát, bömin mín, það am-
ar ekkert að mér.
Hinstu orð tónskáldsins Franz
Josephs Haydns (1732-1809).
Ord dagsins
Vandfarið er með vœnan grip,
votta eg það með sanni,
siðuga konu, sjálegt skip
og samvizkuna í manni.
Stefán Ólafsson. í dag eru
307 árfrá andláti hans.
Skák dagsins
Nú bregðum við okkur alla leið
suður til Ástralíu. Þarlendir em
annálaðir flóðhestar í skák, þótt
þeir eigi einn þokkalegan stór-
meistara, Ian Rogers. Skák
dagsins er samt snotur þótt hún
sé frá meistaramóti Ástralíu
1994. West hefur hvítt gegn
Stewart og einsog lesendur sjá
er mjög sorfið að svarta kóng-
inum: skjaldborg peðanna horf-
in út í veður og vind en hvíta
droltningin leiðir banvæna
sókn. West mátar nú í tveimur
leikjum.
Hvítur mátar í tveimur leikj-
um. 1. DF7+! Bxf7 2. Rf6 mát!
Einfalt og snyrtilegt.