Alþýðublaðið - 12.04.1996, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 12. APRÍL 1996
s k o ð a n i r
UHIIHJUn
21095. tölublað
Hverfisgötu 8-10 Reykjavík Sími 562 5566
Útgefandi Alprent
Ritstjóri Hrafn Jökulsson
Umbrot Gagarín hf.
Prentun ísafoldarprentsmiðjan hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing
Sími 562 5566
Fax 562 9244
Símboði auglýsinga 846 3332
Áskriftarverð kr. 1.500 mA/sk á mánuði.
Verð í lausasölu kr. 100 m/vsk
Áfram spenna í ísrael
Þótt enn sé hálfur annar mánuður þangað til þingkosningar verða í ísrael,
og margt geti gerst á þeim tíma, sýndu skoðanakannanir fyrir helgina að
Shimon Peres er loks að vinna á að nýju. Hann hefur nú 51 prósent stuðn-
ing en aðalkeppinautur hans, Benyamin Netanyahu, 45 prósent. Þessar nið-
urstöður eru athyglisverðar, því eftir hryðjuverkin í Jerúsalem og Tel Aviv,
þegar tugir manna létust í sjálfsmorðsárásum Palestínumanna, hrundi fylgið
af Peres og Verkamannaflokki hans. I raun voru þessi voðaverk vatn á
myllu Bibis - einsog Israelar kalla Netanyahu - en hann hefur lagst gegn
öllum samningum við Palestínumenn og boðað harðskeytta stefnu, nái
Likud-bandalag hans að sigra í kosningunum.
Einsog allir vita hefur Peres verið helsti talsmaður þess að eðlileg sam-
skipti komist á, og friður og stöðugleiki verði tryggður. Hann brást mjög
harkalega við hryðjuverkunum, lét handtaka fylgismenn Hamas í hundraða-
tali og fyrirskipaði nær algera lokun Gazasvæðisins og þess hluta Vestur-
bakkans sem Palestínumenn ráða. Þetta hefur á hinn bóginn haft alvarlegar
afleiðingar fýrir Palestínumenn sem sækja vinnu til ísraels og skiptu nokkr-
um hundruðum þúsunda, og auk þess hafa þeir ekki getað komið ffá sér af-
urðum sínum, einkum ávöxtum og grænmeti, sem þeir selja í ísrael. Peres
virðist ekki ætla að hvika frá þessum hörðu aðgerðum, eins þótt þær hafi
vakið hávær mótmæli, ekki síst Arabaríkja. Með þessu héfur forsætisráð-
herranum að nokkru tekist að slá vopnin úr höndum pólitískra andstæðinga
innanlands, og því hefur fylgi hans vaxið hratt síðustu vikur.
í sjálfu sér er þess líka að gæta að Peres og málflutningur hans á, þrátt
fyrir efasemdir margra, meiri hljómgrunn meðal ísraela en stóryrði Net-
anyahus. Þótt formaður Likud þætti bæði ungur og spennandi þegar hann
tók við forystu bandalagsins fyrir örfáum árum verða þær raddir æ háværari
í Israel að hann sé lýðskrumari og öfgasinni sem ekki sé treystandi fyrir
stjóm landsins. Loks hefur það orðið Peres til ffamdráttar að Bill Clinton
forseti Bandaríkjanna kom rakleitt til ísrael af „friðarfundinum" í Sharm el
Sheikh, og lofaði stórfelldum vopnasendingum og sérstökum sveitum til að
aðstoða ísraela í baráttunni við hermdarverkamenn.
Vert er að ítreka að margt gérist hratt, skyndilegá og fyrirvaralaust í þess-
um hluta heimsins, ekki síst í ísrael. Þetta veit Shimon Peres manna best og
þvr mun hann áreiðanlega í engu slaka á fyrren kosningar era um garð
gengnar. Fyrr geta menn ekki vænst þess að ólgan í ísrael hjaðni.
Siðleysi láglaunastefnunnar
Samkvæmt athugunum Tímans fyrr í vikunni virðist óhætt að áætla að
minnsta kosti þriðjungur launþega innan Alþýðusambands íslands fái
minna en 80 þúsund krónur á mánuði fyrir dagvinnu. Þá hefur komið fram
að 11 prósent afgreiðslukvenna og 8 prósent verkakvenna hafa minna en 55
þúsund krónur á mánuði í dagvinnulaun. Auðvitað era ekki ný tíðindi að
stóram hópum fólks sé boðið uppá siðlausa smánartaxta af þessu tagi, en
málefni láglaunafólks hafa verið í brennidepli að undanfömu vegna fram-
varps Gísla S. Einarssonar þingmanns Alþýðuflokksins um lögbindingu
lágmarkslauna.
Framvarp Grsla felur í sér að lægstu mánaðarlaun fyrir fulla dagvinnu
skuli ekki vera minni en 80 þúsund krónur á mánuði íyrir 16 ára og eldri,
atvinnuleysisbætur ekki lægri en 57 þúsund krónur á mánuði og hæstu laun
ekki hærri en sexföld lágmarkslaun, eða 460 þúsund krónur. I greinargerð
með þessu róttæka frumvarpi segir meðal annars að meginvandi íslenska
þjóðfélagsins sé fátækt sem stafi af lágum launum. Þá segir orðrétt: „Þau
[lágu launin] hafa leitt til fólksflótta frá landinu. íslendingum íjölgaði 50
prósent meira í Danmörku en á Islandi árið 1995. Alls fluttu 1060 héðan til
Danmerkur árið 1994. íslendingum fjölgaði um 30 prósent í Noregi og um
60 prósent á Grænlandi. Alls era 20.800 íslendingar búsettir erlendis og
fjölgaði þeim um 10 prósent milli áranna 1994 og 1995.“ Gísli S. Einarsson
segir ennfremur að samkvæmt upplýsingum hjálparstofnana hafi þúsundir
einstaklinga notið matargjafa sökum fátæktar, og að hjálparstarfíð aukist sr-
fellt innanlands vegna bágs ástands.
Sú mikla umræða sem framvarp Gísla hefur vakið og þær góðu undir-
tektir sem það hefur hlotið - annarsstaðar en í bækistöðvum Vinnuveitenda-
sambandsins - sýna ótvírætt að fólk sættir sig ekki lengur við smánartaxt-
ana. Þegar litið er yflr launataxta margra verkalýðsfélaga era þeir ekkert
annað en vitnisburður um siðleysi og mannfyrirlitningu. Þeir bera vott um
veika verkalýðsforystu sem undanfarin ár hefur látið vinnuveitendur rúlla
yfir sig hvað eftir annað.
Láglaunasteínan - sem verkalýðsforystan virðist vera búin að sætta sig
við - á stóran þátt í því að margir kjósa fremur að ganga um atvinnulausir
en þiggja vinnu sem er nánast einskis metin. Framvarp Gísla S. Einarssonar
vekur því upp þarfa umræðu um úrelt og siðlaust launakerfi. ■
Eru myndlistarmenn
heimskari en rithöfundar?
Era myndlistarmenn heimskari en
rithöfundar? Já. Hvers vegna? Af því
að þeir verða að vera það.
Eg er loksins farinn að mála aftur.
Eftir tíu mánaða hlé. Horfinn eins og
harmafregn inn í kalt herbergi í París
sem nefnist „atelier“, en vinir mínir hér
um slóðir kalla ,Jiellinn“, að líkindum
vegna þess að húsbúnaður er hér í lág-
marki og samanstendur af einni dýnu
og heitri plötu. Hellisbúinn málar á
sína veggi. Naut. Nautheimskur.
Að mála er eitthvað allt annað
Vikupiltar
g"""1.............■
Hallgrímur
Helgason
skrifar
ástand en að skrifa. Fyrir framan tölv-
una er maður þó enn að einhveiju leyti
í sambandi við umheiminn, maður er
„tengdur", þó ekki sé nema í innstung-
una. Maður notar tungumálið. Maður
er „af þessum heimi“. En þegar sest er
við trönumar hverfur allur „skarkali
heimsins“ á bakvið hvítan striga, mað-
ur blindast af ramma, verður eitt með
engu og ekkert með neinu, makar olíu-
blönduðum heilasellum á flötinn. Mað-
ur verður allur frumstæðari. Maður
verður hellisbúi. Þegar sfminn hringir
svarar maður eins og frummaður í far-
síma. Fólk spyr „Varstu að vakna?“,
,J?r ég að trufla?“, „Er ekki allt ílagi?“.
Það er eitthvað AÐ manni. Og þegar
maður er búinn að mála stanslaust í tíu
tíma og fattar allt í einu að maginn er
tómur og ísskápurinn er tómur og labb-
ar útí búð, sér fólk á götu, þá er maður
eins og Frankenstein risinn úr kistu. „-
Varstu að vakna?“ „Já, ég-lagði mig
aðeins.“ Þegar búðamaðurinn, eldhress
freknóttur arabadrengur, býður hátt og
snjallt „Bon jour!“ svarar maður eins
og draugur á nóttu.
Myndlistarmenn. Munkar kuflaðir
þolinmæði og þvermóðsku. „Einangr-
unin er allt sem ég á“ sagði Cézanne,
maður sem eyddi lífi sínu í vandlega
læstri vinnustofu og leyfði engum að
heimsækja sig, hvað þá að snerta sig.
Matseljur hans urðu að passa sig að
láta pilsin ekki koma við hné hans þeg-
ar þær báru honum diskinn. Þegar hann
sá Monet nálgast sig á götu í París flýtti
hann sér inn í hliðargötu. Þegar Manet
sýndi honum þá kurteisi að rétta hon-
um höndina á Café Gurbois hreytti
Cézanne út úr sér: ,JÉg tek ekki í hönd-
ina á yður Herra Manet. Ég hef ekki
þvegið mína í margar vikur.“ Einhver
hsthneigður túristi gekk fram á málar-
ann að störfum í fögru ijóðri og dokaði
yfir honum með vinsamlegar ábend-
ingar á vör. Okkar maður þagði það allt
af sér þar til hann prumpaði duglega,
sneri sér að túristanum og sagði: „Djöf-
ull var þetta nú gott maður!“ Cézanne,
lifði eins og munkur, sat fyrir með
fýlusvip á blaðaljósmyndum og fyrir-
leit allt sem lífsandann dró, einkum
kvenfólk, sem alltaf var að, Jcasta krók-
um sínum“ í hann. „Hóruhúsin: Hin
fullkomna einangrun. Þú þarft að losa.
Borgar, færð það og ferð.“ Um ástkæra
fjölskyldu sína skrifaði hann vini sín-
um: „Kæri vinur. Hér dvel ég nú ásamt
fjölskýldu minni, þeim ömurlégustu
mannverum hér í heimi sem eiga þó að
heita mínir nánustu; þessu yftmáttúru-
lega skítapakki.“
Æskuvinur Cézanne var Emilie
Zola, ístruvaxinn rithöfundur sem lifði
borgaralegu lffi í París á meðan málar-
-inn hrærðist-einangraður í-ergm fiós- -
haug inná vinnustofu sinni suður í Aix
eins og dýr. Zola hafði ekki smekk fyr-
ir þessi heimskulegu klessuverk vinar
síns. Geymdi þau í kjallaranum.
„Ég vil ekki ekki verða heimskur
eins og málari“ sagði Marcel Duchamp
í upphafi aldarinnar og átti við allt þetta
undangengna terpentínufyllerí impress-
jónismans. „Að mála er- bara ávani,
eins og hVert annað sniff.“ Hann þráði
að gera myndlist fyrir „gráa efnið“ í
höfðinu, ekki bara þetta bláa og brúna í
sjáöldranum, og varð þannig ábyrgur
fyrir hinni stórgáfuðu hugmyndlist ald-
arinnar sem við höfum nú þurft að súpa
seyði af í sjötíu ár. Allir þessir stórgáf-
uðu snilhngar súm-tímans sem þurftu
að hugsa 600.000 hugsanir til þess að
fá flötin hreinan og hugsunarlausan,
mínímalískan.
Jú...Þegar maður heitir gáfulegu
nafni, eins og til dæmis Robert Manko-
witch, þá er það útaf fýrir sig skiljan-
legt að menn verði að lesa Kant og
Hegel áður en þeir byija að sandblása
plexiglerið sitt, svo það líti dáldið
þannig út að þeir séu að blása í það
gáfulegri hugsun. En það vill samt
kannski ekki alveg blasa við fólki að
verkin séu bæsuð heimspekilegum
vangaveltum og því þurfa Mankowit-
char þessa heims að fylgja þeim úr
hlaði með stuttri ritgerð um eigin verk:
Útskýringar sem hanga frammi í sýn-
ingarsalnum og hafa jafn mikið með
list að gera og leiðbeiningar um ástar-
leiki (sem hengdar eru á vegginn yfir
náttborðinu) hafa að gera með sjálfar
samfarimar.
Auðvitað vilja myndlistarmenn ekki
vera áhtnir heimskir. Og til að afsanna
það era þeir alltaf að rembast við að
skrifa, Michelangelo samdi sonnettur.
Æózanne-ortHjóð-. - Van Gogir skrif-
aði.. .jú hann skrifaði bréf. Jafnvel les-
blindur hálfviti eins og Picasso samdi
leikrit. Donald Judd gaf út lærðar rit-
gerðir. Andy Warhol gerði svo f því að
sýnast heimskur að það fór ekki á milli
mála að hann hlaut að vera klár í raun.
„Allt og sumt sem ég veit um þetta
land er Pizza og Páfimn“ kvað hann um
árið við komuna til ftalíu. Sean Land-
ers sendi í fyrra frá sér handskrifaða
skáldsögu um myndlistarmann að
skrifa skáldsögu. Þar segir meðal ann-
ars: ,J3r lúnn vestræni heimur nú kom-
inn á það menningarstig að jafnvel fá-
kunnandi aumingjar eins og ég fá að
tromma upp í fínustu galleríum með
þetta heimskulega drasl mitt sem þeir
eru svo að kalla list?“
Þrátt fyrir allan þennan gáfurembing
í myndlistarmönnum er það bara stað-
reynd að þeir eru bestir læstir inná
vinnustofunni, einir í sinni heimsku.
Góð myndlist sprettur ekki af grárri
hugsun, heldur verður til um leið og
henni sleppir. A einhvem óútskýran-
legan hátt verða verkin til þegar maður
hefur gleymt allri hugsun. Þegar hönd-
in framlengist upp í heila. Það er því
ekki nema von að myndlistarmenn séu
heimskir. Heilinn á þeim er eins og
hver annar upphandleggur. Og við eig-
um að vera heimskir. Við erum bestir
þannig. Fátt er verra en „gáfulegur"
myndlistarmaður. Hann er álíka hvim-
leiður og gáfulegur meðvitundar-popp-
ari. Hann er Sting. ■
a g a t a 1 1 2 a r í 1
Atburðir dagsins
1540 Prentun Nýja testamentis-
ins í þýðingu Odds Gottskálks-
sonar lauk. Fyrsta bókin sem
var prentuð á íslensku og hefur
varðveist. 1919 Átján létu Iífið
í snjóðflóðum við Siglufjörð.
1945 Franklin D. Roosevelt
Bandaríkjaforseti deyr, 63 ára.
Hann gegndi embætti frá 1932
og var einn ástsælasti forseti
Bandaríkjanna. 1961 Sovét-
menn skjóta Bandaríkjamönn-
um ref fyrir rass þegar Júrí
Gagarín verður fyrsti maðurinn
til að ferðast um geiminn.
Hann fór umhverfis jörðina í
geimfarinu Vostok I og tók
ferðin 108 mínútur.
Afmælisbörn dagsins
Maria Callas 1923, grísk
óperusöngkona. Bobby Moore
1941, breskur fótboltakappi
sem lék 108 landsleiki fyrir
England.
Annálsbrot dagsins
Mörgum manneskjum hætt við
limlestu og fásinnu. Á Veðra-
móti stakk stúlka sig á nálu í
knéð, lifði 3 nætur og dó svo.
12 menn urðu bráðkvaddir í
Grímsey.
Vallholtsannáll 1642.
Málsháttur dagsins
Úti er vináttan, þá ölið er af
könnunni.
Plástur dagsins
Bólgnaði upp sleikifmgur minn
á vinstri hendi með miklum
verk til ígerðar, sem óhentugt
er fyrir morgundagsveizlu
kóngs. Keypti eg mér svo
plástur við hann.
Magnús Stephensen dómstjóri í
Ferðarollu 1827, en hann var þá
staddur í Kaupmannahöfn.
Orð dagsins
Þótt maður sé íflagi
þarfmaður ekki að lóta
einsog naut íflagi.
Taktu klárinnfrd.
Tylltu j)ér á kerruna.
Kveiktu þér i rettu.
Hann styttir upp í haust.
Ljóöiö Bjartsýni eftir Dag Sigurð-
arson.
Skák dagsins
Svíinn Stáhlberg var sterkasti
skákmaður Norðurlanda áður
en þeir Bent Larscn og Frið-
rik Ólafsson tóku að keppa sín
í milli um þann titil. Skoðum
handbragð Stáhlbergs gegn
Becker. Skákin var tefld í Bu-
enos Aires árið 1944.
Hvítur leikur og vinnur.
1. Del+!! Hxel 2. g3 Mát!
Góða hclgi.