Alþýðublaðið - 08.05.1996, Qupperneq 7

MIÐVIKUDAGUR 8. MAÍ1996
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
7
List og upplýsing - List
og fáfræði
I„Segja má að skilningur á myndlist og þekking á edli hennar sé nú
minni en nokkru sinni fyrr í stuttri sögu íslenskrar nútímalistar."
Við höfum alltaf getað gengið að
því vísu að samfélagið okkar væri
upplýsingasamfélag af bestu gerð. Að
minnsta kosti höfum við vanist því að
sjá og heyra fagmenn á hinum ýmsu
sviðum keppast við að kynna nýjung-
ar sem rofið geta einangrun okkar og
upphafið fjarlægðirnar milli íslend-
inga og annarra þjóða. Reyndar kveð-
ur svo rammt að þessari daglegu upp-
lýsingagrósku að við sjálf liggur að
um stríð sé að ræða. Þeir sem standa
sig ekki í kynningarstarfinu heltast
auðveldlega úr lestinni og troðast und-
ir.
Hvergi er þetta stöðuga upplýsinga-
streymi eins áberandi og í tölvubrans-
anum. Þar er baráttan svo hörð að
slegist er um hvert miðlunarsvið með
því að bjóða viðskiptavinum upp á
fjölmargar nýjungar í hverjum mán-
uði. Veraldarvefurinn er alltaf að
stækka og þroskast. Um leið verður
auðveldara að nálgast upplýsingar af
hvers kyns toga hvar og hvenær sem
vera skal. Fyrir þá sem tengjast netinu
er umheimurinn innan seilingar þó svo
að upplýsingar um hann margfaldist
með hverjum mánuðinum sem líður.
Þessi fjörkippur í upplýsinga-
streyminu er eitthvað það skemmtileg-
asta sem gerst hefur í menningarleg-
um samskiptum okkar á undanfömum
árum. Þar fara raunfræðin á undan
með góðu fordæmi en húmaníski geir-
inn fylgir þeim fast eftir. I hverri viku
má segja að við kynnumst nýjum höf-
undi, innlendum eða erlendum, heim-
spekingi eða hugsuði án þess að það
kosti okkur mikla peninga eða fyrir-
höfn.
Þá eru ótaldir allir þeir beinu mögu-
leikar sem okkur bjóðast til að ná aug-
um og eyrum annarra manna hversu
fjarri sem þeir búa. Þannig sagði
hljóðfæraleikari mér að möguleikar
hans hefðu margfaldast eftir að hann
keypti sér mótald og faxtæki. Nú fengi
hann tilboð um hljómleikahald frá
fjarlægum heimshomum. Eins þekki
ég menn sem þegið hafa boð um þátt-
töku í ráðstefnum hinum megin á
hnettinum eftir að þeir fóru að blanda
sér í ráðstefnur á veraldarvefnum.
Eitt er þó sviðið sem siglir hnakka-
kerrt og sjálfumglatt móti öllu upplýs-
ingastreymi undanfarinna ára og lætur
sér fátt um finnast. Þetta svið er ís-
lensk myndlist og sú upplýsingamiðl-
un sem henni tengist. Meir en nokkurt
annað svið lista eða menningar hefur
umfang myndlistarinnar verið að
skreppa saman og rýrna. Nú er svo
komið að það er leitun að áhugamönn-
um eða velunnurum á sviði myndlistar
utan raða þeirra sem beinlínis fást við
Menning & listir |
1 Halldór Björn
fyrirbærið eða hafa af því eitthvert
annað viðurværi. Segja má að skiln-
ingur á myndlist og þekking á eðli
hennar sé nú minni en nokkru sinni
fyrr í stuttri sögu íslenskrar nútímalist-
ar.
Þá er þekking okkar íslendinga á er-
lendri samtímalist sláandi lítil enda
virðumst við engan áhuga hafa á því
sem gert er annars staðar. A örfáum
árum hefur okkur tekist að glutra svo
niður listskilningi okkar að einföld-
ustu dæmi úr myndlist samtímans
reynast ofviða skynjun okkar. Því
hljótum við að spyija hvað valdi þessu
ófremdarástandi.
Hið fyrsta sem við okkur blasir er
tilfinnanlegur skortur á innlendu list-
og menningartímariti. Þrátt fyrir
sterka stöðu bókmennta og tímarita
helguðum þeim virðast listtímarit ekki
geta plumað sig hér jafnvel þótt þau
tækju til allra annarra lista en bók-
mennta og létu jafnframt menningu í
víðtækustum skilningi til sín taka.
Önnur menning en löðurmenning læt-
ur okkur ósnortna. Umræðan á verald-
arvefhum - en vefurinn er stútfullur af
framsækinni menningarumræðu -
megnar ekki að hreyfa við okkur. Á
sama tíma er íslenski glansritamarkað-
urinn óseðjandi. Ekki er langt síðan
við þá flóru bættist nýtt tímarit, ein-
hvers konar íslenskur tvíburabróðir
danska slúðurritsins Se og hör.
Nú er það viðurkennd stærð að al-
menningur hirðir lítið um upplýsingar
sem ekki liggja beinlínis inni á gafli
hinna ríku og frægu. Menn yppa öxl-
um og segja að inn við beinið sé litli
maðurinn ekki annað en snobbið og
við því sé lítið að gera: Slúður og
sleikjugangur er fóðrið sem hvarvetna
nærir hinn þögla meirihluta. En þá
hljótum við að spyija á móti hveijir
séu hinir raunvemlegu listáhugamenn.
Einungis innan vébanda Bandalags ís-
lenskra listamanna er nægur fjöldi
meðlima til að halda úti gróskumiklu
upplýsingastreymi í formi blaða, tíma-
rita og annars fjölmiðlaefnis. Við
þennan fjölda má svo bæta öllum
þeim aragrúa manna sem með beinum
eða óbeinum hætti vinna við listir og
menningu. Varla geta áhugamenn um
þau málefni verið færri en summa
þeirra sem halda úti fyrirbærinu eða
hafa af því tekjur. Varla getur allur sá
fjöldi verið mennimir sem gera sé Se
og hör að góðu?
í öllu krepputalinu sem að minnsta
kosti hljómar úr herbúðum myndlist-
arinnar hljótum við því að spyija hvort
ekki sé reynandi að stofna til upplýs-
ingaherferðar um það sem gerst hefur
í almennri myndlist á síðastliðnum
áratugum. Er ekki kominn tími til að
upplýsingar um þróun myndlistar á
okkar tímum liggi á lausu í söfnum
landsins og öðrum stofnunum tengd-
um myndlist? Er ekki mál til komið að
hér séu gefin út tímarit sem upplýsa
menn um þróun samtímalistar, inn-
lendrar og erlendrar? Þessari þörf hef-
ur þegar verið svalað með myndugleik
í öllum nágrannalöndum okkar. Því
ættum við að ímynda okkur að þörfin
á upplýsingu sé minni hér? Eða er
hægt að halda áfram að framleiða og
framleiða þótt enginn skilji hvað sé
verið að búa til eða til hvers pródúktið
er framleitt? ■
Skandinavísk sveitamennska
Verkefni: Hamingjuránið
Höfundur: Bengt Ahlfors
Þýðing og staðfærsla:
Þórarinn Eldjárn
Tónlistarstjórn:
JóhannG. Jóhannsson
Lýsing: Björn Bergsteinn
Guðmundsson
Leikmynd: Axel Hallkell
Búningar:
Þórunn E. Sveinsdóttir
Leikstjórn:
Kolbrún Halldórsdóttir
Sýningarstaður:
Þjóðleikhúsið - Smíðaverkstæði.
íslenskukennari minn í eina tíð,
Sigurður Kristjánsson, útskýrði fyrir
okkur nemendum sínum orðið
skemmtilegur einhvem veginn svona:
Orðið skemmtilegur er myndað einsog
orðið skemma, sem í upphafi var not-
að um hús sem var stutt, eða með öðr-
um orðum skammt hús. Orðið
skemmtilegur er notað um atburði og
einstaklinga sem gera tímann skamm-
an og því skrifað með tveimur emm-
um.
Út frá þessari skilgreiningu má
segja um sýningu Þjóðleikhússins á
Hamingjuráninu að hún sé skemmti-
leg. Hitt er svo annað mál að það sem
styttir mönnum stundir þarf ekki endi-
lega að fela í sér einhverja djúpa
merkingu, eða vekja mönnum rnikil
heilabrot. Svo er reyndar með þetta
verk Bengts Ahlfors, það virðist ein-
göngu saman sett til skemmtunar; og
ekkert nema gott um það að segja.
Kveikjan að verkinu samkvæmt grein
sem höfundur ritar í leikskrá er gam-
ansaga sem hann heyrði fyrir margt
löngu. Þetta er svona stutt alþýðleg
skrýtla eins og við þekkjum þær og
dugir varla í heila leiksýningu. Því
hefur Bengt gripið til þess ráðs að
bæta inn í hana söngvum. Reyndar í
þeim mæli að við liggur að sagan týn-
ist í öllu saman og um þessa uppsetn-
ingu verður að segjast að þar eru
„Yfir öllu saman svífur síðan einhver svona hugguleg skandinavísk
sveitamennska, sem í þýðingu og staðfærslu Þórarins Eldjárn verður
með sterku svarfdælsksu ívafi. En ekki veit ég hvers vegna frasinn
gamli „Alþýðuleikur með söngvum" leitaði sífellt á hugann meðan
á sýningunni stóð."
ekki látinn framkvæma.
Leikmynd Axels Hallkels er hið
besta verk, rýmið vel nýtt og margar
snjallar lausnir í skiptingum. Verk
sem þjónar sýningunni hið besta.
Búningar Þórunnar Elísabetar og
lýsing Bjöms Bergsteins vora hvort
tveggja látlaus og vel unninn og
studdu vel við það sem fram fór á
sviðinu.
Tónlistarflutningur undir stjóm Jó-
hanns G. Jóhannssonar var eins og áð-
ur sagði sterkasti hluti sýningarinnar.
Leikhópurinn var í heild sinni sterk-
ur og skilaði því sem fyrir hann var
lagt með prýði. Það er ekki leikaranna
sök þótt verkið bjóði ekki upp á stór-
kostleg tilþrif. Sérstaklega var
ánægjulegt að fylgjast með frammi-
stöðu Bergs Þórs Ingólfssonar, en
hann vann rnjög vel úr mörgum smá-
hlutverkum og býr greinilega yfir um-
talsverðri tækni í líkamstjáningu.
Niðurstaða: Sýning sem lætur lít-
ið yfir sér og er langt frá því
gallalaus, en þrátt fyrir það má
hafa af henni nokkra skemmtun.
Arnór
Benónýsson
skrifar um
leiklist
Leikstjórinn Kolbrún Halldórsdóttir
fer þá leið í vinnu sinni að vera ein-
faldleik og barnslegri uppbyggingu
verksins trú. Hún nýtur þess vissulega
að leikarahópurinn í sýningunni er
söngvinn í besta lagi. Enda er svo að
söngurinn er það atriði sem sterkast
lifir í minningunni að sýningu lokinni.
Hitt er svo í annarri bók að atriðin sem
byggjast á hinum talaða texta eru öllu
veikari, bæði frá hendi höfundar og
leikstjóra, reyndar svo að sýningin
verður örlítið höktandi og ójöfn. f
leikskránni er í engu getið höfundar á
dansi og hreyfingum, svo gera verður
ráð fyrir að leikstjóri beri ábyrgð á
þeim þætti sýningarinnar, sem er veik-
asti punktur hennar. Það verða raunar
að teljast mistök að kalla ekki til ein-
hvern danshöfund úr þeim hópi af-
bragðs fagfólks sem við eigum á
þessu sviði. Því hreyfingarnar voru
oftar en ekki stirðar, ósamhæfðar og
trufluðu rennsli sýningarinnar. Sér-
staklega verkuðu þvingandi þær upp-
stillingar sem hópurinn var oftar en
söngurinn og tónlistin í aðalhlutverki.
Yfir öllu saman svífur síðan einhver
svona hugguleg skandinavísk sveita-
mennska, sem í þýðingu og staðfærslu
Þórarins Eldjárn verður með sterku
svarfdælsksu ívafi. En þýðingin er
raunar hið besta verk og ber með sér
mörg helstu höfundareinkenni Þórar-
ins. En ekki veit ég hvers vegna fras-
inn gamli „Alþýðuleikur með söngv-
um“ leitaði sífellt á hugann meðan á
sýningunni stóð.
Leikhús