Alþýðublaðið - 21.05.1996, Blaðsíða 7

ÞRIÐJUDAGUR 21. MAI 1996
ALÞYÐUBLAÐIÐ
Viktoría á efri árum.
Hermi leið illa fyrir fram-
an myndavélar og þær
myndir sem til eru af
henni benda yfirleitt til að
henni hafi aldrei í lífinu
verið skemmt. En reyndin
var þó sú að hún var
glaðsinna kona.
sagði Gladstone eitt sinn og drottningin
kvartaði sömuleiðis hástöfum. „Hann
talar yfir mér eins og væri ég almennur
borgarafundur,“ sagði hún og stað-
hæfði að hann neitaði að hlusta á sig.
,JÉg hef skýrt honum frá nokkrum stað-
reyndum sem honum var ekki kunnugt
um en einu svörin sem ég fæ eru: ,,Er
það? Er það virkilega?"
Gladstone stóð drottninguna marg-
sinnis að því að beita sér gegn ýmsum
veigamiklum málum sem flokkur hann
beitti sér fyrir. Honum var þó mikið í
mun að slíkt fréttist ekki því hann taldi
tíðindin um hlutdrægni drottningar geta
skaðað konungdæmið.
Þegar Gladstone lést var Viktoría
spurð hvort hún ætlaði ekki að skrifa
ekkju hans og votta henni samúð sína.
, Jiei, sagði hún og bætti við af sinni al-
kunnu hreinskilni: „Ég kunni ekki við
manninn. Hvemig á ég að segja að ég
sé miður mín þegar ég er það ekki.“
Reyndin varð þó sú að hún sendi ekkj-
unni hlýlegt bréf. Við dóttur sína sagði
hún: „Gladstone var greindur maður,
ákaflega hæfileikaríkur en hann gerði
ekkert til að halda uppi merki og heiðri
Stóra Bretlands."
Endalokin
Þegar Viktoría hafði ríkt í sextíu ár
skrifaði hún í dagbók sína: „I dag er
dagurinn sem ég hef ríkt lengur en
nokkur enskur þjóðhöfðingi." Hátíðar-
höldin í tilefni afmælisins voru stór-
brotin og drottningin var mjög hrærð.
„En hvað fólk er vingjamlegt,“ sagði
hún hvað eftir annað eins og hún tryði
því ekki að hún væri svo heitt elskuð af
þegnum sínum. Þegar hún var spurð
hvort hún væri ekki stolt af því að vera
svo elskuð svaraði hún: „Nei, einungis
mjög auðmjúk.“
Síðustu árin sem hún lifði þjáðist
hún af gigt og sjón hennar hrakaði
mjög. Hún taldi þó ekki eftir sér að
sitja uppi öll kvöld meðan Búastríðið
geisaði og ptjóna trefla handa breskum
hermönnum. „Mér finnst ég vera að
gera eitthvað fyrir þá, þrátt fyrir að
framlagið sé ósköp lítið,“ sagði hún af-
sakandi.
Fyrstu orðin sem hún skrifaði í dag-
bók sína árið 1901, síðasta árið sem
hún lifði, vom: „Annað ár er hafið og
ég er svo máttvana og veik að ég byija
árið döpur í huga“. Tveimur vikum síð-
ar fékk hún hjartaáfall sem hefti mjög
mál hennar og hún lagðist rúmföst.
Hún hafði eitt sinn sagt dóttur sinni
að það yrði mikil blessun að deyja um-
kringd bömum sínum. Seinna skipti
hún um skoðun og sagði það skelfilega
tilhugsun að hafa ættingja sína sveim-
andi yfir eins og sveltandi hrægamma.
„Ég krefst þess að svo verði ekki þegar
ég ligg fyrir dauðanum. Það væri
hræðilegt," sagði hún.
Hún var að deyja en sagðist vilja
lifa lengur því hún ætti ýmsu ólokið.
Böm hennar komu að sjúkrabeði henn-
ar. Áður en dauðinn sótti að drottning-
unni reis hún upp í rúmi sínu og horfði
í átt að glugganum. Augu hennar leifr-
uðu af gleði, eins og hún hefði komið
auga á einhvem sem hún þekkti. „Al-
bert!“ kallaði hún upp og féll síðan aft-
ur á koddann. „Ég mun aldrei gleyma
birtunni sem skein af andliti hennar,"
sagði Helena dóttir hennar. „Við fund-
um og vissum að hún sá yfir landa-
mærin og hafði séð og hitt sína heitt-
elskuðu. f dauðanum var hún svo fóg-
ur, slíkur friður og gleði yfir andliti
hennar - það var bjarmi ffá himnum.“
Fréttir af dauða drottningarinnar
bámst um heimsbyggðina og viðbrögð-
in einkenndust af samblandi af sorg og
virðingu. Þegar Zulu herforingja vom
sögð tíðindin sagði hann: „f kvöld rniui
ég sjá nýja stjömu á himninum". „Ég
trúi því ekki að hún hafi kvatt okkur,“
skrifaði keisaraynja Rússlands. Banda-
ríski rithöfundurinn Henry James
sagði: „Dauði hennar hefúr meiri áhrif
á mig en ég hafði búist við, hún var
varanleg ímynd.“ ■
spurði: „Get ég þá ekki lengur skemmt
mér í rúminu?"
Viktoríu þóttu bameignir hið mesta
böl, enda höfðu þær ekki góð áhrif á
andlega heilsu hennar, en hún var ætt'ð
mjög þunglynd bæði fyrir og eftir
bamsburð. Síðar á ævinni þegar hún
fékk fréttir af þungun dætra sinna sagði
hún tíðindin vera „skelfilegar fréttir".
Sá eiginleika sem var einna mest áber-
andi í fari Viktoríu var hreinskilni
hennar og hún hlífði ekki sínum eigin
bömum. ,£g hef enga tilfinningu gagn-
vart þeim fyrr en þau hafa orðið að litl-
um manneskjum, ljótt barn^er afar
ógeðfelldur hlutur,“ sagði hún. Og í
annað sinn lét hún hafa eftir sér: ,JVIér
er ekki illa við börn, en mér þykja
komaböm fremur andstyggileg."
Viktoría átti til að vera mjög gagn-
rýnin á böm sín, en hún var í engu ólík
öðrum mæðrum að því leyti að hún tók
því illa ef aðrir urðu til gagnrýna þau.
Bömin hlutu mjög frjálslegt uppeldi og
nutu mikilla samvista við foreldra sína,
ólíkt því sem tíðkaðist á heimilum að-
alsmanna þessa tfma. Viktoría og Al-
bert höfðu bæði farið á mis við for-
eldraást í uppvexti sínum og lögðu ríka
áherslu á það að böm sín nytu meiri
foreldraumhyggju en þeim hafði hlotn-
ast. Reyndar var fjölskylduhamingjan
svo mikil að drottningin hafði marg-
sinnis orð á því að hún ætti þá heitustu
ósk að búa með fjölskyldu sinni fjarri
öllu umstangi og athygli. Henni varð
að vissu leyti að ósk sinni því konungs-
fjölskyldan bjó hluta árs úti á landi,
aflsfjarri hirðinni.
Syrgjandi ekkja
Heimssýniningin 1851 var haldin í
London og helsti skipuleggjandi henn-
ar var Albert prins. Hann lagði svo hart
að sér við þá vinnu að heilsa hans beið
þess ekki bætur. Hann veiktist loks
mjög hastarlega árið 1861. Hirðlæknar
hans vissu ekki hvað að honum amaði,
en eins og einhver sagði þá vom þeir
svo vanhæfir í starfi að þeir hefðu ekki
einu sinni getað sinnt veikum ketti.
Þegar Albert lést árið 1861 tók Viktoría
lát hans svo nærri sér að menn óttuðust
um geðheilsu hennar. „Hann var allt
mitt sjálf, líf mitt og sál, já einnig sam-
viska mín... Sannarlega getur aldrei
aftur orðið til slíkt samband, slfkt traust
og skilningur milli tveggja einstak-
linga,“ sagði hún.
Fyrstu árin eftir dauða Alberts trúði
Viktoría því staðfastlega að hún ætti
ekki langt ólifað. Síðar trúði hún einni
dætra sinna fyrir því að hún hefði á
tímabili íhugað að fyrirfara sér. Þau
fjörtíu ár sem hún átti eftir ólifað
klæddist hún nær eingöngu svörtu.
Hvert sem hún fór bar hún með sér úr
hans, lykla og vasaklút. En annars fór
hún eldd svo ýkja margt. Hún var svo
upptekin af harmi sínum að hún sinnti
ekki lengur skyldum sínum. Bresk dag-
blöð vom óspör á að kvarta undan því
að drottningin væri á launum við að
gera alls ekki neitt.
En ef drottningin sinnti ekki þjóð
sinni þá var hún upptekin við að skrifa
dagbækur sínar og bréf, en allt var það
þvílíkt hlass að hefði komið til útgáfu
þá reiknast mönnum til að bindin hefðu
orðið sjö hundmð. Brot af hugleiðing-
um hennar komu þó til útgáfu meðan
hún lifði, í tveggja binda verki.
Samkvæmt bresku stjómarskránni
var Viktoría valdalítill þjóðhöfðingi
sem bar að sýna hlutleysi í störfum sín-
um, en henni tókst sannarlega að setja
eigið mark á stjómskipan landsins. Eig-
inmaður hennar hafði ætíð varað hana
við því að sýna hlutdrægni í störfum
sínum, en þegar hann var ekki lengur
til að vísa henni veg gerði hún mis-
kunnarlaust upp á milli flokka og
nokkrir forsætisráðherrar áttu henni
stöðu sína að þakka, meðan aðrir stjór-
málamenn, kannski jafnhæfir, komust
ekki til áhrifa vegna þess eins að henni
var í nöp við þá. „Veistu vina,“ sagði
hún í elli sinni við bamabam sitt, „ég
held stundum að þegar ég dey þá muni
ég kvíða því svoh'tið að hita afa því ég
er farin að gera ýmislegt sem hann
hefði ekki verið samþykkur.“
Annars var drottningin ekki stöðug-
lynd í mati sínu á mönnum og þeir sem
henni höfðu eitt sinn þótt englar gátu
orðið að djöflum og öfugt. Árið 1839
fann hún ekki nógu sterk orð til að lýsa
andstyggð sinni á Peel. Árið 1850 var
hann einn af nánustu vinum hennar.
Árið 1845 var Disraeli í litlu áliti en
síðar varð hann sá forsætisráðherra sem
hún hafði mest dálæti á. Gladstone í
miklu áliti en var síðan afgreiddur sem
skaðlegur áróðursmaður.
Að undanskildum Albert og Melbo-
urne lávarði var heimsvaldasinninn
Disraeli helsti áhrifavaldur í lífi drottn-
ingarinnar. Hann kom alltaf ffarn við
hana eins og samstarfsmann og gaf
henni til kynna að í sameiningu væri
þeirra að stjórna ríkinu. Hann færði
drottningunni h'fsgleðina á ný og gerði
henni kleift að sigrast á sorginni og
sinna skyldu sinni sem þjóðhöfðingi.
Saman efldu þau breska heimsveldið
og voru samhent í að móta breska
heimsvaldastefnu. Drottningin, sem var
alltaf höll undir hetjudýrkun, dáði
Disraeli, en að sama skapi var henni í
nöp við helsta andstæðing hans, um-
bótasinnanum Gladstone. „Drottningin
ein er nóg til að gera út af við mann,“