Alþýðublaðið - 31.07.1996, Blaðsíða 5

MIÐVIKUDAGUR 31. JÚLÍ1996
hér í Hafnarfirði það sem af er þessu
kjörtímabili. Jú, það eru margir sem
hafa horft til þess að lengst af hefur
verið góð samvinna milli Alþýðu-
bandalags og Aiþýðuflokks í Hafnar-
firði. Það ruglaðist eftir síðustu kosn-
ingar þegar Alþýðubandalagið tók þá
ákvörðun að fara með Sjálfstæðis-
flokknum í stjóm. Það samstarf gekk
aldrei upp og hefur dæmt sig sjálft.
Sjálfsagðasti bandamaður Alþýðu-
flokksins í bæjarstjómarpóhtíkinni er
Alþýðubandalagið. En þessar af-
brigðilegu aðstæður ollu því að ekki
var um auðugan garð að gresja þegar
menn fóm í síðasta samstarf.
Nú finnst ýmsum einkennilegt að
nokkrir bœjarfulltrúar Alþýðuflokks-
ins vörðu Jóhann Bergþórsson, eftir
að dómur hafði verið kveðinn upp í
máli hans, og það áður en hann lét
nokkuð eftir sér hafa ífjölmiðlum.
Jóhann verður sjálfur að standa fýrir
sínum málum og ekki ætla ég að ger-
ast talsmaður hans. Ég tel ekki veij-
andi að alþýðuflokksmenn standi í því
að halda uppi vömum fýrir þær gerðir
Jóhanns sem hann hefur nú hlotið
dóm fyrir. Dómstólamir hafa talað og
þar er skýlaus úrskurður. Menn geta
haft skoðanir á því hvort lögin séu
réttlát eða hvort dómurinn hafi verið
réttlátur, en engu að síður liggur þessi
niðurstaða fyrir.
Nú hafa nokkrir kratar verið mjög
harðorðir f kjölfar þessa máls og
Sverrir Ólafssson sagði til dœmis í Al-
þýðublaðinu hér um daginn að Al-
þýðuflokkurinn œtti að hœtta hœgra
vœndinu.
Óánægjan byggist á því að menn
telja sig ekki fá áheyrn hjá forystu
flokksins og finnst sjónarmið sín vera
hunsuð. En menn eiga eftir að ræða
efnislega hlið málsins og taka ákvörð-
un.
Óttastu ekki að þanm sé að verða
klofningur milli flokkseigendafélags-
ins og grasrótarinnar?
Nei, ég hef ekki áhyggjur af því.
Þrátt fyrir allt höfum við átt góða sam-
vinnu við flokksfólk okkar.
En hvemig hefur samstarfið við Jó-
hann G. Bergþórsson og Ellert Borg-
ar Þorvaldsson gengið?
Það hefur gengið mjög vel, þess
vegna höfum við ekkert undan þeim
að kvarta. Ég held að menn hafi verið
heilir í samstarfínu. Hér hafði ekkert
verið gert hér í heilt ár eftir kosningar
og að kom því í hlut okkar alþýðu-
flokksmanna með sjálfstæðismanna
að koma rekstrinum á réttan kjöl. Það
hefur tekist. Þannig má segja að þessi
samvinna hafi gengið vel. En það er
alveg ljóst að þetta samstarf hefur bor-
ið verulegan hnekki með þessum
dómi og kallar á að menn endurmeti
stöðu meirihlutans.
Ertu bjartsýnn á að Alþýðuflokkur-
inn muni standa sig vel í ruestu kosn-
ingum íHafnaifirði?
Ef Alþýðuflokkurinn stendur sig vel
í bæjarstjóminni og gerir ekki mistök
þar þá held ég að hann hafi alla for-
sendur til að koma vel út úr næstu
kosningum. Alþýðuflokkurinn stendur
á ákveðnum tímamótum núna og
verður að hugsa sinn gang svo fram-
haldið geti gengið upp.
Og slíta þessu samstarfi?
Það sagði ég ekki.
Hvar liggur þinn pólitíski metnað-
ur?
í því að þjóna bæjarbúum sem best
og standa vörð um hagsmuni Hafn-
firðinga. Ég hef eingöngu verið í
sveitarstjómarpólitíkinni og lagt mig
ffarn um að vinna að þeim málum sem
Alþýðuflokkurinn hefur staðið að hér.
Ég held að það sé mjög mikilvægt að
jafhaðarmenn standi saman. Við höf-
um borið gæfu til að skapa mjög
sterkan jafnaðarmannaflokk hér í
Hafnarfirði og við höfum verið ráð-
andi afl hér á þessum stað, þrátt fyrir
að Sjálfstæðisflokkurinn hafi nánast
dóminerað landsmálin meira og minna
alla öldina, og valið sér smáflokka til
að starfa með. Það er náttúrlega óþol-
andi'ástand. Aftur á móti eru til
ákveðriar skýringar á því af hveiju al-
vöru jafn'að'afmannaflokkur hefur
aldrei myndast hér á íslandi. Klofn-
ingur og sögulegar aðstæður hafa leitt
til þess. Auk þess held ég að samvinna
við Sjálfstæðisflokkinn gegnum árin
hafi mjög orðið til þess að veikja
möguleikann á því að byggja hér upp
sterkan jafnaðarmannaflokk. ■
ALÞYÐUBLAÐIÐ
m
■ Freyr Njarðarson skrifar um málefni fanga og Fangelsismálastofnunar
Er eitthvað sem þarf
að þagga niður?.
Að gefnu tilefrii sé ég mig knúinn
til þess að drepa á nokkur mál
sem varða málefni Fangelsismála-
stofnunar ríkisins. Það má vel vera að
almenningi finnist sem svo að þetta
komi honum ekki við og þetta sé bölv-
uð smámunasemi í þessum föngum.
En með nýtilkominni yfirlýsingu lög-
manns stofnunarinnar varðandi skrif
ritstjóra Alþýðublaðsins um fangelsis-
mál og viðtal blaðsins við Ólaf Gunn-
arsson, ásamt því sem frá stofnuninni
hefur komið undanfarin misseri, þá er
mælirinn eiginlega orðinn fullur!
Ég er sjálfur refsifangi og ekkert
svosem um það að segja. Mér finnst
ekkert eðlilegra en að mönnum sé
refsað hafi þeir gerst brotlegir við lög.
Aftur á móti finnst mér að í rekstri
stofnunarinnar og reglugerðum sé
víða pottur brotinn. Geðþótti virðist
þar oftar ráða ríkjum en almenn skyn-
•semi.
Hafin yfir gagnrýni?
Svo virðist sem stofnunin sé hafin
yfir alla gagnrýni og að tengsl ýmissa
starfsmanna hennar við úrelta valda-
klíku villi þeim sýn. Skilaboð stofriun-
arinnar virðast skýr: Það er ekki Hðið
að skrifað sé um málefni fanga og
stofnunarinnar. Almenningi kemur
þetta ekki við. Fangar sem dirfast að
gagnrýna stofnunina eru beittir „aga-
viðurlögum" og aukarefsingum.
Blaðamenn sem dirfast að skrifa nei-
kvætt um stoínunina eru sóttir til saka.
Stofnunin virðist hafa komið því til
leiðar að ekki sé til talsmaður eða full-
trúi fanga. Enginn óháður eftirlitsaðili
fylgist með stofnuninni og fram-
kvæmdum hennar. Þó er svo nær und-
antekningarlaust í nágrannaríkjum
okkar. Trúnaðarráð fanga á Litla
Hrauni í sinni núverandi mynd er van-
megnugt og hefur tapað allri virðingu
þeirra fanga sem hér dvelja. Líklega
vegna þess að stofnunin virðist geta
haft „áhrif ‘ á gérðir ráðsins með áður-
nefnd „agaviðurlög" sem hótun. Ekki
vegna viljaskorts þeirra örfáu fanga
sem hafa þorað að gegna störfum fýrir
trúnaðarráðið. Svei mér, ef þetta
minnir ekki á ritskoðun þá sem gjam-
an ríkir í einvaldsríkjum?
í Hollandi er nefnd, óháð fangelsis-
yfirvöldum, sem sér um klögumál
fanga (klagekomittee) og málarekstur
við yfirvöld. Hvers vegna er ekki svo
hér? Er ætlast til þess að fangar sjái
um slíkt sjálfir, þó þeir hafi nær ekkert
tækifæri til tjáskipta við stofnunina?
Erlendis eru einnig yfirleitt nefndir á
vegum félagsmálastofnana sem sjá um
svipuð mál, og reyna auk þess að búa
þannig um að fangar snúi frá afbrotum
eftir lausn. Um tíma voru starfandi hjá
Fangelsismálastofnun tveir félagsráð-
gjafar, enda er kveðið svo á um í lög-
um. Einhverra hluta vegna starfar nú
enginn félagsráðgjafi hjá stofriuninni,
og hefur ekki gert um þó nokkurn
tíma. Hvers vegna er ekki gerð bragar-
bót á því? Umboðsmaður Alþingis
hefur farið þess á leit við stofriunina,
en efridir standa víst á sér.
Starfsfólk fangelsa
einvalalið
Ég vil hinsvegar undirstrika að
mjög margar breytingar eru til fyrir-
myndar, og að staifsfólk fangelsa á ís-
landi er einvalalið. Stofnunin ætti að
hlusta meira á starfsmenn sína, því
eftir því sem ég heyri eru flestir starfs-
menn með púlsinn á þessu lokaða
samfélagi. Og með margar tillögur um
úrbætur.
Mig minnir að ég hafi heyrt minnst
á Samtök þolenda og fyrrum afbrota-
manna í blaðinu. Ég er rasandi hissa á
að hafa ekkert heyrt um þessi samtök
fyrr og skil ekkert af hverju þau starfa
ekki innan veggja fangelsanna. Það
gefur auga leið að samtök sem þessi
eru þarfaþing, enda algeng í vestræn-
um ríkjum, svo ég spyr: Hvar eru
þessi samtök og hvað eru þau að gera?
Skilaboð Fangelsismálastofnunar
virðast skýr: Það er ekki liðið
að skrifað sé um málefni fanga
og stofnunarinnar.
Almenningi kemur þetta
ekki við. Fangar sem
dirfast að gagnrýna
stofnunina eru beittir
„agaviðurlögum"
og aukarefsingum.
Blaðamenn sem dirfast að
skrifa neikvætt um stofnunina
eru sóttir til saka.
Bíddu nú við, kann einhver að hugsa,
hvað með Vemd? Em það ekki sam-
tök fyrir fanga? Að nafninu til getur
verið að svo sé, en það virðist að aðal-
starfsemi samtakanna sé samstarf við
félagsmálastofnun um að skjóta
skjólshúsi yfir sjúklinga sem lokið
hafa vímuefnameðferð. Föngum, sem
lokið hafa afplánun, hefur margsinnis
verið synjað um dvöl á Laugateig,
vegna plássleysis af þessum völdum.
Svo ekki er hægt að benda í þá átt.
Er verið að þagga
eitthvað niður?
Fangelsismálastofnun ríkisins og
starfsmenn hennar bera gífurlega
ábyrgð. Það ber að skapa stofnuninni
svigrúm til úrbóta í fangelsismálum.
Um það erum við öll sammála. Hins-
vegar þar sem um þessa miklu ábyrgð
er að ræða og í mörgum tilvikum er
um að ræða vistun einstaklinga sem
íslenska ríkið hefur fjárfest í með
vímuefnameðferðum og félagslegum
bótum og fleiru, þá ber yfirvöldum að
veita stofnuninni aðhald til þess að
tryggja að aðilar innan þessa geira
vinni saman en ekki á móti sínum eig-
in hagsmunum. Það gerist ekki með
einhliða samskiptum! Þar þurfa að
koma til lærðir fagmenn og hlutlausir
aðilar. Enda er hlutverk stofiiunarinn-
ar að framfýlgja refsingum dómsyfir-
valda. Hvað aðra þætti varðar þurfa að
koma til aðrir aðilar, enda er það fyrir-
myndin sem við höfum frá nágrönn-
urn okkar. Það sem Alþýðublaðið hef-
ur verið að reyna að gera er að opna
umræðu um fangelsismál. Það er þörf
á því, þar sem viðeigandi stofrianir og
ráðuneyti virðast ekki hafa áhuga á að
ræða þessi mál. Er eitthvað viðkvæmt
eða þess eðlis að það beri að fela og
þagga niður? Ef svo er ekki, skil ég
ekki af hverju stofnunin og Dóms-
málaráðuneytið taka ekki þátt í þessari
umræðu.
Áskrifendur að fangavist
Blaðið hefur í greinum sínum bent á
mál sem eru breytingar til hins verra!
Fangelsismálastofnun virðist vera af-
skaplega illa við að ræða þessi mál.
Allavega er þessi síðasta aðgerð þeirra
vegna umræddra skrifa mjög undar-
leg. Nokkur þessara mála sem er
ábótavant eru mjög alvarleg.
Við lausn fanga er ekkert gert af
hálfu þjóðfélagsins - það er mjög
hættulegt og ekki beint til þess að ýta
undir að fangi breyti „lífsstiT sínum.
Föngum er einfaldlega hleypt uppí
rútu og Félagsmálastofnun hjálpar
þeim með framfærslu fyrsta mánuð-
inn. Svo skilja menn ekkert í því að
fangar virðast hreinlega vera f „-
áskrift" að fangelsum landsins!
Hvemig væri að setja átak í gang til
þess að athuga hvað hægt sé að gera
þama?
Fangar eiga rétt á fríum frá fangels-
um að uppfylltum ákveðnum skilyrð-
um. Þó virðast reglur þær er gilda hér
á íslandi ekki vera byggðar á reynslu
nágranna okkar. Hér fá menn 12
klukkustunda frí og gildir einu hvort
fangi er búsettur á Þórshöfn eða f
Reykjavík, ferðatíma er ekki bætt við.
í Svíþjóð fá menn 48 klukkutíma ffí
auk ferðatíma. Af þessu leiðir að ,,frí-
ið“ hefur oftar en ekki neikvæð áhrif á
íslenska fanga og aðstandendur þeirra.
Manni finnst því að þennan þátt beri
að athuga og það þá út frá geðheilsu
fanga og félagslegri stöðu þeirra.
Einokunarverslun
í fangelsum
Alkunna er að meirihluti fanga em
vímuefnaneytendur og er það líklega
aðalástæðan íýrir afbrotum þeirra. Þar
af leiðir að aðstandendur flestra fanga
em ekki fúsir til þess að aðstoða þá
með því að senda þeim fjármuni, enda
talsverð hætta á að þeir fari í annað en
til var ætlast. Hinsvegar gerði stofnun-
in fyrir nokkm einhliða reglugerðar-
breytingu, án samráðs við hagsmuna-
aðila, sem fólst í því að fangar fá ekki
senda ákveðna hluti, heldur em skikk-
aðir til þess að eiga viðskipti við versl-
un innan fangelsisins. Þessir hlutir
em: Tóbak, snyrtivörur, sælgæti og
snakk, heilsuvörur og þar fram eftir
götunum.
Ékki veit ég hvað lá að baki þessari
ákvörðun, en gera má ráð fyrir því að
fíkniefnaleitir hafi verið dýrar og
tfmafrekar, og þetta sé þægileg leið til
spamaðar. Ég veit hinsvegar ekki til
þess að Fangelsismálastofnun ríkisins
hafi vald eða undanþágu til þess að
brjóta íslensk samkeppnislög, semog
lög um frjálsa verslun. Eins tel ég
verðlag í umræddri verslun mun hærra
en það verð sem aðstandendur eiga
kost á, eða fangamir sjálfir í gegnum
póstkröfuverslun. Lög virðast brotin
hér, en má gera ráð fyrir að verslunin
sé ólögleg að öðm leyti? Lög gilda um
sjóðvélar, skattaskil og margt annað
um verslun af þessu tæi. Ég held það
sé lágmarkskrafa að stofnunin sjálf og
starfsmenn hennar séu fyrirmyndir
hvað löghlýðni varðar. Ég tek fram að
ég er ekki að deila á þá starfsmenn
sem hafa verið skikkaðir til að reka
þessa verslun, enda er þeirra aðalstarf
allt annað og vafalaust svo tímafrekt
að það kemur niður á rekstri þessarar
verslunar. Kannski ætti íýrmefnt trún-
aðarráð fanga að sjá um rekstur versl-
unarinnar? Hagnaður gæti mnnið til
sameiginlegra mála trúnaðarráðsins.
Kannski væri það ágæt endurhæfing-
arleið?
Refsingar án sönnunargagna
Algengt er gerðar séu stikkpmfur,
og fangar teknir í fíkniefnapróf, yfir-
leitt þvagpmfur. Það er svosem ekkert
útá það að setja. Hinsvegar rak okkur í
rogastans um daginn þegar hópur
manna var úrskurðaður í dagpeninga-
eða launamissi í 14 daga. I 21 dag áttu
heimsóknir að fara fram í gegnum
sfrna í glerbúri að fýrirmynd öryggis-
fangelsa í Bandaríkjunum. Með þessu
er ekki bara verið að refsa föngum,
heldur einnig aðstandendum þeirra.
Jafnframt felst í þessum aðgerðum
dulbúin ásökun um að aðstandendur
fanga séu að smygla til þeirra eitri.
Þessar refsingar byggðust á því að
niðurstöður þvagsýna reyndust já-
kvæðar fyrir kannabisefnum og í sum-
um tilvika amfetamíni. En niðurstöður
rannsókna á þvagsýnum vom hvergi
nefndar eða látnar í té þrátt fyrir um-
leitanir fanga, en þó nokkrir véfengdu
þessar niðurstöður. Mér hrýs hugur
við því ef fangelsisyfirvöld geta úr-
skurðað menn í hin og þessi agaviður-
lög án þess að leggja fram sannanir!
Gaman væri að heyra áht heira laga-
prófessors, Jónatans Þórmundssonar, á
þessu.
Aðgerðaleysi stjórnvalda,
áhugaleysi almennings
Það er vesen með fleiri mál af
smærri gerðinni, þannig séð, en þau
gefa ekki tilefni til blaðaskrifa, heldur
ættu að leysast innanhúss. Mig langar
til að taka fram að ég er ekki sjálfskip-
aður talsmaður fanga, heldur tala ég
hér íýrir mig og örfáa samfanga mína.
Persónulega hef ég ekkert upp á stofn-
unina að klaga, og er því ekki í
„hefndarhug“. Hinsvegar blöskrar mér
aðgerðaleysi stjórnvalda og áhuga-
leysi almennings í svona stóm máli,
sem ætti að varða okkur öll. Sérstak-
lega ef við emm að reyna að stemma
stigu við afbrotum og efla forvamir í
vímuefnamálum. Þetta er einn þeirra
þátta sem ekki má líta framhjá. ■