Alþýðublaðið - 31.07.1996, Blaðsíða 7

MIÐVIKUDAGUR 31. JÚLÍ1996
ALÞÝÐUBLAÐK)
7
ð t a I
Satt að segja finnst mér sænskar bókmenntir fremur leiðinlegar. Þær eru grafalvarlegar og sjálfhverfar. Hins vegar má nær alltaf finna húmor í íslensk-
um skáldsögum.
■ Inge Knutsson hefur þýtt rúmlega fjörtíu íslensk skáldverk á sænsku og er svo
sannarlega ekki á því að láta staðar numið. Kolbrún Bergþórsdóttirhltti Knutsson á
dögunum og forvitnaðist um áhuga hans og skoðanir á íslenskum bókmenntum
Islenskar nútímabókmenntir
skemmtilegri en þær sænsku
„Stundum gleymi ég öllum orð-
um,“ segir Svíinn Inge Knutsson þeg-
ar ég hrósa fallegri, nær lýtalausri ís-
lensku hans. Ég hitti hann stuttu áður
en hann veitti viðtöku riddarakrossi
hinnar íslensku fálkaorðu. Krossinn
fær Knutsson fyrir sænskar þýðingar
sínar á íslenskum skáldverkum, en
titlamir eru nú orðnir rúinlega fjörtíu
talsins
Áhugi Knutsson á íslenskum bók-
menntum vaknaði þegar hann stund-
aði nám í bókmenntum við Háskólann
í Lundi og lærði bæði fomíslensku og
nútímaíslensku. Áhuginn var svo mik-
ill að hann keypti sér sænsk-íslenska
orðabók, pantaði íslenskar bækur frá
Máli og menningu og fór að lesa. I
byijun segist hann hafa þurft að fletta
upp öðru hvoru orði, en hann gafst
ekki upp og hélt áfram að lesa. Svo
fór hann að þýða og nú tveimur ára-
tugum seinna em titlamir orðnir rúm-
lega fjörtíu. Meðal höfunda sem
Knutsson hefur þýtt á sænsku má
nefna Halldór Laxness, Snorra Hjart-
arson, Thor Vilhjálmsson, Stefán
Hörð Grímsson, Þorstein frá Hamri,
Einar Braga, Einar Má Guðmundsson,
Guðrúnu Helgadóttur og Guðberg
Bergsson. í haust koma út í Svíþjóð, í
þýðingu Knutsson, Grandavegur 7 eft-
ir Vigdísi Grímsdóttur og Hjartastaður
eftir Steinunni Sigurðardóttur, en hann
hefur áður nýtt nokkur verka þeirra
skáldsystra. Næst á verkefnaskrá þýð-
andans eru Sú kvalda ást sem hugar-
fylgsnin geyma eftir Guðberg Bergs-
son, senr hann kallar skemmtilega
hneykslanlega.
Hvaða skáldsögu lastu fyrst á ís-
lensku?
Það var í Unuhúsi eftir Þórberg og
síðan las ég Bréf til Lám. Mér fannst
Þórbergur erfiður höfundur?
Finnst þér hann vera mjög íslensk-
ur?
Já. Ég held að það sé ekki hægt að
þýða hann á sænsku. Orðnotkun hans,
blæbrigðin og húmorinn myndu glat-
ast í þýðingunni. Því rniður, vegna
þess að mér skilst að Þórbergur sé
rnjög góður höfundur. En ég hef aldrei
reynt að fá forlag til að gefa út Þór-
berg, ég held að það sé vonlaust.
Átt þú þér einhvern uppáhalds ís-
lenskan rithöfund?
Já, en ég þori ekki að segja hver
hann er. En auðvitað er Laxness alltaf
skemmtilegur og góður stflisti. Hann
er kannski sá besti - ennþá.
Hvernig finnst þér íslenskar bók-
menntir standa í samanburði við þœr
sœnsku?
Satt að segja finnst mér sænskar
bókmenntir fremur leiðinlegar. Þær
eru grafalvarlegar og sjálfhverfar.
Hins vegar má nær alltaf finna húmor
í íslenskum skáldsögum. Einar Már er
til dæmis alltaf bæði skemmtilegur og
lýrískur. Það er góð blanda. Annars
finnst mér íslenskar skáldsögur ekki
búa yfir neinum séríslenskum ein-
kennum. Ef þær væm einungis stað-
bundnar bókmenntir þá kæmu þær
ekki út í Svíþjóð. En staðreyndin er sú
að íslensku skáldsögurnar sem koma
út í Svíþjóð hafa nær undanlekningar-
laust fengið góða dóma. Þær seljast
einnig mjög vel.
Velurðu sjálfur þcer bœkur sem þú
þýðir?
Það er bæði og. Ég er beðinn um að
þýða ákveðnar bækur og bendi sjálfur
á einhveijar. Ég hef nokkmm sinnum
verið beðinn um að þýða vissan ís-
lenskan höfund sem ég hef talið að sé
ekki heppilegur fulltrúi íslenskra bók-
mennta erlendis og hef því ekki viljað
þýða verk hans.
Hvaða höfundur er það?
Ah... Það vil ég ekki...
Erþað Ólafur Jóhann Ólafsson?
Já, reyndar. Hann er kannski ekki
beint lélegur höfundur, en ekki í hópi
bestu íslensku höfundanna. Hann er
fjölmiðlafyrirbæri, blanda af persón-
unni og rithöfundinum. Það er ímynd-
in sem selur, ekki bókin. Ég er ekki
hrifinn af slfltri þróun í bókmennta-
heiminum og vil ekki taka þátt í henni.
Finnst þér nauðsynlegt að vera
hrifinn afþeim bókum sem þú þýðir?
Mér frnnst það æskilegast. Utkom-
an verður líka best ef ég er ánægður
með verkið sem bókmenntaverk.
Hvaðan sprettur áhugi þinn á bók-
menntum?
Mér hefur alltaf þótt það sjálfsagð-
asti hlutur í heimi að lesa bækur og
ólst upp þar sem var ríkjandi jákvætt
hugarfar gagnvart bóklestri. Faðir
minn var ósköp venjulegur hafnar-
verkamaður sem hafði áhuga á bók-
menntum og hélt dagbók í hálfa öld,
állt frá fimmtán ára aldri. Sumir menn
fæðast með bókmenntaáhugann, aðrir
ekki.
Hefur þig aldrei langað til að skrifa
skáldverk?
Ég gaf út ljóðabók íyrir nítján árum
og nú er ég, þegar ég á tvo um fimm-
tugt, með tilbúið handrit að annarri.
En ég er líklega tímaskekkja. Nú á
tímum eiga skáld að vera 23 ára, fal-
leg sjem' og hafa lent í ýmsu misjöfnu.
En hvað um það, ég er ungur í anda
og svo er alltaf gaman að sjá nafn sitt
á prenti.
Þórbergur Þórð-
arson. Ég held að
það sé ekki hægt
að þýða hann á
sænsku. Orð-
notkun hans,
blæbrigðin og
húmorinn myndu
glatast í þýðing-
unni... En ég hef aldrei reynt að fá
forlag til að gefa út Þórberg, ég
held að það sé vonlaust.
Einar Már. Alltaf
bæði skemmti-
legur og lýrískur.
Það er góð
blanda.
Ólafur Jóhann
Ólafsson. Hann
er kannski ekki
beint lélegur höf-
undur, en ekki í
hópi bestu ís-
lensku höfund-
anna. Hann er
fjölmiðlafyrir-
bæri, blanda af persónunni og rit-
höfundinum. Það er ímyndin sem
selur, ekki bókin.
■ Cary Grant njósnaði fyrir Breta á stríðsárunum
Kameljón með stáltaugar
Cary Grant, hin fágaða enska hetja
gullaldaráranna í Hollywood, hefur
verið afhjúpaður sem njósnari. Cary
Grant vann fyrir bresku leyniþjónust-
una á stríðsárunum, vaktaði og hleraði
þá sem voru grunaðir um að aðhyllast
stefnu nasista í gullborginni Holly-
wood.
Kennimaður í Cambridge hefur
dregið fram sannanir sem sýna hvem-
ig breska leyniþjónustan tók Grant í
þjónustu sína og lét hann tilkynna
gerðir og skoðanir leikara einsog Err-
ol Flynn og Gary Cooper, sem lágu
undir grun um að styðja Þjóðverja í
styrjöldinni. Grant, sem fæddist í
Bristol og var gefið nafnið Archie Le-
ach, var verðlaunaður með konung-
legri orðu eftir stríð.
Þetta hlutverk leikarans, sem lést
rúmlega áttræður fyrir áratug, kemur
fram í bréfum Sir William Stephen-
son, sem var yfirmaður bresku leyni-
þjónustunnar í Bandaríkjunum á
stríðsárunum. Bréfin verða gefin út
innan skamms, í ævisögu sem Gra-
ham McCann, doktor í samfélags- og
stjómmálafræðum við Cambridgehá-
skóla, ritar.
McCann segir að í bréfunum komi
fram að Stephenson og Grant hafi ver-
ið í bandalagi. „Grant var kameljón
sem gat leikið hvaða hlutverk sem var,
hann hafði stáltaugar og hélt alltaf
andlitinu. Hann þekkti elítuna í
Bandaríkjunum, átti vini á æðstu stöð-
um og breska leyniþjónustan treysti
honum fullkomlega."
Grant hafði aðgang að öllum topp-
unum í bandarísku samfélagi. Hann
hitti Franklin D. Roosevelt, sem var
forseti á stríðsámnum, nokkram sinn-
um; hann var vinur leikarans Rand-
olphs Scott; hann var nágranni Davids
Niven og fulltrúi Marlene Dietrich og
Katherine Hepbum í samningaviðræð-
um við kvikmyndaverin.
Stephenson, sem dó árið 1989, var
kallaður Njósnari Óhræddur. Hann
var mikill áhrifamaður á stríðsámnum
og stýrði njósnastarfseminni ffá New
Kvikmyndastjarnan Cary Grant:
Finnst einsog ég hafi gert það sem
í mínu vaidi stóð.
York. Fleiri frægir breskir leikarar
unnu á hans snærum; til dæmis Noél
Coward, sem bjó einmitt oft hjá Grant
þegar hann kom við í Hollywood.
Hluti sannana sem McCann byggir
mál sitt á, em skeyti sem Stephenson
sendi til bandaríska rithöfundarins
Roy Moseley, þar sem hann lýsir íyrir
honum samböndum sínum.
„Stephenson sagði að hann væri í
stöðugu sambandi við Grant. Hann
sagði að ef maður vissi hvað væri að
gerast í Hollywood væri hægt að hlera
allan áróður og fylgjast með samkom-
um þeirra sem aðhylltust nasisma.
Glysborgin Hollywood væri nefnilega
ein helsta bækistöð hægri öfgasinna,“
segir Moseley.
Grant var ekkert að leyna föður-
landsást sinni. Hann hafði, eðh máls-
ins samkvæmt, aldrei hátt um störf sín
fyrir leyniþjónustuna, en sagði eitt
sinn í viðtali: ,,Ég hefði gert hvað sem
var fyrir land mitt, meðan á stríðinu
stóð. Ég var stöðugt að hugsa um það
- og mér finnst einsog ég hafi gert það
sem í mínu valdi stóð.“