Alþýðublaðið - 10.09.1996, Blaðsíða 7

ÞRIÐJUDAGUR 10. SEPTEMBER 1996
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
7
m i n n i n g
+
Baldvin Jónsson
10. janúar 1911 - 1. september 1996
Kista Baldvins Jónssonar borin úr Dómkirkjunni síðdegis í gaer.
Baldvin og Emilía voru áratugum
saman ómissandi í félagsskap jafnað-
armanna í Reykjavík. Hann var al-
vörugefinn og íhugull en fróður og
áhugasamur, þegar eftir var leitað.
Hún var glaðvær og gáskafull, h'fið og
sálin í félagslífinu. Hennar var sárt
saknað þegar hún féll frá í október
1994. Það varð Baldvini mikill missir.
Ég þóttist sjá það í fari ffænda míns að
hann hafði misst gleði sína.
Alþýðuflokkurinn og Baldvin Jóns-
son áttu lengi samleið. Hann var sonur
Jóns Baldvinssonar, fyrsta formanns
Alþýðuflokksins og ástsælasta leið-
toga hans ffá öndverðu. Sú hfsreynsla
að alast upp á heimili stjórnmála-
manns nægir flestum til að forðast að
feta í þau fótspor. Þrátt fyrir laganám
og góða málflutningshæfileika lét
Baldvin sér nægja að leggja málstaðn-
um lið að tjaldabaki.
Alþýðuflokkurinn sýndi honum
mikinn trúnað og traust. Hann átti sæti
í miðstjóm flokksins í meira en tvo
áratugi og var um skeið formaður
ffamkvæmdastjómar. Af hálfu flokks-
ins átti Baldvin sæti í fjölmörgum op-
inbemm nefndum og ráðum. í stjóm
Sjúkrasamlags Reykjavíkur í 20 ár, í
Ríkisskattanefnd í 27 ár, í bankaráði
Landsbankans í 19 ár, í stjóm Lands-
virkjunar í 22 ár og þar áður í stjóm
Sogsvirkjunar í áratug. í Landskjör-
stjórn átti hann sæti frá 1978. Jón
Baldvinsson stofnaði á sínum tíma Al-
þýðubrauðgerðina, til að tryggja al-
þýðuheimilum Reykjavíkur ódýrt
brauð á kreppuárunum. Baldvin sýsl-
aði um þær eignir seinustu áratugina.
Ævistarf Baldvins Jónssonar var
lögmannsstarfið. Hann var sjálfstætt
^tarfandi lögmaður í Reykjavík í 56
áf. Nú er þeim málflutningi lokið. Fyr-
ir hönþ Alþýðuflokksins þakka ég
Baldvini fyrir málflutning í þágu góðs
málstaðar og flyt afkomendum hans
öllum samúðarkveðjur.
Jón Baldvin Hannibalsson
fomiaður Alþýðuflokksins
Baldvin var persónugervingur Al-
þýðuflokksins. Hann var alinn upp í
honum, baráttunni, hugsjónunum,
sigrum og ósigrum. Faðir hans var
einn af stofnendum flokksins og fyrsti
formaður. Hver einasti alþýðuflokks-
maður var hluti af Baldvin, gat leitað
til hans, þegið ráð og styrk. Baldvin
var einn fómfúsasti maður, sem ég hef
kynnst.
Seinni kona Baldvins var Emilía
heitin Samúelsdóttir, sem lengi vann á
Alþýðublaðinu, stjórnaði skemmti-
nefnd Alþýðuflokksfélagsins og varð
svo formaður félagsins. Saman vom
þau gleði og skjól allra alþýðuflokks-
manna.
Hvað sem bjátaði á var hringt í Em-
ihu eða Baldvin og þau lögðu á ráðin.
„Hann Baldvin bjargar þessu,“ var
viðkvæðið hjá Emihu. Hversu margir
voru þeir ekki sem stigu sín fyrstu
spor í einkafjármálunum undir traustri
leiðsögn Baldvins. Hversu margir
vom þeir einnig ekki sem hann tók í
hönd sér til atvinnu og bjargálna.
Baldvin var jafhan formaður nefnd-
amefhdar Alþýðuflokksins á þingum
hans og þar vom oft lögð fyrstu spor
að farsæld ákvarðana, stefnumótun og
þátttöku í stjórn lands og sveitarfé-
laga. Einstaklingar skipta nefnilega
máli í stjómmálum, þótt hugsjónin sé
ein. Baldvin var sérstaklega mann-
glöggur og skynjaði hæfileika manna
á örskotsbragði.
Miklir einstaklingar breyta um-
hverfi sínu. Baldvin hafði þá hæfileika
að öllum leið vel í návist hans. Hann
hafði stórkostlega kímnigáfu og
stundum brotnuðu sjóar æsinga og til-
finninga svo gersamlega niður í ekki
neitt við eitt tilsvar frá honum, að eft-
irminnilegt er. Hin uppveðraða per-
sóna líka miklu glaðari að vera orðin
róleg, heldur en með öll þessi læti. Þá
brosti Baldvin, því hann hafði sérstak-
an unað af því að létta fólki byrðamar.
Sem strákur í Alþýðuflokknum naut
ég strax Baldvins og Emilíu. Ævin-
lega stóðum við saman gegnum þykkt
og þunnt. Ég finn fyrir sámm missi og
svo er um marga flokksmenn. Ég
votta börnum Baldvins, fóstursyni,
ljölskyldu allri, ættingjum og vinum
mína dýpstu samúð. Sá algóði Guð
sem blés mannkyninu von, gleði og
kærleika í hjarta veiti nú Baldvini
mínum sinn frið.
Guðlaugur Tryggvi Karlsson
Með Baldvini Jónssyni er orpinn
moldu síðasti jafhaðarmaðurinn sem í
bókstaflegum skilningi tengdi Al-
þýðuflokk okkar daga við þann Al-
þýðuflokk sem í aldarbyijun braut nýtt
land fyrir örsnauða íslendinga. Hann
ólst upp við föðurkné mannsins, sem
lengst allra mótaði hreyfingu íslenskra
jafnaðarmanna og bjó til æviloka að
viðhorfum sem hann fékk í föðurarf
frá Jóni Baldvinssyni, formanni Al-
þýðuflokksins. Hversu vel tókst til um
landnámið, sem faðir hans hóf ásamt
íslenskum erfiðismönnum? Skilur það
einhver í dag, nema sá sem lifði daga
Baldvins Jónssonar, og fann á eigin
skinni hvemig þjóðfélag örbirgðarinn-
ar breyttist hægt en örugglega yfir í
samfélag hins félagslega öryggis?
Kanski þakkar heldur enginn hina
þrotlausu elju sem að baki liggur,
nema einmitt sú kynslóð sem Baldvin
tilheyrði.
Fyrir tilstilli jafnaðarstefnunnar eru
öreigamir ekki lengur til. Afkomendur
tómthúsmanna og örsnauðra sjómanna
búa í dag við efnalegt sjálfstæði sem
afar og ömmur hefðu ekki í villtustu
ómm dagdraumanna látið sér til hugar
koma í upphafi ald'’.rinnar. Þetta er
arfleifðin sem felst í dagsverkinu sem
nú er endanlegn unnið þegar Baldvin
Jónsson skilar af sér fyrir hönd
tveggja kynslóða jafnaðarmanna. I
óeiginlegri merkingu lauk hann verk-
inu sem faðirinn hóf, því það varð
hlutskipti þeirrar kynslóðar jafnaðar-
manna sem Baldvin Jónsson tilheyrði
að ljúka umsköpun samfélagsins eftir
forskriftinni sem Jón Baldvinsson dró
upp í byijun tuttugustu aldarinnar með
öðrum forvígismönnum hreyfingar-
innar. Baldvin var hinn síðasti þeirra
sem tóku við keflinu - þráðurinn er
slitinn - móhíkanamir fallnir
Við kynntumst í Nýjum Vettvangi,
sem varð svolítið pólitískt afl í borgar-
stjóm 1990. Drógumst hálfhauðugir til
leiksins; ég fyrir tilstilli Ffrafns Jökuls-
sonar sem þá var ungur frambjóðandi
en Baldvin af hollustu við Alþýðu-
flokkinn sem skipaði honum til verka
undir lok kosningabaráttu. Þetta vom
undarlegir tfmar enda baráttan skipu-
lögð af Ámunda Ámundasyni og allt-
íeinu var ég lentur á skrifstofu með
syni Jóns Baldvinssonar, sem sama-
sem stofnaði Alþýðuflokkinn sam-
kvæmt íslandssögu Jónasar frá Hriflu.
Við áttum saman nokkra stórskemmti-
lega daga. Ég sagði honum sögur úr
innanflokkserjum í Alþýðubandalag-
inu og hann sagði mér sögur af innan-
flokkseijum í Alþýðuflokknum fyrir
hálfri öld. Baldvini þótti Hrafn reffi-
legur frambjóðandi með nýja bindið
sem Ámundi keypti handa honum, og
gerði hann að ritara sínum þegar hann
hélt til fundar við yfirkjörstjóm sem
fulltrúi Nýs Vettvangs. Aldrei fund-
umst við síðar eða heyrðumst án þess
að Baldvin hæfi samtalið með eftiifar-
andi spumingu: „Er nokkuð að frétta
af ritara mfnum?“
Svo leið og beið. Baldvin kom
stundum í kaffi í þingið og hljóp þá
stigann upp í Kringlu einsog ungur
maður. Mér fannst hann hlaupa tröpp-
umar í umhverfisráðuneytinu fullhratt
fyrir minn góða smekk þau þijú skipti
sem hann heimsótti mig þangað.
„Badminton," svaraði hann bara þegar
ég spurði hvaðan honum kæmi örend-
ið til slíkra hlaupa upp tröppur í ráðu-
neytum. Hann kunni etikettu. Einu
sinni drógust morgunfundir í gamla
tugthúsinu við Bakarabrekkuna og
Baldvin beið þolinmóður niður í Von-
arstræti til að útskýra fyrir mér rökin
sem réttlæta þjóðareign á hálendinu.
Þegar ég bað hann afsökunar svaraði
hann stutt: „Ráðherrar eiga að láta
bíða eftir sér.“
Baldvin Jónsson hafði gott vald á
því að stýra mönnum hvort heldur
taflborðið var á hösluðum leikvangi
lögfræðinnar eða stjómmálanna. Um
langan aldur var hann í þeirri stöðu, að
hann sá ekki aðeins atburðina gerast,
heldur gat í mörgum tilvikum haft
áhrif á gang örh'tillar sögu. Fyrir vkið
kom ég aldrei að tómum kofa þegar
ég spurði hann út í atvik löngu liðinn-
ar fortíðar: Atburðarrás á Dagsbrúnar-
fundi þar sem ein tiltekin ræða skipti
sköpum og hafði þarmeð áhrif langt út
fyrir fundinn, flokkinn og jafnvel
langt ffameftir öldinni; átök í flokks-
stjóm um ríkisstjómaraðild þar sem
úrslit réðust eftir allt öðmm brautum
en sagnfræðingamir þekkja; hraðskák-
ir um valdamikil embætti þar sem
Baldvin Jónsson formaður fram-
kvæmdastjómar varð að seUast til að-
ferða Machiavellis til að tryggja frið í
erfiðum flokki; kosningar um banka-
stjórastöður þar sem eitt atkvæði réði
úrslitum. Það var einsog hann hefði
allstaðar verið á vettvangi, eða að
minnsta kosti fylgst með úr návígi
f enskum stjómmálum era kjömir
foringjar oft aðeins næfurþunnar
handbrúður konungasmiða að tjalda-
baki. „Kanski hafði ég stundum svo-
lítil áhrif," sagði Baldvin þegar ég
spurði hvort hann hefði smíðað litla
kónga í Alþýðuflokknum, verið
„kingmaker.“. Ég velti oft fyrir mér
afhverju Baldvin fór aldrei sjálfur í
stjómmál á landsvísu, maðurinn sem
hafði burðina og atgervið til að stýra
flokkum og þessvegna lítilli þjóð.
Hann hló bara, bankaði fingrunum í
stólbakið, og hristi höfuðið brosandi
þegar ég spurði hversvegna hann hefði
ekki látið á það reyna. Kanski var það
fótakefli að vera sonur foringja sem
kastaði skugga langt fram eftir öld-
inni. Kanski olli stuðningur hans við
Stefán Jóhann í átökunum við ungu
mennina 1952, þá Hannibal og Gylfa,
að örlögin skákuðu honum inná hlið-
arspor þegar síðar kom að því að velja
nýja foringja inn á þingið. Ég spurði
ekki.
Ég skildi aldrei afhverju hann batt
nógu mikið vinfengi við mann með
pólitíska fortíð mína til að tala fyrir
honum óbeðinn innan Alþýðuflokks-
ins. í stjórnmálum er liðveisla án
umbunar einungis veitt af hugsjón eða
vináttu. Urðum við þá vinir þegar við
sátum á skrifstofunni hjá Nýjum Vett-
vangi og sproksettum Hrafn Jökuls-
son? Nógu miklir til að síðar henti það
oftar en stöku sinnum að síma var lyft
til að veita föðurleg ráð og umvandan-
ir, og - sem er sjaldgæft í stjómmálum
- til að hrósa ef verk þótti bærilega
unnið. I prófkjöri fyrir þingkosning-
amar 1991 veitti Baldvin mér dyggi-
lega, gerði mér landakort af útlínum
flokksins í Reykjavík þar sem getið
var bæði lífhafna og blindskerja,
klykkti svo út með að vera þunga-
miðjan í áskoran um að veita brautar-
gengi lalla þessum sem rekið hafði á
útfjörur flokksins. Aldrei fullþakkaði
ég liðið og nú er það of seint. Bömum
hans og ástvinum sendi ég innilegar
samúðarkveðjur við fráfall lífsreynds
öldungs sem skilur eftir sig hlýjar
minningar og djúpa virðingu í hug-
skoti mínu.
Össur Skarphéðinsson