Alþýðublaðið - 01.10.1996, Qupperneq 4

4
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 1. OKTÓBER 1996
m e n n i n g
í myndröðinni „Kínversk málverk" frá árunum 1974 - 9 deilir Erró á Vestur - evrópskan maóisma með því að sýna
Maó og aðra Kínverja í heimreisu þar sem að þeir drepa niður fæti í vestrænum borgum, til dæmis á Markúsar-
torginu. Ádeila Errós er þó tvíræðari þarna en í myndum hans úr Víetnamstríðinu og verkum hans um nasismann
■ Stór sýning á pólitískum verkum Errós er á ferðalagi um
Evrópu. Þóra Kristín Ásgeirsdóttir ræddi við Gunnar Kvaran
sýningarstjóra um pólitíkina íverkum Errós
Erró er búinn að meika
það fyrir löngu síðan
- segir Gunnar Kvaran:
„En svo geta íslenskir
listamenn kokkað upp
aðra heimsmynd á kaffi-
húsunum ef þeir vilja."
,3rró vinnur svolítið eins og blaða-
maður. Hann klippir hlutina saman og
skeytir og lagar þar til þeir mynda
æskilega heild,“ segir Gunnar Kvaran
forstöðumaður Kjarvalsstaða en hann
er annar tveggja sýningarstjóra stórrar
yfirlitsýningar á verkum Errós ásamt
dr. Hans Joachim Neyer forstöðu-
manni Wilhelm Busch safnsins í
Hannover. Sýningin sem er á vegum
hins virta Wilhelm Busch safhs sýnir
þversnið af pólitískum verkum Errós
frá undangengnum þrjátíu árum en
fjöldi verka á sýningunni er í eigu
Reykjavíkurborgar. Sýningin þykir
benda til þess að hróður Errós sé aftur
að aukast í listheiminum, en hann var
einn af merkustu forvígismönnum
evrópsku frásagnarlistarinnar og jaíh-
framt sá íslenskur myndlistarmaður
sem hefur náð mestum frama erlendis
og sá eini sem hefur öðlast þýðingu í
heimslistasögunni.
Komplex hér gagnvart Erró
Sýningunni er ætlað að gefa innsýn
í póíitísk verk Errós, skýra þróun hans
sem listamanns og varpa ljósi á vinnu-
aðferðir hans. Hún stendur til þriðja
nóvember en heldur þaðan til Munc-
hen, Hamborgar og Berh'nar auk þess
sem hún mun heimsækja nokkrar
borgir í Austur - Evrópu.
Eru pólitískar myndir Errós öðru
fremur aðferð til að koma til skila
gagnrýni á fjölmiðlasamfe'lagið?
„Það þarf að skoða þetta í öðru
ljósi,“ segir Gunnar Kvaran. „I lok
sjötta áratugarins og byrjun þess sjö-
unda verður sú grundvallarbreyting í
listaheiminum að listamenn hætta að
vinna með form og fígúrur og fara að
notast við önnur efni úr daglegu um-
hverfi. I Bandaríkjunum gekk þetta
fyrirbæri undir nafninu popplist en í
Evrópu, frásagnarlist. Síðustu áratugi
hefur bandaríska popplistin frekar ver-
ið í umræðunni en hún var að því leyti
til frábrugðin ffásagnarlistinni að hún
flutti mun jákvæðari boðskap um
neyslusamfélagið. Erró byrjaði að
nota ffásagnaraðferð í sinni listsköpun
til að miðla gagnrýnni sýn á veruleik-
ann og í myndum sínum hefur hann
fjallað um samtfmann út frá erótík,
listasögu og pólitík meðan kollegar
hans í frásagnarlistinni voru ekki jafn
afgerandi pólitískir gegn heimsvalda-
stefnu og ofbeldi, menn eins og Mo-
nory og Aryorro voru með félagslega
gagnrýni á kapítalískt samfélag en á
annan hátt.“
Nú heyrðust þœr raddir um tíma á
íslandi að Erró vœri veggfóðrari og
plakatamálari sem allir vœru búnir að
missa áhugann fyrir erlendis. Af-
hverju?
„Þetta er innnansveitarkronika á ís-
landi. Það er komplex hér gagnvart
Erró og listheimurinn hefur ekki tekið
honum. Aðalástæðan er sjálfsagt sú að
hann skortir tengingu við íslenska
listasögu. Frásagnarlistin barst ekki
hingað frekar en aðrar merkilegar
stefnur eins og til dæmis súrrealism-
inn. Þegar Erró fór til Parísar 1958 fór
hann samstundis í fremstu víglínu
myndlistarmanna og hefur fyrir löngu
síðan fengið almenna viðurkenningu
sem myndlistarmaður í heiminum. I
dag er evrópska frásagnarmálverkið
orðið ákveðinn skóli í bókum sem
fjalla um nútímalistasögu og þar er Er-
ró leiðandi maður og hans list hefur
fengið meiri athygli en kollega hans.
Það er enginn annar fslendingur
sem hefur farið á spjöld heimslista-
sögunnar á sama hátt og hann. Það er
þó ekki endilega vegna þess að aðrir
hafí ekki verðskuldað það. Þannig er
það bara. Erró er aftur að fá mikla og
verðskuldaða athygli erlendis og það
sést á þessari stóru sýningu sem fer í
gegnum ein tíu listasöfn í Þýskalandi
og þaðan til Austur - Evrópu.
Listamanninum Erró er ekkert heil-
agt. Hann vinnur með lágmenn-
ingu og listasögu í verkum sínum,
pólitískan áróður og neysluheim
samtímans en minni úr heimi
stjórnmála og samfélagslegrar
gagnrýni ákvarða viðfangsefni
hans hverju sinni. Við listsköpun-
ina sjálfa skeytir hann gjarnan
’saman vörulistum stórverslana,
skopteikningum og teiknimynda-
sögum og freistar þess að ná fram
mynd af þeim heimi sem fjölmiðlar
draga upp af samtímanum.
Það eru tveir íslenskir listamenn á
íslandi, sem voru hvor á sínum tíma,
fullkomlega í takt við brautryðjendur í
heimslistasögunni og það sem helst
var að gerast í heiminum. Það eru Er-
ró í frásagnarlistinni og Svavar
Guðnason í formleysismálverkinu.
Svavar hefur ekki enn fengið þá sögu-
legu viðurkenningu sem hann á skilið
meðan viðurkenning Errós er stöðugt
að verða ljósari. Erró er búinn að
meika það fyrir löngu síðan og það
rými sem hann hefur í veraldarsög-
unni er ekki sambærilegt við aðra ís-
lenska listamenn, því miður. En svo
geta íslenskir listamenn kokkað upp
aðra heimsmynd á kaffihúsunum ef
þeir vilja.“
Maódekrið f menntamönnum
En hver er þróunin í pólitískum
myndum hans?
„Strax á sjöunda áratugnum tók
hann fyrir myndefni sem tengdust
seinni heimsstyijöldinni og var brodd-
inum beint að Þjóðverjum og gyð-
ingaofsóknum þeirra og þá oftar en
ekki með því að taka þekkt tákn nas-
ismans og stilla þeim upp við hliðina á
afbrigðilegu kynlífi og afskræmingu
með satírískum undirtón. Hann for-
dæmdi á mjög opinskáan hátt þátt
Þjóðveija í stríðinu. Síðan tók hann til
við Víetnamstríðið þar sem hann mál-
aði tvær seríur sem voru fyrst sýndar í
Köln árið 1974 og sýna berlega hyst-
eríu Bandaríkjamanna. Þar dregur
hann upp myndir af glæsilegum
bandarískum hýbýlum
og klippir inn í þær Ví-
etkong skæruliða. Pól-
itíski broddurinn í
„kínversku málverkun-
um,“ er ekki jafn skýr
en þó er úónían gagn-
vart Maódekrínu í
franska intellektualinu
augljós með því að láta
Maó fara í heimsreisu
og láta Maóista halda
fundi í mörgum þekkt-
um borgum Evrópu.
Þarna er afstaðan þó
ekki jafn skýr gagnvart
myndefninu. Hann
málar einnig merkileg-
ar myndir frá árunum
1980 til 1984 sem fjalla um pólitískt
ástand í heiminum en hann lýsir þá
austurblokkinni með því að notast við
skopteikningar og myndir úr vestræn-
um blöðum. Hann lýsir svo Vestur-
löndum með því að notast við skop-
teikningar úr blöðum austanfrá. Sem
gagnrýnandi þá hlífir hann engum og
fordæmir allt.“
Lúta frumleikanum
En er pólitísk gagnrýni Errós sígild
eða eru þau verk hans á undanhaldi
þar sem myndefnið á sér stoð í sam-
tímasögunni?
„Hún hafði sinn tíma eins og öll fé-
lagslega gagnrýni. Pólitísk list hefur
verið fyrirferðarmikil á þessari öld og
það sem einkennir list Errós er mynd-
málið. Það skiptir meginmáli í inn-
leggi Errós til frásagnarlistarinnar að
hann kemur með nýja frásögn og
myndimar lúta frumleika myndmáls-
ins. Aðferðin er algerlega ný. Þetta er
því mjög frumlegt innlegg í sögu
myndlistarinnar. En það hefur oftast
nær verið tortryggni í listaheiminum
gagnvart pólitískri list. Myndlist sem
fordæmir eitthvað er lítils virði ein og
sér ef hún hefur ekki sérstöðu og
frumleika í framsetningu. Hjá Erró
rennur þetta fullkomlega saman,
myndsköpun og pólitík." ■
■ Þóra Kristín Asgeirsdóttii
ingu á spænskri dagskrá se
í Kaffileikhúsinu næstkoma
„Eg af har
huggast lé
Eg ætla ekki að vera
með fyrirlestur og svo
litskyggnur til skýr-
ingar,“ sagði Kristinn R. Ól-
afsson sögumaður spænskra
kvölda sem era að hefjast í
Kaffileikhúsinu, þar verður
boðið upp á sögu, tónlist og
dans ásamt því sem gestir
geta fengið að kynnast
spænskri menningu. „Þetta
fjallar um sorg og gleði
Spánverja í aldanna rás og
er fyrst og fremst gert í þeim
tilgangi að eiga skemmti-
lega kvöldstund þar sem
tónlist og dans leika stórt
hlutverk."
Það var í fyrra þegar
Grísku kvöldin vora haldin
fyrir fullu húsi í Kaffileik-
húsinu að Þórann Sigurðar-
dóttir leikstjóri sýningaiinn-
ar orðaði þá hugmynd við
Asu Richardsdóttur fram-
kvæmdastjóra að búa til
dagskrá um Spán og
spænska menningu. „Við
vildum þó hafa þetta með
töluvert öðra sniði. Það varð
úr að við ákváðum að hafa
samband við Kristin R. Ól-
afsson og Sigríði Ellu
Magnúsdóttur en þau eru
bæði búsett erlendis," sagði
Þórunn Sigurðardóttir.
„Einnig taka þátt þeir gítar-
leikarar íslenskir sem
fremstir era að míhu mati í
flutningi spænskrar tónlistar,
þeir Pétur Jónasson og Einar
Kristján Einarsson auk þess sem Lára Stefánsdóttir
danshöfundur og dansari íslenska dansflokksins
hefur samið dansa með flamenco ívafi við sýning-
una.
Söngur frá Asturías
Lag eftir Manuel de Falla
Ég af harmi ekki huggast lét.
Og í haga stóð fura græn.
Er hún sá mig gráta sárt hún grét.
Ég af harmi ekki huggast lét.
Af því furan var fagurgræn
er hún sá mig gráta sárt hún grét.
Þjóðvísa í þýðingu Þorsteins Gylfasonar
Ólgar af ástríðum og skaphita
„Þetta er mjög sérstakur danstfll að því leyti að í
honum kemur fram mikið stolt og reiði,“ sagði
Lára Stefánsdóttir. „Hann á að mestu leyti upptök
sín í menningu sígauna sem vora kúgaðir og fyrir-
litnir og þetta var því dans leyndarinnar lengst
framan af, dansaður á böram og vændishúsum en
varð seinna viðurkennt listform. Dansinn ólgar af
ástríðum og skaphita undir fáguðu yfirborði en
hann hefur jafnframt sterkt jarðsamband. Eg fæ al-
gera útrás við dansinn, bæði skómir og tónlistin
kveikja í mér. Eftir að ég byijaði að æfa þessa dag-
skrá þá hefur sótt að mér löngun til að fara til Spán-
ar og stúdera flamenco. Margir setja þennan dans í
samhengi við mikinn pilsaþyt og víð sjöl en stað-
reyndin en sú að hann heftir þróast með tímanum
og það er til nútíma flamencodans."
„Þó að Islendingar hafi ferðast inikið til Spánar
vita þeir flestir harla lítið um spænska menningu
enda er oftast farið í öðram tilgangi," sagði Krist-
inn. , J>etta er fyrst og fremst sviðsýning fyrir augu
og eyra en ég reyni að skálda í skörðin inn á milli
og forðast að vera mjög leiðinlegur." Kristinn sem
er mikill áhugamaður um spænska menningu og
sögu hefur verið búsettur I miðborg Madrid frá ár-
inu 1977, ásamt spænskri eiginkonu og dóttur en
hélt í maí upp á fimmtán ára afmæli sitt sem frétta-
ritari Ríkisútvarpsins.
Heillandi menning
„Mér finnst spænsk menning ákaflega heillandi
og ég hef mikið stúderað bæði Lorca og Falla, en