Alþýðublaðið - 16.01.1997, Blaðsíða 5

FIMMTUDAGUR 16. JANÚAR 1997
ALÞÝÐUBLAÐK)
5
Konur hafa tilhneigingu til að
taka meiri ábyrgð á öðrum en
sjálfum sér meðan karlarnir
eru uppteknari við að þjóna
eigin þörfum, segir Oddi Er-
lingsson sem starfað hefur
sem sálfræðingur síðustu
fimmtán ár.
Þetta vita flestir, en fæstir fara eftir
því.“
En er ekki of dýrt að fara til sál-
frœðings?
„Það er afstætt. Ef þú eyðileggur
brettið á bílnum þínum þá finnst þér
sjálfsagt að borga fyrir viðgerðina. Ef
eitthvað bjátar á innra með þér er þá
ekki líka sjálfsagt að leita sér lækn-
inga og borga fyrir þá þjónustu? Ég
álít að fjárfesting í góðri geðheilsu sé
trygging fyrir jákvæðum samskiptum
og heilbrigðum afkomendum. Mér
finnst því eðlilegt að opinberir aðilar
greiði fyrir þessa þjónustu á markviss-
ari hátt en nú er gert. Það er að
minnsta kosti gert í öllum nágranna-
löndum okkar.“
■ A hverju ári leitar fjöldi fólks
aðstoðar sálfræðinga. Kolbrún Berg-
þórsdóttir ræddi við Odda Erlingsson
sálfræðing sem hefur sérhæft sig í
kvíðavandamálum
Góð geðheilsa
tryggir jákvæð
samskipti
„Ég held að þörfrn hafi ekki endi-
lega aukist, en fólk er reiðubúnara að
leita til sálfræðings en áður var,“ segir
Oddi Erlingsson sem starfað hefur
sem sálfræðingur síðustu fimmtán ár.
Oddi segir fólk úr öllum þjóðfélags-
hópum leita sér aðstoðar en konur þó í
meira mæli en karlar. „Því fyrr sem
einstaklingur leitar aðstoðar því betra.
Þá er verið að fyrirbyggja vanda sem
annars kynni að vinda upp á sig,“ seg-
ir Oddi. „Það þarf oft ekíd mikið til að
leiðrétta hluti í byijun, það er erfiðara
þegar allt er komið í hnút.
Körlum er síður ætlað að bera
vandamál sín á torg og því loka þeir
fremur á tilfinningar sínar og afneita
þeim. Konur tala fremur um tilfinn-
ingar sínar og leita sér fyrr aðstoðar en
karlar.
Konur hafa tilhneigingu til að taka
meiri ábyrgð á öðrum en sjálfúm sér
meðan karlamir eru uppteknari við að
þjóna eigin þörfum. Farsælast er hins
vegar að þræða miUiveginn, hafa bæði
til að bera sjálfsvitðingu og sam-
ábyrgð."
En hvað um það viðhorf að fólk eigi
að bera harm sinn í hljóði og takast á
við eigin vandamál án utanaðkomandi
aðstoðar?
„Það er mjög göfug hugsun að ein-
staklingnum beri að taka ábyrgð á eig-
in lífi. En menn geta einmitt tekist á
við vandamálin með því að leita sér
aðstoðar, og sá sem leitar sér aðstoðar
er auðvitað hvattur til að takast sjálfur
á við vandamálið. Ef fólk gerir þá
kröfu að ég leysi vandamálið þá reyn-
ist sú lausn yfirleitt mjög skammvinn.
Það er enginn þess umkominn að taka
ábyrgðina frá einstaklingnum."
Hver eru algengustu vandamál þess
fólks sem til þt'n leitar?
„Ég hef sérhæft mig í kvíðavanda-
málum og eru konur í meirihluta
þeirra sem leita aðstoðar vegna shkra
vandamála. Karlmenn koma hins veg-
ar oftast ef einhver kvartar undan
þeim, iðulega vegna stjórnsemi eða
ábyrgðarleysis, eins og til dæmis
áfengisneyslu. Þessi vandamál eru
mjög fyrirferðarmikil í samfélagi okk-
ar. I nýlegri íslenskri könnun kemur
fram að 30 prósent líkur eru á því að
nýfæddur einstaklingur muni eiga við
áfengisvandamál að stríða einhvern
tímann á lífsleiðinni og um 20 prósent
líkur á því að hann muni þurfa að
glíma við almenn kvíðavandamál. En
það er sjaldnast að einkennin birtist
ein sér. Það eru til dæmis 70 prósent
líkur á því að einstaklingur sem á
áberandi erfitt með að umgangast ann-
að fólk eigi við fleiri vandamál að
stríða."
Þú hefur sérhœft þig í kvíðavanda-
málum. Hvemig lýsa þessi vandamál
sér?
„Það er stundum sagt að kvíðin
jafngildi því að vera í hugarheimi ann-
arra í stað þess að dvelja í sínum eigin.
Það sem einkennir heilbrigðan ein-
stakling er að hann dvelur með sjálf-
um sér. Hinn kvíðni er hins vegar allt-
af að máta sig við umhverfið og gerir
ráð fyrir harkalegum viðbrögðum. Það
er mjög algengt að þeir sem glíma við
einhvers konar kvíðavandamál líti svo
á að þeim megi ekki mistakast; ein-
hvers konar fullkomnunartilhneiging
er oft rót sjúklegs kvíða. Mistakist
þessum einstaklingi glatar hann bæði
sjálfsáliti og sjálfsvirðingu. En sem
manneskja er einstaklingurinn ekki
verri þótt honum mistakist. Sjálfsmat
hans á að geta verið 100 prósent þótt
honum takist ekki fullkomlega það
sem hann hefur ætlað sér.
Kvíði hverfur aldrei og er eðlilegt
fyrirbæri, kúnstin er að kunna að tak-
ast á við sjúklegan kvíða með því að
breyta þessum óraunhæfu kröfum sem
maður setur sér sjálfur."
Leita einstaklingar til þín án þess
að láta maka st'na vita?
,Já, það hvílir stundum leynd yfir
þessum viðtölum. Hluti vandans er þá
að viðkomandi skammast sín svo, að
hann má ekki til þess hugsa að nokkur
viti af því að hann eigi við vanda að
stríða."
Hveturðu þá viðkomandi til að
segja maka sínumfrá því?
, Já, ef hann treystir sér til. Það get-
ur verið hluti af meðferðinni. Einstak-
lingur, sem treystir sér ekki til að
segja maka sínum hvemig honum líð-
ur, hlýtur að búa við mikla vanlíðan.
Það einkennir oft samskipti hins
kvíðna að hann gefur alltaf eftir, þorir
ekki að segja ef honum mislíkar. Og
það er ákveðið einræði sem getur
komist á í samböndum og hjónabönd-
um þar sem annar aðilinn er mjög
kvíðinn. Þá er ein skoðun ofan á og
aðrar eru ekki taldar eiga rétt á sér. En
það er merki um þroska að geta sagt
það sem öðrum mislíkar og geta tekið
því að öðmm mislíki. Og það er hið
besta mál að vera ákveðinn og segja
skoðun sína svo lengi sem maður
virðir skoðun liins aðilans.“
Efþú mœttir einungis gefa sjúkling-
um þi'num eitt ráð, hvaða ráð vœri
það?
„Að leitast við að vera sáttur við
sjálfan sig. Að dvelja með sjálfum sér
fimm mínútur á dag með því að loka
augunum og slaka á. Ég nota slökun
mikið í meðferð og lít á hana sem eins
konar sjálfstraustsæfingu.
Það er álitið að um 70 prósent af
þeim vandamálum sem fólk leitar með
til heimilislæknis séu að einhverju
leyti tengd streitu. Streita getur bæði
verið orsök eða afleiðing líkamlegra
sjúkdóma. Það er því mjög mikilvægt
að menn taki ábyrgð á heilsu sinni.