Alþýðublaðið - 05.02.1997, Blaðsíða 5

MIÐVIKUDAGUR 5. FEBRÚAR 1997
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
5
v i ð t a I i ð
WM Björn Friðfinnsson hefur síðastliðin þrjú ár starfað sem stjórnandi hjá Eftirlitsstofnun EFTA í Brussel.
Hann er nú snúinn heim og starfar sem ráðgjafi ríkisstjórnarinnar í Evrópumálum. Kolbrún Bergþórsdótt-
ir hitti Björn og forvitnaðist um framkvæmd EES- samningsins, Evrópusamstarf og sitthvað fleira
Það eru til reglur um lögun
banana...
Nú er oft sagt að Evrópusambandið
og EES séu að drukkna (lagasetning-
um og reglugerðum. Þar séu staðlað-
ar reglur um allt, meira að segja það
hvemig gúrkur eigi að vera í laginu.
„Þetta með gúrkumar er þjóðsaga,
en það eru til reglur um lögun banana;
þeir skulu vera að „venjulegri“ stærð
og lögun. En frægasta sanna dæmið
um sérkennilega reglugerð er þegar
fulltrúar frá öllum aðildarríkjum sátu í
þijú ár við að semja reglur um ávaxt-
asultu. í endanlegri tilskipun segir síð-
an að í skilningi þessarar reglugerðar
teljist gulrætur ávöxtur. Þetta stafaði
af því að Portúgalar börðu í borðið og
harðneituðu að skrifa undir nema fall-
ist yrði á þessa skilgreiningu, því í
Portúgal eru sultuframleiðendur vanir
því að blanda gulrótum í ávaxtasultu.
Þegar menn ætluðu sér að koma á
innri markaði með einum samræmd-
um markaði töldu þeir að það yrðu að
vera til samræmdar reglur um aUt. En
þetta „allt“ er mjög víðtækt og til urðu
reglur sem voru ofur nákvæmar og
smásmugulegar. Auðvitað hafa menn
smám saman verið að gera sér grein
fyrir því að það gengur ekki að setja
svona nákvæmar reglur um hlutina.
Nýjustu reglur sem settar em um ein-
stakar vörur em því örstuttar, íjalla um
öryggi vörunnar og almannaheill og
síðan er vitnað í Evrópustaðla.
Atvinnulífið kemur að samningu
þessara staðla. Það gerist þannig að
fram kemur fmmvarp að staðli sem er
samið af staðlaráðunum í Evrópu og
fmmvarpið er svo sent til umsagnar í
aðildarríkjunum. Þar höfum við Is-
lendingar tækifæri til að gera athuga-
semdir og þær hafa alveg jafn mikið
vægi og þær sem koma frá meginland-
inu. Við verðum því að fylgjast með
þannig að ekki séu settar reglur í þessa
staðla sem eru andstæðar íslenskum
hagsmunum."
Stóri bróðir er ekki í Brussel
Nú er stundum talað um Brussel
eins og þar sé aðsetur Stóra bróður.
Hvemig líkarþér sá tónn?
„Mér líkar hann ekki. Þessi tónn
heyrist áberandi oft frá Bretum, sem
hafa málað sig út í hom í Evrópusam-
starfmu. Þeir tala um að þetta eða hitt
sé ákveðið í Bmssel og láta sem það
sé gert án þeirra þátttöku. En það er
ekkert ákveðið í Brussel. Ákvarðanir
em teknar í höfuðborgum aðildarríkj-
anna og endanleg undirskrift fer svo
ffam eftir fundi í Bmssel. Stundum er
talað um mikinn starfsmannafjölda
ESB í Bmssel en menn gleyma því þá
að helmingur þeirra em túlkar og þýð-
endur sem þýða skjöl og ræður milli
hinna ellefu opinbem tungumála sam-
bandsins. Svo er hérlendis talað um
reglurnar frá Brussel, eins og þær
komi íslenskum rétti lítið við. En
þessar reglur eru ekki teknar upp í
EES-samninginn án vilja íslendinga
og íslenskur landsréttur er aðlagaður
þeim, þannig að hér er um að ræða ís-
lenskar reglur sem almenningur og
lögaðilar geta sótt rétt sinn til. Ágætt
dæmi um þetta er tilskipun sem fjallar
um réttindi starfsfólks við yfirtöku
fyrirtækja. Tilskipunin er ekki sérlega
vel orðuð, hún er óljós og hefur orðið
tilefni fjölmargra dómsmála í öðrum
EES-ríkjum. Það hafa líka verið
kveðnir upp dómar hjá dómstóli Evr-
ópusambandsins vegna sömu tilskip-
unar og EFTA-dómstóllinn hefur sent
frá sér ráðgefandi álit á túlkun hennar
að beiðni norskra dómstóla. Auðvitað
eiga íslenskir starfsmenn þama sömu
réttindi að gæta og aðrir vegna lög-
töku tilskipunarinnar í íslenskan rétt,
en að mér vitandi hefur enginn vitnað
til þessa í málflutningi fyrir íslenskum
dómstólum."
Er munur áframkvœmd EES-samn-
ingsins eftirþjóðum?
„Já. Mér fannst Svíar og Finnar
standa sig langbest meðan þeir voru
aðilar að EFTA. Þar er skilvirkasta
stjórnsýslan. fsland er hins vegar í
slöku meðallagi miðað við öll EES-
ríkin, en við verðum að standa okkur
vel ef EES-samstarfið á að verða lang-
líft. Það byggist á því trausti sem
EFTA-ríkin hafa hjá öðrum aðildar-
ríkjurn þess.“
Hver er ávinningur íslendinga af
EES-samningnum ?
„Hann er í fyrsta lagi fjárhagslegur,
samanber umtalsverðar tollalækkanir.
Síðan er það mín trú að veruleg breyt-
ing hafi orðið á útflutningi hér á landi
í kjölfar hans. Unnar vörur eru fluttar
út í meira mæli en áður. Skemmtileg-
asta dæmið sem ég þekki um þetta er
að í Covee, verslunarkeðju í Belgíu,
eru seld 55 vörunúmer af íslenskum
fiski og sjávarafurðum frá tveimur
frystihúsum á Norðurlandi og þeir
selja nú lambakjöt frá Homafírði, sem
pakkað er í smásölupakkningar á
Höfh.
Ekki má gleyma því að það hefur
reynst íslenskum fyrirtækjum og rann-
sóknarstofnunum mjög mikilsvert að
fá aðild að rannsóknarverkefnum og
þróunaráætlunum innan EES. Þetta
hefur skilað talsverðu og á eftir að
skila meiru. Menn öðlast þekkingu á
því sem er nýjast á þeirra sviði og
margvísleg tengsl myndast í tækni-
samvinnu og markaðssamvinnu milli
fslenskra og erlendra fyrirtækja.“
Hvaða mál hafa komið upp sem
varða brot íslendinga á samningnum?
„Þau eru ekki mörg, en þar má
nefna kærur vegna vörugjalds og
áfengiseinkasölu. Þá var lagt auka-
gjald á innfluttan bjór, sem fellt var
niður eftir að Eftirlitsstofnunin hafði
gert athugasemdir við það.
Margar kvartanir koma vegna þess
að menn telja sig hafa mætt viðskipta-
hindrunum í öðrum EES ríkjum. Við
knýjum þá á um að leiðrétting fari
fram. Sumir þeirra sem senda kæru til
okkar til dæmis gagnvart eigin stjóm-
völdum, vilja ekki láta nafhs síns getið
og Eftirlitsstofnunin getur þá tekið
málið upp í eigin nafhi.“
Velferðarsvæði framtíðarinn-
ar
Finnst þér að íslendingar eigi að
sœkja um aðild að Evrópusamband-
inu?
„Ég held að við ættum að sjá til
hver þróunin verður á allra næstu ár-
um, en við misstum af tækifæri til
þessa á árunum 1993 - 94. Hitt er ljóst
að ef ríkjunum fjölgar breytist ESB og
það kann að verða tilefni til endurmats
á stöðu okkar.“
Finnst þér við jylgjast nœgilega vel
með samrunaferlinu íEvrópu?
„Nei. Það er afdala- eða eyja-
mennska í okkur eins og vinum okkar
Bretum, en mörgum finnst núverandi
stjórnvöld þar í landi vera búin að
mála sig út í hom í Evrópumálum.
Við fáum mikið af firéttum í gegnum
breska fjölmiðla og túlkun þeirra á
niðurstöðum funda í Brussel er oft
verulega ffábrugðin túlkun til dæmis
belgískra, þýskra og franskra fjöl-
miðla. Það er engu líkara en maður sé
ekki að fá fréttir af sama atburði. En
íslendingar hafa aðeins hina bresku
túlkun. Kannski þyrfti að leggja meiri
áherslu á nám í öðrum tungumálum
Evrópu til viðbótar við ensku og
dönsku.
En varðandi framgöngu íslenskra
stjómvalda þá má spyija um metnað
þeirra? Vilja þeir taka þátt í þessari
uppbyggingu eða sinna einungis sínu.
í Evrópusamstarfinu eru menn að
hugsa um álfuna sem heild, sjá hana
sem velferðarsvæði framtíðarinnar og
miða stefnu sína við það. Okkur hættir
til að hugsa eingöngu um okkur sjálf
og fylgja fyrst og ffemst efnahagslegri
þjóðernisstefnu. Við höfum minni
áhyggjur af þróun mála í álfunni í
heild.“
íslenskir stjómmálamenn eru sem
sagt ekki áberandi miklir alþjóða-
hyggjumenn?
,Eg held að viðhorfin fari eftir kyn-
slóðum. Yngri kynslóðin er mun með-
vitaðri um Evrópuþróunina en sú eldri
og sýnir henni áberandi meiri áhuga. í
því sambandi er rétt að minna á að
EES-samningurinn býður upp á sam-
eiginlegan vinnumarkað sem kemur
unga fólkinu til góða, vilji það kynn-
ast öðrum Evrópuþjóðum nánar. Það
er öllum hollt og það jafnvel skerpir
umhyggju okkar og virðingu fyrir
kostum Islands.
En það er umhugsunarefhi að þegar
við ráðum fólk í vinnu hjá stofnunum
EFTA í Brussel að í raun skulum við
verða að setja það skilyrði að viðkom-
andi hafi viðbótamám frá erlendum
háskóla. Próf úr Háskóla íslands er
einfaldlega ekki tahð nægilega traust-
ur grunnur í þeim greinum sem við
ráðum fólk til. Þetta er vissulega
áhyggjuefhi."
Hefði verið lengur úti
Ertu sáttur við að vera kominn
heim?
„Já, ég er það, en ég hefði verið
lengur úti hefði ég vitað hvað við tók
eftir að heim var komið.“
Nú ertu ráðgjafi rikisstjómarinnar í
Evrópumálum? Felst íþvíeinhver við-
urkenning á því að ríkisstjómin standi
sig ekki varðandi framkvœmd EES-
samningsins?
„Nei. En staðreyndin er sú að þijú
ár eru liðin ffá því samningurinn tók
gildi. Mannabreytingar hafa orðið í
ráðuneytunum og ljóst er að minnk-
andi þekking er á samningnum. Það er
erfitt fyrir stjómvöld ’að standa sína
pligt þegar starfsmennirnir þekkja
ekki nákvæmlega til efnis þessa viða-
mikla samnings. Eins þarf að kynna
samninginn meðal almennings. Mitt
verkefni nú í augnablikinu felst því
fyrst og fremst í því að fræða menn
um samninginn.“
Hverju finnst þér helst að megi
breyta í íslensku þjóðfélagi?
„Við höfum enn fyrirmyndir að
sækja til nágrannaþjóða okkar og þá
fyrst og ffemst til Norðurlandanna. Á
Islandi er of mikil streita í fólki og eft-
irsókn eftir vindi. Ég held að við ætt-
um að reyna haga því svo að vinnu-
tími verði hér styttri en afköst meiri.
Við þurfum að hlúa betur að fjöl-
skyldunni og nánasta umhverfi okkar
og ná meira jafnvægi í líf okkar og
samfélagið."
„í Evrópusamstarfinu eru menn að hugsa um álfuna sem heild, sjá hana sem velferðarsvæði framtíð-
arinnar og miða stefnu sína við það. Okkur hættir til að hugsa eingöngu um okkur sjálf og fylgja
fyrst og fremst efnahagslegri þjóðernisstefnu."