Alþýðublaðið - 05.03.1997, Qupperneq 7

MIÐVIKUDAGUR 5. MARS 1997
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
7
s k o ð u n
■ Dr. Benjamín H.J. Eiríksson skrifar um táknmál Guðs og forsetana á Bessastöðum
Forsetarnir og táknin
Eg held að það sé langt síð-
an, að fram komu menn
fyrst, sem sögðu sem svo,
að það væri eitthvað dul-
arfullt við íslensku þjóð-
ina og hennar örlög. Sjálfur heft ég
stundum vikið að þessu í skrifum
mínum. Nú ætla ég enn að víkja að
þessu þýðingarmikla máli. Guð fjallar
um þetta mál á sínu alþjóðamáli, tákn-
málinu. Um táknmál Guðs heft ég
áður fjallað nokkuð í skrifum mínum.
Fyrir fáum árum voru gefin út spil,
og sett á markaðinn, með myndum á
bakinu af öllum forsetunum fjórum,
þeim sem þá voru komnir til sögunn-
ar, þrír karlmenn, ein kona. Fljótlega
vakti það athygli mína að myndimar
voru, að því er mér fannst, táknrænar.
Það fyrsta sem vakti athygli mína var
hið einkennilega nafn Kristjáns Eld-
jáms. Á degi sem kallaður hefur verið
stofndagur kirkjunnar, Hvítasunnu-
daginn, settust líkt og eldtungur á
lærisveina Jesú. Um leið fengu þeir
heilagan anda. Allt frá þeirri stundu
hafa menn talið eldinn tákna Heilagan
anda. En heilagur andi er stjómandi
kirkjunnar.
I nafni Ásgeirs Ásgeirssonar er orð-
ið Ás tvítekið, ÁsÁs. Hann táknar því
hinn “æðsta ás”, það er að segja Guð
Almáttugan, Föðurinn. Hann var guð-
fræðingur að mennt og tengdasonur
biskupsins. Það má því vel segja að
hann hafi verið vel tengdur kirkjunni,
þótt tengdafaðir hans hafi neitað að
vígja hann, sakir æsku hans. En raun-
verulega ástæðan hefur sennilega ver-
ið sú, að hann þurfti enga vígslu.
Ég þekkti Ásgeir dálítið persónu-
lega. í eitt skipti þegar ég var staddur
á Bessastöðum fór Ásgeir með mig út
í kirkju og sýndi mér hana. Hann
hafði lagt sig fram um það að skreyta
hana. Þama vom biskupamir í glugg-
unum. Hann spurði mig hveijir þeir
væm, hvort ég þekkti þá, því að öllum
þeirra fylgdu einhver einkenni. Mér
skjátlaðist um þá alla.
Á jólum syngjum vér um sveininn
sem borinn var í Betlehem. Hann er
alveg jafn auðþekktur, þótt hann fái
stóran staf í nafnið. Sveinn Bjömsson
táknaði soninn.
Ég átti erindi við Svein tvisvar eða
þrisvar, víst í Kaupmannahöfn, þar
sem hann var sendiherra. Ég þurfti að
ræða við hann um námsstyrkinn
minn. Hann sendi mér styrkinn til
Þýskalands, Svíþjóðar og Sovétríkj-
anna. Hann var mjög elskulegur mað-
ur og gott að tala við hann.
Ég hefi þegar rætt um táknið Krist-
ján ELdjám. Mér var sagt að á yngri
ámm hefði hann einhvemtíma látið
prenta litla bók, með kveðskap, sem
annars sæist aldrei á
prenti, óprenthæfur.
Þetta skýrði aðeins
táknið fyrir mér. f bók
minni Ég Er útskýrði ég,
að þeir Hitler, Goering
og Goebbels hafi táknað
heilaga þrenningu. Líf-
vörður þeirra hér SS,
Spiritus Sanctus. Goer-
ing táknaði Heilagan
Anda. Þar sem andi
kirkjunnar væri sjáan-
lega ekki heilbrigður,
heldur orðinn spilltur,
þá væri það aðeins eðli-
legt að Goering væri eit-
urlyfjaneytandi.
Eitt sinn kom Krist-
ján með mér í Ölvers-
holt. Þetta var áður en
hann varð forseti. Ég
sýndi honum gamla
garða um tún eða gerði,
kurl sem komið höfðu
upp úr skurði, þar með
hnyðju sem sýndi aug-
ljós axarför, lítið axar-
kjagg fomt, sem mágur
minn hafði fundið í tóft-
arbroti ásamt leikföng-
um, og dýratennur sem
komið höfðu upp úr gröf. Hann
bauðst til að láta ryðverja öxina sem
ég þáði.
Ég álít að tákn heilagrar þrenningar
á forsetasetrinu að Bessastöðum,
merki þess að íslenska þjóðin sé með
einhverjum hætti útvalin þjóð Guðs,
ætlað eitthvert sérstakt hlutverk. Það
hlutverk gæti svo verið skemmtilegt
eða óskemmtilegt eftir atvikum. Að-
eins rás tímans getur leitt fram sann-
leikann í því máli. En staðreyndin
sjálf, táknin að Bessastöðum, gæti
ekki verið tilviljun.
Þá er komið að konunni, frú Vigdísi
Finnbogadóttur. Hún hlýtur að vera
eitt af táknunum. Hvað táknar hún?
I fyrstu vafðist svarið fyrir mér, en
svo kom svarið þar sem svörin er að
finna: í Biblíunni.
Dæmisögur Jesú eru flestar í
Matteusarguðspjalli. í dæmisögunum
merkir himnaríki kirkju Jesú frá fyrri
komu hans til endurkomunnar. Þetta
sést fljótlega þegar farið er að rýna í
þær. Dæmisögumar eru táknræn for-
spá um þróun kirkjunnar. Þetta er einn
af “leyndum dómum himnaríkis,”
(Matt. 13;11) sem lærisveinunum er
gefið að þekkja, segir Jesús. Hann
hafði verið að segja þeim söguna af
sáðmanninum. Önnur dæmisaga er í
þessum sama kapítula:
“Líkt er himnaríki súrdegi, er kona
tók og fól í þrem mælum mjöls, uns
það sýrðist allt saman.” (33.v). Mjölið
er kirkjan, söfnuðurinn, hinir kristnu.
(“Hveitikom þekktu þitt.” H.P.) En nú
er kirkjan í þrennu lagi, þar sem Vest-
urkirkjan er klofin í tvennt, kaþólikka
og mótmælendur. Jesús útlistaði
dæmisöguna við annað tækifæri:
“Hvemig má það vera að þér skynj-
ið ekki, að ég var ekki að tala um
brauð við yður. Varist súrdeig farisea
og saddúkea. Þá skildu þeir, að hann
hafði ekki talað um að varast súrdeig í
brauði, heldur kenningu farisea og
saddúkea”. (Matt 16;ll-12v). Þá er
það og, að Gyðingar verða að fjar-
lægja allt súrdeig úr húsum sínum á
páskum, þar sem páskalambið er heil-
agt og hreint.
Súrdeigið táknar óhreinindi í and-
legum málum, falskenningar, fölsk
trúarbrögð (Matt. 16; 6-12), sem
þama er sagt að lætt muni verða inn í
kirkjuna. Konan táknar því fyrst og
fremst heimshyggju og heiðindóm af
ýmsu tagi. Það er þetta sem frú Vigdís
táknar, konuna með súrdegið.
Nýi forsetinn er ekki á spilunum,
svo sem liggur í hlutarins eðli. Hann
er tákn, eins og hinir forsetamir, eigi
að síður. Hvað Ólafur Ragnar á
Bessastöðum táknar sést, þegar vér
minnumst þess, að ekki þurfti að
breyta rithætti nema eins stafs í fullu
nafni Sveins Bjömssonar, til þess að
sjá að hann táknaði sveininn sem bor-
inn var í Betlehem. Það er eins með
nafnið á nýja forsetanum: Ólafur
ragnar á Bessastöðum. Ennfremur
eram vér minnt á kalviðinn, sem lengi
stóð á bakvið Stjórnarráðið. Þá má og
minnast þess, í þessu sambandi, að
það var sama fólkið sem gerði hann
að forseta, og á sínum tíma hafði gert
frú Vigdísi að forseta. Utkoman svip-
uð fyrir þjóðina.
Sveinn Björnsson. “Á jólum syngjum vér um sveininn sem
borinn var í Betlehem... Sveinn Björnsson táknaði soninn.”
Ásgeir Ásgeirsson. “Hann táknar því hinn “æðsta ás”, það
er að segja Guð Almáttugan, Föðurinn.”
Kristján Eldjárn. “Það fyrsta sem vakti athygli mína var hið
einkennilega nafn Kristjáns Eldjárns.”
Vigdís Finnbogadóttir. “Það er þetta sem frú Vigdís táknar,
konuna með súrdegið.”
Ólafur Ragnar Grímsson. “Ennfremur erum vér minnt á kal-
viðinn, sem lengi stóð á bakvið Stjórnarráðið.”